Tôi muốn được là tôi toàn vẹn - Tác giả tác phẩm (mới 2023) - Ngữ văn lớp 11 Cánh diều
Haylamdo biên soạn và sưu tầm tác giả, tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn Ngữ văn lớp 11 hay nhất, chi tiết sách Cánh diều trình bày đầy đủ nội dung chính quan trọng nhất về tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn.
Tác giả - tác phẩm: Tôi muốn được là tôi toàn vẹn - Ngữ văn lớp 11 Cánh diều
I. Tác giả văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn
- Tiểu sử: Lưu Quang Vũ (1948 - 1988), tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức, cha là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận
- Sự nghiệp văn học:
+ Là một nghệ sĩ đa tài: vẽ tranh, làm thơ, viết truyện, kịch ... Từ 1980, ông chuyển hẳn sang lĩnh vực sân khấu trở thành nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại.
+ Phong cách nghệ thuật: Sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá trị truyền thống, sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng.
+ Nhận định: “ Không ai bằng Vũ trong cái biệt tài làm nên cái muôn thưở trong cái đời thường, biến cổ tích huyền thoại thành chuyện thời sự, dùng cái hư để nói cái thực, dùng cái thô lỗ để khẳng định cái cao quý” (Giáo sư Phan Ngọc)
II. Tìm hiểu tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn
1.Thể loại
- Văn bản thuộc thể loại: bi kịch.
2.Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời
- Viết 1981, được công diễn 1984
- Vở kịch được hư cấu 1 cách sáng tạo từ 1 cốt truyện dân gian với nhiều sáng tạo.
3.Phương thức biểu đạt
- Phương thức biểu đạt: tự sự.
4.Bố cục văn bản Thề nguyền và vĩnh biệt
- Phần 1: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt.
- Phần 2: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân.
- Phần 3: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và Đế Thích.
- Phần 4: Màn kết.
5. Giá trị nội dung
- Phản ánh cuộc đấu tranh để vượt lên, chiến thắng cái xấu, bảo vệ nhân cách; phản ánh cuộc đấu tranh muôn đời giữa thiện và ác, cao cả và thấp hèn.
- Phản ánh nhiều vấn đề nhức nhối trong xã hội đương thời.
- Đem đến nhiều bài học nhân sinh.
- Giàu giá trị nhân văn, giá trị hiện thực, tính thời sự nóng bỏng.
6. Giá trị nghệ thuật
- Nghệ thuật xây dựng tình huống, mâu thuẫn xung đột đặc sắc.
- Nghệ thuật khắc họa nhân vật tài hoa: tính cách nhân vật được đặc tả qua hành động, thái độ, suy nghĩ, tình cảm….
- Ngôn ngữ kịch hiện đại, giàu hơi thở cuộc sống, sử dụng thành công và linh hoạt ngôn ngữ sinh hoạt
- Kết hợp tài hoa yếu tố truyền thống và hiện đại (cốt truyện, kiểu nhân vật, tư tưởng, quan niệm, ngôn ngữ…)
III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn
1. Vai trò của các chỉ dẫn sân khấu
- Với Hồn Trương Ba: ngồi ôm đầu một hồi lâu rồi đứng vụt dậy; bịt tai lại; như tuyệt vọng; một mìn...khắc họa tâm trạng đau khổ, dằn vặt có phần bất lực của Trương Ba.
- Với Xác hàng thịt: lắc đầu; an ủi....thể hiện thái độ tự tin.
2. Xung đột trong Hồn Trương Ba qua cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt
- Hồn Trương Ba: đại diện cho tâm hồn của con người.
- Xác anh hàng thịt: đại diện cho thể xác của con người.
- Màn đối thoại giữa Hồn và Xác:
|
|
Hồn Trương Ba |
Xác hàng thịt |
|
Mục đích |
Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt. Khẳng định đời sống riêng: nguyên vẹn trong sạch, thẳng thắn |
Khẳng định sự phụ thuộc của hồn vào xác. Dồn Trương Ba vào thế đuối lí buộc phải thỏa hiệp, quy phục. |
|
Cử chỉ |
Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, bịt tai lại -> Đau khổ, tức giận, bất lực |
Lắc đầu
-> Tỏ vẻ thương hại |
|
Xưng hô |
Mày – Ta |
Ông – Tôi |
|
Giọng điệu |
Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi tuyệt vọng |
Ngạo nghễ thách thức, mỉa mai, giễu cợt |
|
Vị thế |
Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lí, tuyệt vọng à Người thua cuộc, chấp nhận trở lại xác hàng thịt. |
Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện à Kẻ thắng thế, buộc được hồn Trương Ba quy phục mình |
- Ý nghĩa: Sự thay đổi trong thái độ của Trương Ba cho thấy bi kịch của nhân vật, sự đấu tranh giữa hai mặt thể xác và tâm hồn.
+ Phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt quyết liệt, sự giằng xé trong nội tâm ông Trương Ba.
+ Đó là quá trình nhân vật tự đấu tranh với chính mình để thanh lọc tâm hồn, tìm lại chính mình.
+ Là quá trình tự nhận thức đau đớn, nhức nhối nhưng cũng vô cùng trung thực và dũng cảm.
3. Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích
- Lời thoại:
Hồn Trương Ba: (sau một lát) Ông Đế Thích ạ, tôi không thể tiếp tục mang thân anh hàng thịt được nữa, không thể được!
Đế Thích: Sao thế? Có gì không ổn đâu!
Hồn Trương Ba: Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn.
Đế Thích: Thế ông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn có ư? Ngay cả tôi đây. Ở bên ngoài, tôi đâu có được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong. Mà cả Ngọc Hoàng nữa, chính người lắm khi cũng phải khuôn ép mình cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng. Dưới đất, trên trời đều thế cả, nữa là ông.
Hồn Trương Ba: Sống nhờ vào đồ đạc, của cải người khác, đã là chuyện không nên, đằng này đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!
Đế Thích: (không hiểu) Nhưng mà ông muốn gì?
Hồn Trương Ba: Ông từng nói: Nếu thân thể người chết còn nguyên vẹn, ông có thể làm cho hồn người đó trở về. Thì đây, (chỉ vào người mình) thân thể anh hàng thịt còn lành lặn nguyên xi đây, tôi trả lại cho anh ta. Ông hãy làm cho hồn anh ta được sống lại với thân xác này.
Đế Thích: Sao lại có thể đổi tâm hồn đáng quý của bác lấy chỗ cho cái phần hồn tầm thường của anh hàng thịt?
Hồn Trương Ba: Tầm thường, nhưng đúng là của anh ta, sẽ sống hoà thuận được với thân anh ta, chúng sinh ra là để sống với nhau. Vả lại, còn... còn chị vợ anh ta nữa... chị ta thật đáng thương!
- Hồn Trương Ba:Tôi đã chết rồi, hãy để tôi chết hẳn!
Đế Thích: Không thể được! Việc ông phải chết chỉ là một lầm lẫn của quan thiên đình. Cái sai ấy đã được sửa bằng cách làm cho hồn ông được sống.
Hồn Trương Ba: Có những cái sai không thể sửa được. Chắp vá gượng ép chỉ càng làm sai thêm. Đế Thích: Không! Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào...
Hồn Trương Ba: Không thể sống với bất cứ giá nào được, ông Đế Thích ạ! Có những cái giá đắt quá, không thể trả được...
* Ý nghĩa của màn đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích:
- Sự sống đáng quý nhưng không thể sống bằng bất cứ giá nào.
- Sự sống chỉ có ý nghĩa và con người chỉ thấy thanh thản khi sống là chính mình, hài hòa giữa bên ngoài và bên trong.
- Mọi sự chắp vá, gượng ép chỉ khiến Trương Ba trở thành nhân vật quái gở mang tên “hồn Trương Ba da hàng thịt”, đem lại đau khổ cho bản thân và người xung quanh.
*Vai trò của sự đối lập giữa các quan điểm trong việc xây dựng xung đột kịch: tạo kịch tính, xung đột đẩy lên cao trào.
4. Cái chết của ông Trương Ba cho thấy 3 đặc điểm của nhân vật kịch:
- Làm nổi bật xung đột, mâu thuẫn gay gắt trong nội tâm nhân vật Trương Ba; trong cuộc đấu tranh giữa linh hồn và thể xác giữa nhân cách đạo đức, và bản năng, dục vọng; giữa cái đẹp và cái xấu, cái thiện và cái ác trong chính nhân vật Trương Ba và rộng hơn là ngoài xã hội và cuộc đời.
- Làm nổi bật phẩm chất cao đẹp của Trương Ba: nhân vật trong bi kịch thường có những phẩm chất và năng lực vượt trội. Ông Trương Ba cũng là người như vậy, ông có nhân cách cao đẹp, linh hồn cao khiết, có lòng tự trọng, tự tôn, nhân ái và dũng cảm, dám chấp nhận cái chết để bảo vệ nhân cách.
- Làm nổi bật bi kịch của Trương Ba, cuộc đời đôi khi đầy oan trái, để giữ vững nhân cách, sống tử tế với danh xưng con người, người ta bắt buộc phải chết.
5. Ý nghĩa nhân sinh của vở kịch
- Khi phải sống trong cái dung tục tầm thường, xấu xa, con người sẽ rất dễ bị lấn át, điều khiển, sai khiến.
- Trong cuộc chiến đấu với cái ác, cái xấu, nếu không dũng cảm, đấu tranh quyết liệt, sẽ thất bại.
- Luôn có cuộc đấu tranh gay gắt muôn đời: giữa cái đẹp – xấu; thiện – ác; cái cao cả - thấp hèn.
- Khi còn biết đấu tranh, muốn đấu tranh con người còn có lương tâm, lương tri, và họ sẽ chiến thắng trong cuộc chiến bảo vệ nhân cách trước cái ác, cái xấu.
- Không nên quá đề cao đời sống tinh thần, coi thường đời sống vật chất.
- Cảnh báo trò chơi tâm hồn hay thói giả dối, bao biện, vô trách nhiệm.
- Con người phải là chính mình, không thể bên trong một đằng bên ngoài một nẻo.
- Cần có sự phù hợp giữa cái bên trong và cái bên ngoài.
- Con người phải sống tự lập, phải dựa vào chính mình.
- Sống là quan trọng nhưng quan trọng hơn còn là sống như thế nào
- Có những sai lầm buộc phải chấp nhận và trả giá; có những cái sai không thể sửa chữa được; thậm chí phải trả giá bằng cả cuộc đời.
- Củng cố niềm tin vào sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp trước cái ác, cái xấu.
Học tốt bài Tôi muốn được là tôi toàn vẹn
Các bài học giúp bạn để học tốt bài Tôi muốn được là tôi toàn vẹn Ngữ văn lớp 11 hay khác: