Giáo án bài Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu), Bài ca phong cảnh Hương Sơn (Chu Mạnh Trinh) - Giáo án Ngữ văn lớp 11

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

HS đọc tiểu dẫn . Nắm nội dung cơ bản.

Bài 1. Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu )

I. Tiểu dẫn (SGK)

GV hướng dẫn HS đọc văn bản.

Chú ý giọng đọc: chậm rãi, thể hiện niềm đau xót, phẫn nộ.

HS thảo luận nhóm, tìm hiểu nội dung văn bản qua hệ thống câu hỏi SGK.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Định hướng nội dung và nghệ thuật:

Nhóm 1.

Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược được miêu tả như thế nào?

a. Nội dung

- Cảnh đau thương của đất nước được hiện lên qua những hình ảnh:

+ Lũ trẻ lơ xơ chạy

+ Đàn chim dáo dác bay.

+ Bến Nghé tan bọt nước.

+ Đồng Nai nhuốm màu mây.

→ Hình ảnh chân thực dựng, lên khung cảnh hoảng loạn của nhân dân, sự chết chóc, tang thương của đất nước trong buổi đầu có thực dân Pháp xâm lược.

Nhóm 2.

Tâm trạng và tình cảm của tác giả trong hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm?

- Tâm trạng của tác giả: Đau buồn, xót thương trước cảnh nước mất nhà tan.

Nhóm 3.

Phân tích thái độ của nhà thơ trong hai câu thơ kết?

- Thái độ của tác giả: Căm thù giặc xâm lược. Mong mỏi có người hiền tài đứng lên đánh đuổi thực dân, cứu đất nước thoát khỏi nạn này.

→ Lòng yêu nước, lòng căm thù giặc của Nguyễn Đình Chiểu.

Qua bài thơ, em hãy nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

b. Nghệ thuật

- Tả thực kết hợp với khái quát, lựa chọn từ ngữ, hình ảnh.

- Biện pháp đối lập, câu hỏi tu từ.

Em hãy nêu ý nghĩa văn bản?

2. Ý nghĩa văn bản

Bài thơ gợi lại một thời đau thương của dân tộc, gợi lòng căm thù kẻ thù xâm lược.

Bài 2. Bài ca phong cảnh Hương Sơn

( Chu Mạnh Trinh )

HS đọc tiểu dẫn . GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả, di tích Chùa Hương và tác phẩm

I. Tiểu dẫn

1.Tác giả

- Chu Mạnh Trinh (1862- 1905 )

- Quê quán: làng Phú Thị- Đông Yên phủ Khoái Châu nay thuộc huyện Văn Giang Hưng Yên.

- Không chỉ giỏi về thơ mà còn là một nhà kiến trúc nổi tiếng.

2. Bài thơ

- Đây là một trong ba bài thơ ông viết về Hương Sơn vào dịp ông đứng trông coi trùng tu, tôn tạo quần thể danh thắng nơi đây.

- Bài thơ làm theo thể hát nói, có biến thể.

GV hướng dẫn HS đọc văn bản.

Chú ý giọng đọc khoan khoái, cảm giác lâng lâng, tự hào.

Định hướng nội dung và nghệ thuật cần tìm hiểu qua tổ chức thảo luận nhóm theo câu hỏi SGK

II. Đọc hiểu văn bản

1. Đọc

Nhóm 1.

Nội dung của 4 câu thơ đầu? Cảnh Hương được giới thiệu thông qua những hình thức giá trị nghệ thuật nào?

2. Định hướng nội dung và nghệ thuật

2.1. Nội dung

a. Cái thú ban đầu đến với Hương Sơn

- Câu hỏi tu từ: Vừa giới thiệu, vừa khẳng định.

- Phép lặp: Giới thiệu khái quát cảnh chùa Hương.

+ Thế giới cảnh bụt - cảnh tôn giáo.

+ Danh lam thắng cảnh số 1 của nước Nam.

- Cảnh vật cụ thể của Hương Sơn:

+ Phép nhân hoá: Chim thỏ thẻ; cá lững lờ.

+ Hình ảnh ẩn dụ, biện pháp tu từ đối: Tạo sắc thái huyền diệu.

→ Cảnh như có hồn, nhuốm màu Phật giáo. phảng phất sự biến hóa thần tiên.

+ Điệp từ này; cách ngắt nhịp 4/3, nghệ thuật so sánh, dùng từ láy, từ tượng hình gợi cảm.

→Sự hăm hở, niềm yêu thích và khả năng tạo hình sinh động, biến hoá của tác giả. Câu thơ giàu chất hội họa, cảm hứng thấm mĩ, gây sự ngỡ ngàng, thể hiện lòng yêu thiên nhiên và lòng tự hào về Nam thiên đệ nhất động của tác giả.

Nhóm 2.

Tâm trạng và cảm xúc của tác giả khi đến với Hương Sơn như thế nào?

b. Nỗi lòng của du khách

- Xúc động thành kính. Cảm hứng tôn giáo đầy trang nghiêm đối với đạo Phật.

- Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng tôn giáo và lòng tín ngưỡng Phật giáo. Càng xa càng lưu luyến mê say.

Nhóm 3.

Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

2.2. Nghệ thuật

Sử dụng từ tạo hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do, phù hợp với tư tưởng phóng khoáng.

Qua đọc hiểu bài thơ, em hãy rút ra ý nghĩa của bài thơ ?

- Bài ca là một sự phong phú về giá trị nhân bản cao đẹp trong thế giới tâm hồn của thi nhân. Tình yêu mến cảnh đẹp gắn với tình yêu quê hương đất nước của tác giả.