Giáo án bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt (Lưu Quang Vũ) - Giáo án Ngữ văn lớp 12

TIẾT 85

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

? Hãy nêu những nét chính về  tác giả..

? Em đã được học những vở kịch nào ở chương trình 11?

- Yêu cầu HS tóm tắt tác phẩm

? Quá trình vận động của một vở kịch ? (thắt nút – phát triển - cao traò- mở nút)

? Xác định vị trí đoạn trích?

Nêu sơ lược cảnh trước đoạn trích - từ nghịch cảnh đó đã được đẩy tới cao trào bằng các lớp đối thoại giữa:…

-Yêu cầu HS đọc phân vai

? Kịch tính được thể hiện như thế nào qua màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt?

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả: Lưu Quang Vũ (1948-1988) .

- Một tài năng đa dạng: Thơ, văn xuôi,hội họa, kịch

- Kịch là đóng góp đặc sắc nhất của ông.

- Nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại

2. Tác phẩm

- Thể loại kịch – Từ một truyện cổ dân gian cùng tên Lưu Quang Vũ đã hư cấu, sáng tạo thành một vở kịch nói hiện đại; đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ có ý nghĩa tư tưởng triết lí và nhân văn sâu sắc

- Tóm tắt (SGK)

- Đoạn trích:

+ Cảnh VII và đoạn kết của vở kịch

+ Phần cao trào- mở nút

II. Đọc hiểu văn bản

1. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt

a. Nội dung đối thoại

TIẾT 86

Sĩ số: ...............................

?Tìm hàm ý mà tác giả muốn gởi gắm qua màn đối thoại đó?

? Mâu thuẫn kịch được phát triển như thế nào qua màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân?

? Những phản ứng của người thân đã đưa hồn Trương Ba đến quyết định gì?

? Quyết định đó có ý nghĩa gì?

? Mâu thuẫn kịch được giải quyết như thế nào qua màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích?

? Quan niệm về sự sống của Hồn TB và Đế Thích có gì khác nhau?

? Nhận xét về đoạn kết.

? Khái quát chủ đề?

? Những nét đặc sắc về nghệ thuật?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

Kịch của Lưu Quang Vũ là sự hòa quyện nhuần nhuyễn giữa tính thời sự và những vấn đề muôn thuở. Vậy đâu là tính thời sự, ý nghĩa phê phán của vở kịch ?

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Đâu là những thông điệp muôn thuơ Lưu Quang Vũ hi vọng được gửi trao, dâng hiến tới cuộc đời ?

b. Hàm ý của màn đối thoại

 - Trương Ba được trả lại sự sống nhưng đó là một cuộc sống đáng hổ thẹn, vì phải sống chung với sự dung tục và bị sự dung tục đồng hóa

- Khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục ấy sẽ ngư trị, thắng thế và sẽ tàn phá những gì trong sạch cao quí của con người

 2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân

a. Nội dung đối thoại

b. Quyết định của Hồn Trương Ba

- Tình huống bi kịch thúc đẩy hồn Trương Ba phải lựa chọn với sự phản kháng mãnh liệt "chẳng còn cách nào khác…, Không cần đến cái đời sống do mày mang lại. Không cần".

- Con người phải đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách.

3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích

a. Nội dung đối thoại

b. Quan niệm về sự sống

- Đế Thích: cái nhìn hời hợt, phiến diện về con người

- Trương Ba: ý thức sâu sắc về ý nghĩa của sự sống: Sống thực cho ra một con người không phải là điều đơn giản- Hồn và Xác phải hài hòa, không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục tội lỗi

4. Màn kết

- Trương Ba trả xác cho anh hàng thịt; chấp nhận cái chết để được là chính mình và linh hồn được trong sạch

- Hóa thân vào cây cỏ, các sự vật thân thương để tồn tại vĩnh viễn bên cạnh  những người thân yêu với niềm tin cuộc sống vẫn tuần hoàn theo quy luật của muôn đời.

- Bi kịch mang âm hưởng lạc quan; thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện- cái Đẹp- của cuộc sống đích thực.

III. Tổng kết

1. Chủ đề: Từ một  truyện cổ dân gian Lưu Quang Vũ đã đưa ra một quan niệm  cao đẹp về cách sống: Hãy sống chân thật với chính mình, phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới nhưng giá trị tinh thần cao quý.

2. Nghệ thuật  

- Xung đột giàu kịch tính

- Ngôn ngữ đặc trưng cho ngôn ngữ kịch

- Sự kết hợp tính hiện đại với các giá trị truyền thống

- Chất thơ, chất trữ tình bay bổng.

* Ghi nhớ: SGK.

- Từ một câu chuyện dân gian, Lưu Quang Vũ cảnh báo về hiện tượng :

+ Con người chỉ chạy theo những ham muốn tầm thường về vật chất, chỉ thích hưởng thụ, sống dung tục, tầm thường.

+ Lấy cớ tâm hồn là quý, đời sống tinh thần mới là đáng trọng để bỏ bê những nhu cầu nâng cao đời sống vật chất của con người.

+ Tình trạng sống giả, không dám và cũng không được như bản thân mình của con người. Đó là nguy cơ đẩy con người đến chỗ tha hóa.

- Vở kịch gửi gắm thông điệp của tác giả: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục, để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.