Soạn bài Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại - Chân trời sáng tạo
Haylamdo sưu tầm và biên soạn bài Phần thứ hai: Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại Chuyên đề Văn 12 Chân trời sáng tạo hay nhất, ngắn gọn giúp học sinh dễ dàng làm bài tập Chuyên đề học tập Ngữ văn 12.
Soạn bài Viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại - Chân trời sáng tạo
I. Phân tích ngữ liệu tham khảo
Văn bản: Tìm hiểu đặc điểm cái đẹp trong văn xuôi hư cấu của Thạch Lam (Nguyễn Thành Thi)
Câu hỏi 1 (trang 19 Chuyên đề Ngữ văn 12): Bài viết trên nghiên cứu về vấn đề gì? Trong bốn hướng nghiên cứu văn học hiện đại bạn đã học, đề tài của bài viết này thuộc hướng nào?
Trả lời:
- Bài viết trên nghiên cứu đặc điểm cái đẹp trong văn xuôi hư cấu của Thạch Lam.
- Trong bốn hướng nghiên cứu văn học hiện đại đã học, đề tài của bài viết này thuộc hướng tìm hiểu về tác giả văn học hiện đại.
Câu hỏi 2 (trang 19 Chuyên đề Ngữ văn 12): Câu hỏi nghiên cứu của bài viết là gì? Bài viết đã trả lời câu hỏi nghiên cứu đó như thế nào?
Trả lời:
|
Câu hỏi nghiên cứu |
Câu trả lời |
|
Cái đẹp trong văn xuôi hư cấu Thạch Lam thể hiện như thế nào? |
Cái đẹp trong văn xuôi hư cấu Thạch Lam thể hiện trong mĩ cảm về con người cá nhân (luận điểm 1), trong mối tương quan với thế giới cảm giác muôn màu (luận điểm 2). |
|
Cái đẹp trong văn xuôi hư cấu Thạch Lam có ý nghĩa gì? |
Cái đẹp gắn với sự chiếu sáng cảm giác từ bên trong, là một nét độc đáo trong cách nhìn thế giới và con người của Thạch Lam (phần kết luận). |
Câu hỏi 3 (trang 19 Chuyên đề Ngữ văn 12): Vẽ sơ đồ tóm tắt ý chính, từ đó nhận xét về cách tác giả đặt các đề mục của bài viết.
Trả lời:
- Hệ thống đề mục chặt chẽ, logic, đi từ cơ sở lí thuyết (mục 1), đến phân tích, giải quyết vấn đề (mục 2 , mục 3 ) và kết luận (mục 4 ).
- Ở phần giải quyết vấn đề (mục 2 và mục 3 ), hai đề mục đồng đẳng với nhau, không bao chứa lẫn nhau hoặc trùng ý với nhau. Cách đặt nhan đề ở mục 2 và mục 3 cho thấy hai luận điểm chính của bài viết và đồng thời cũng nhấn mạnh mối tương quan giữa hai luận điểm này.
*Gợi ý các ý có trong sơ đồ:
- Quan niệm về cái đẹp của Thạch Lam:
+ Cái đẹp bình dị, dung dị, gắn liền với cuộc sống bình thường của con người.
+ Cái đẹp tinh tế, sâu sắc, thể hiện qua những rung động tinh tế của tâm hồn con người.
+ Cái đẹp man mác, mơ hồ, ẩn hiện trong những cảnh vật, sự việc tưởng chừng như bình thường.
+ Cái đẹp buồn, thể hiện nỗi buồn thương cảm cho số phận con người và cuộc sống.
- Cách thức thể hiện cái đẹp trong văn xuôi hư cấu của Thạch Lam:
+ Ngôn ngữ tinh tế, giàu sức gợi cảm, sử dụng nhiều biện pháp tu từ.
+ Miêu tả cảnh vật sinh động, giàu chất thơ.
+ Tạo dựng hình ảnh nhân vật có chiều sâu tâm lý, thể hiện những rung động tinh tế của tâm hồn.
+ Sử dụng nhiều chi tiết nghệ thuật đắt giá, tạo ấn tượng sâu sắc cho người đọc.
- Đặc điểm của cái đẹp trong văn xuôi hư cấu của Thạch Lam:
+ Cái đẹp mang tính nhân văn sâu sắc, thể hiện tình yêu thương con người và niềm tin vào cuộc sống.
+ Cái đẹp mang tính cổ điển, thể hiện qua sự thanh tao, nhẹ nhàng, tinh tế.
+ Cái đẹp mang tính dân tộc, thể hiện qua những nét đẹp của cuộc sống và con người Việt Nam.
- Giá trị của việc thể hiện cái đẹp trong văn xuôi hư cấu của Thạch Lam:
+ Góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.
+ Giúp người đọc khám phá những vẻ đẹp của cuộc sống và con người.
+ Truyền tải thông điệp nhân văn sâu sắc về tình yêu thương con người và niềm tin vào cuộc sống.
* Nhận xét về cách tác giả đặt các đề mục của bài viết:
- Hệ thống đề mục rõ ràng, logic, thể hiện đầy đủ các nội dung chính của bài viết.
- Các đề mục được đặt theo thứ tự hợp lý, giúp người đọc dễ dàng theo dõi và nắm bắt nội dung.
- Ngôn ngữ đề mục súc tích, cô đọng, thể hiện đầy đủ ý nghĩa của nội dung được trình bày.
Câu hỏi 4 (trang 19 Chuyên đề Ngữ văn 12): Phương pháp phân tích - tổng hợp và so sánh đã được sử dụng như thế nào trong bài viết?
Trả lời:
- Phương pháp phân tích - tổng hợp: phân tích các tác phẩm văn xuôi hư cấu của Thạch Lam để cho thấy biểu hiện và giá trị của cái đẹp.
- Phương pháp so sánh: so sánh Thạch Lam với các nhà văn khác để làm bật lên nét độc đáo trong nỗi băn khoăn về con người ở Thạch Lam.
Câu hỏi 5 (trang 19 Chuyên đề Ngữ văn 12): Từ bài viết trên, bạn rút ra kinh nghiệm gì khi viết bài báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề văn học hiện đại?
Trả lời:
Dựa vào kinh nghiệm và cách hiểu của bản thân, mỗi HS nêu ra kinh nghiệm cho riêng mình. Chẳng hạn: cần làm rõ vấn đề và câu hỏi nghiên cứu khi viết; cần phân tích các bằng chứng để làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu,...
II. Những yêu cầu với bài báo cáo về một vấn đề văn học hiện đại
- Về nội dung: Nêu phân tích, đánh giá, lí giải để trả lời một/ một số câu hỏi nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại.
- Về thể thức trình bày: Đảm bảo các yêu cầu của bài báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại.
+ Trình bày được cơ sở lí luận và thực tiễn, phương pháp, nội dung kết quả nghiên cứu cùng những kết luận quan trọng một cách hệ thống, với các phần/ chương/ mục rõ ràng.
+ Đưa ra được bằng chứng đa dạng, hợp lí; có những lí lẽ phân tích, lí giải bằng chứng thuyết phục để làm sáng tỏ luận điểm.
+ Trích dẫn, cước chú, danh mục tài liệu tham khảo đúng quy cách.
- Về bố cục: Một bài báo cáo nghiên cứu thường gồm các mục chính:
+ Nhan đề, tóm tắt, từ khoá.
+ Mở đầu: Giới thiệu đề tài; nêu vấn đề cụ thể hoá đề tài/ câu hỏi nghiên cứu.
+ Phần chính: Xác định giả thuyết nghiên cứu/ cơ sở của việc nghiên cứu; kết quả nghiên cứu theo các phần/ chương/ mục chính; lập luận, minh chứng, lí giải vấn đề.
+ Kết luận: Khẳng định lại các kết quả nghiên cứu, chỉ ra sự phù hợp giữa kết quả nghiên cứu và câu hỏi, giả thuyết nghiên cứu, nêu ra hướng phát triển của đề tài nghiên cứu (nếu cần).
+ Tài liệu tham khảo, phụ lục (nếu có).
III. Quy trình viết bài báo cáo về một vấn đề văn học hiện đại
Đề bài (trang 20 Chuyên đề Ngữ văn 12): Viết báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại mà bạn quan tâm.
Bước 1: Chuẩn bị viết
Bạn đã chọn đề tài, thực hiện nghiên cứu và thu nhận kết quả nghiên cứu ở Phần thứ nhất của chuyên đề. Từ kết quả nghiên cứu thu nhận được, bạn tiến hành xác định đề tài cho bài viết, mục đích viết và đối tượng người đọc, từ đó chọn cách viết cho phù hợp.
Lưu ý: Đề tài của bài viết không phải lúc nào cũng trùng với đề tài bạn chọn nghiên cứu. Tuỳ vào mục đích viết và đối tượng người đọc mà bạn cân nhắc một trong hai trường hợp: Trường hợp thứ nhất, viết một bài báo cáo để trình bày tất cả kết quả nghiên cứu thu nhận được (đề tài bài viết trùng với đề tài nghiên cứu). Trường hợp thứ hai, viết một bài báo cáo để trình bày một vài kết quả tiêu biểu, đáng chú ý, phù hợp với mục đích và đối tượng người đọc (đề tài bài viết cụ thể, hẹp hơn đề tài nghiên cứu).
Trên cơ sở đã chọn đề tài bài báo cáo, bạn xem phiếu thu thập tư liệu trong hồ sơ nghiên cứu, lập danh mục tài liệu tham khảo theo chuẩn APA.
Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý
Bạn xem lại kết quả nghiên cứu đă thu nhận ở Phần thứ nhất, chọn lọc các ý cần viết và lập dàn ý. Có thể sử dụng sơ đồ để phân tách ý chính, ý phụ của bài báo cáo, trên cơ sở đó, bạn tạo ra hệ thống đề mục phù hợp, đảm bảo tính logic (các đề mục thể hiện đầy đủ kết quả nghiên cứu muốn trình bày, đều hướng về giải quyết câu hỏi nghiên cứu và làm rõ vấn đề nghiên cứu, các đề mục đồng cấp không được bao chứa hay giao nhau, tên các đề mục không đồng cấp không được trùng nhau,...).
Bước 3: Viết bài
Từ dàn ý đã lập, bạn viết bài báo cáo hoàn chỉnh. Lưu ý:
- Phần tóm tắt nên bám sát bối cảnh nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, phương pháp và kết quả nghiên cứu.
- Đảm bảo ngôn ngữ khoa học, chuẩn mực, khách quan, không sử dụng từ ngữ địa phương hay ngôn ngữ biểu cảm; sử dụng các phương tiện liên kết để bài viết mạch lạc, rõ ràng.
- Đảm bảo tôn trọng sở hữu trí tuệ và tránh đạo văn bằng cách trích dẫn, sử dụng cước chú, dẫn nguồn một cách đúng quy cách.
- Kết hợp phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ (nếu cần).
Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa
Đọc lại bài viết và chỉnh sửa dựa vào bảng kiểm sau:
* Bài báo cáo tham khảo:
Báo cáo kết quả nghiên cứu về vấn đề “Chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam sau năm 1975”
I. Giới thiệu
- Chủ nghĩa hiện thực là một khuynh hướng sáng tác văn học phản ánh trung thực hiện thực đời sống xã hội một cách khách quan, toàn diện.
- Văn học Việt Nam sau năm 1975 có nhiều tác phẩm tiêu biểu cho khuynh hướng sáng tác hiện thực, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền văn học nước nhà.
II. Nội dung nghiên cứu
1. Đặc điểm của chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam sau năm 1975:
- Phản ánh trung thực hiện thực đời sống xã hội sau chiến tranh, với những khó khăn, thử thách và cả những đổi mới, tiến bộ.
- Tập trung khai thác các đề tài về cuộc sống của người dân lao động, những con người bình dị trong xã hội.
- Sử dụng các phương pháp nghệ thuật hiện thực như: miêu tả, tự sự, biểu cảm,... để thể hiện hiện thực một cách sinh động, chân thực.
2. Một số tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam sau năm 1975:
- “Mùa lá rụng trong vườn” của Ma Văn Kháng: Phản ánh hiện thực cuộc sống của người dân miền núi sau chiến tranh.
- “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng: Châm biếm xã hội thực dân nửa phong kiến thối nát trước Cách mạng tháng Tám.
- “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng: Ca ngợi tình cha con thiêng liêng, bất diệt.
- “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm: Thể hiện tình yêu quê hương, đất nước sâu nặng của người dân Việt Nam.
3. Đánh giá:
- Chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam sau năm 1975 đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền văn học nước nhà.
- Các tác phẩm hiện thực đã phản ánh trung thực hiện thực đời sống xã hội, đồng thời thể hiện những giá trị nhân văn sâu sắc, góp phần giáo dục đạo đức, bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước cho người đọc.
III. Kết luận
- Chủ nghĩa hiện thực là một khuynh hướng sáng tác văn học quan trọng trong văn học Việt Nam sau năm 1975.
- Các tác phẩm hiện thực đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền văn học nước nhà và để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc.
IV. Thực hành
Bài 1 (trang 22 Chuyên đề Ngữ văn 12): Tóm tắt quy trình viết bài báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề văn học hiện đại dựa vào bảng sau (làm vào vở):
Trả lời:
|
Quy trình viết |
Thao tác cần làm |
Lưu ý |
|
Bước 1: Chuẩn bị viết |
- Lựa chọn đề tài phù hợp. - Đặt ra các mục tiêu nghiên cứu rõ ràng. - Thu thập tài liệu tham khảo. |
- Đề tài phải có ý nghĩa khoa học, thực tiễn và phù hợp với khả năng nghiên cứu của bản thân. - Mục tiêu nghiên cứu phải cụ thể, rõ ràng và khả thi. - Tài liệu tham khảo phải chính xác, cập nhật và đầy đủ. - Kế hoạch nghiên cứu phải khoa học, logic và đảm bảo tiến độ thực hiện. |
|
Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý |
- Đọc và phân tích tài liệu tham khảo. - Xác định các ý chính và lập dàn ý chi tiết. - Dàn ý phải logic, khoa học và thể hiện rõ mối quan hệ giữa các phần nội dung. |
- Cần đọc và phân tích kỹ lưỡng tài liệu tham khảo để có thể tìm ra những ý chính và lập dàn ý chi tiết. - Dàn ý cần được trình bày rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu. |
|
Bước 3: Viết bài |
- Viết bài theo dàn ý đã lập. - Sử dụng ngôn ngữ khoa học, chính xác và dễ hiểu. - Trình bày nội dung một cách logic, khoa học và thuyết phục. |
- Cần chú ý đến bố cục bài viết, sử dụng các biện pháp tu từ và lập luận để tăng sức thuyết phục cho bài viết. - Cần kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp và dấu chấm câu. |
|
Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa |
- Đọc lại bài viết và chỉnh sửa nội dung. - Kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp và dấu chấm câu. - Định dạng bài viết theo yêu cầu. |
- Cần đọc lại bài viết một cách cẩn thận để phát hiện và sửa chữa những lỗi sai sót. - Cần định dạng bài viết theo yêu cầu của cơ quan chủ quản. |
Bài 2 (trang 22 Chuyên đề Ngữ văn 12): Từ bảng thống kê tài liệu tham khảo đã thực hiện ở Phần thứ nhất, bạn hãy lập danh mục tài liệu tham khảo theo chuẩn APA.
Trả lời:
*Cú pháp trình bày các mục trong phần Tài liệu tham khảo của bài nghiên cứu:
+ Tác giả.
+ Năm xuất bản.
+ Tên tác phẩm.
+ Nơi xuất bản.
+ Nhà xuất bản.
*Cách sắp xếp các mục trong phần Tài liệu tham khảo của bài nghiên cứu.
- Các mục trong phần Tài liệu tham khảo được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái của họ tác giả đầu tiên.
Bài 3 (trang 22 Chuyên đề Ngữ văn 12): Từ kết quả nghiên cứu thu nhận được ở Phần thứ nhất, bạn hãy chọn đề tài và phác thảo hệ thống đề mục cho bài báo cáo. Trao đổi với các bạn trong lớp và nhận xét về sự hợp lí, logic của hệ thống các đề mục.
Trả lời:
Phác thảo hệ thống đề mục cho đề tài “Phân tích đặc điểm nhân vật trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao”:
1. Giới thiệu
1.1 Lý do chọn đề tài
1.2 Giới thiệu tác giả Nam Cao và tác phẩm “Chí Phèo”
1.3 Phạm vi và nội dung nghiên cứu
2. Nội dung
2.1 Hoàn cảnh ra đời và giá trị hiện thực của tác phẩm “Chí Phèo”
2.2 Phân tích đặc điểm nhân vật Chí Phèo:
2.2.1 Quá khứ bi thảm và quá trình tha hóa của Chí Phèo
2.2.2 Nỗi thống khổ và khát vọng hoàn lương của Chí Phèo
2.2.3 Bi kịch Chí Phèo - bi kịch của người nông dân trong xã hội phong kiến Việt Nam
2.3 Phân tích đặc điểm nhân vật Thị Nở:
2.3.1 Vẻ đẹp tiềm ẩn của nhân vật Thị Nở
2.3.2 Vai trò của Thị Nở trong quá trình thức tỉnh của Chí Phèo
2.3.3 Bi kịch Thị Nở - bi kịch của người phụ nữ nông dân trong xã hội phong kiến Việt Nam
2.4 Phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nam Cao:
2.4.1 Ngôn ngữ nhân vật
2.4.2 Miêu tả tâm lý nhân vật
2.4.3 Sử dụng các biện pháp tu từ
3. Kết luận
3.1 Khẳng định giá trị nhân đạo của tác phẩm “Chí Phèo”
3.2 Bài học rút ra từ tác phẩm “Chí Phèo”
Tham khảo các bài soạn Chuyên đề Văn 12 Chuyên đề 1: Tập nghiên cứu và viết báo cáo về một vấn đề văn học hiện đại hay khác: