Giáo án bài Ông già và biển cả (Hê-Minh-Uê) - Giáo án Ngữ văn lớp 12

TIẾT 82

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

? Cho biết những nét chính về tác giả?

Diễn giảng thêm về nguyên lí ″tảng băng trôi″.

Tóm tắt tác phẩm ″Ông già và biển cả″.

?Em có nhận xét gì về cốt truyện và nhân vật?

?Cho biết vị trí đoạn trích và nội dung đoạn trích?

 GV gọi HS đọc văn bản và nhận xét cách đọc.

?Cuộc đấu sức giữa ông lão và con cá kiếm diễn ra vào thời gian nào? Phong độ của ông lão lúc đó ra sao?

?Hình ảnh những chiếc vòng lượn của con cá gợi lên điều gì?

? Cách tiếp xúc của ông lão và con cá kiếm có gì đặc biệt?

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Ơ-nít Hê-minh-uê (1899-1961) là nhà văn Mỹ để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây, được tặng giải Noben 1954.

- Từng viết báo, làm phóng viên chiến trường trong chiến tranh thế giới.

- Đóng góp lớn trong việc đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết trong nền văn học thế giới.

- Là người đề xướng nguyên lí tảng băng trôi.

- Các tác phẩm:

Mặt trời vẫn mọc(1926)

Giã từ vũ khí(1929)

Chuông nguyện hồn ai(1940)

2. Tác phẩm

a. Tóm tắt: SGK

b. Một số điểm cần lưu ý

- ″Ông già và biển cả″ tiêu biểu cho nguyên lí sáng tác do nhà văn đề ra. Tác phẩm nghệ thuật như một “tảng băng trôi”.

- Cốt truỵên không li kì, mà đơn giản chỉ có một hành động chính bao trùm: hành động săn đuổi cá.

- Nhân vật: ít - cuộc sống con người xuất hiện trong kí ức ông lão - cách xây dựng nhân vật chu yếu là độc thoại nội tâm.

⇒ Tác phẩm mang không khí biểu tượng, tiếp cận gần với thơ và anh hùng ca.

* Tóm lại: Nét độc đáo của tác phẩm là nghệ thuật biểu tượng ẩn dụ, được biểu hiện qua lối so sánh ngầm.

3. Đoạn trích

- Vị trí đoạn trích: nằm ở phần cuối truyện.

- Nội dung: kể lại việc ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cuộc đấu tranh giữa ông lão và con cá kiếm

- Thời điểm: mặt trời mọc lên lần thứ ba.

- Phong độ: lão mệt thấu xương, mồ hôi ướt đẫm.

- Tư thế: đơn độc.

- Hình ảnh chiếc vòng lượn của con cá kiếm lặp đi lặp lại:

+ Gợi lên hình ảnh một ngư phủ lành nghề kiên cường: ước lượng khoảng cách bằng con mắt từng trải và cảm giác đau đớn nơi bàn tay.

+ Vẽ lên những cố gắng cuối cùng nhưng mãnh liệt của con cá: dũng cảm, kiên cường không kém ông lão.

 + Ông lão chỉ gián tiếp cảm nhận con cá qua vòng lượn.

2. Cảm nhận của ông lão về con cá kiếm

- Từ xa đến gần ″đến vòng thứ ba...″ ngày càng mãnh liệt và trực tiếp.

- Cảm nhận gián tiếp (qua sợi dây qua mũi lao)

- Bộ phận ⇒ toàn thể: ngày càng lộ dần: nhìn thấy từng bộ phận trước khi nhìn thấy cả con cá.

→ Diễn biến càng lúc càng mãnh liệt và đau đớn.

TIẾT 83

Sĩ số: ................................................

? Nhận xét gì về diễn biến hành động gợi lên diễn biến về cách cảm nhận ?

? Những lời chuyện trò của ông lão với con cá kiếm nói lên điều gì?

GV cho HS thảo luận.

Rút ra nhận xét.

Kết luận: đối thoại, độc thoại là một trong những thủ pháp nghệ thuật chính để xây dựng tác phẩm.

?Hình ảnh con cá hàm chứa ý nghĩa gì?

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV dành thời gian hướng dẫn HS luyện tập theo SGK.

3. Mối liên hệ giữa ông lão và con cá kiếm

- Sự cảm nhận của ông lão về con cá bằng thị giác và xúc giác.

- Lời đối thoại của ông lão với con cá kiếm cho thấy không chỉ là sự cảm nhận  mà cao hơn nữa là sự cảm thông:

+ Không chỉ bằng động tác mà bằng cả trái tim.

+ Không chỉ đơn thuần là người đi săn và con mồi.

⇒ Lời lẽ và ý nghĩ của ông lão đã biến con cá thành ″nhân vật″, càng cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của ông lão bằng việc hiểu rõ và chiêm ngưỡng đối thủ của mình.

4. Hình ảnh con cá kiếm và ý nghĩa biểu tượng

- Vẻ đẹp con cá, thái độ của người đi săn và con mồi hàm chứa ý nghĩa: Con cá là hình ảnh của ước mơ, của lí tưởng mà mỗi con người theo đuổi trong cuộc đời.

- Hình ảnh đẹp đẽ của con cá khi chưa bị chiếm lĩnh (lần xuất hiện cuối cùng) đến khi bị kéo vào sát thuyền, có sự khác biệt: đó là sự chuyển biến từ hình ảnh ước mơ sang hiện thực, nó không còn xa vời, khó nắm bắt và vì thế nó không còn đẹp đẽ, huy hoàng như trước.

III. Tổng kết

 Ghi nhớ: SGK

IV. Luyện tập

1. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ trực tiếp của nhân vật, cho thấy mối quan hệ khác thường giữa người đi săn và vật bị săn đuổi. Trước mắt ông lão, con cá giống như một con người, một đối thủ đáng nể, một người bạn tâm tình.

2. Tham khảo tựa đề tiếng Anh  và nêu lên suy nghĩ.