Đọc lại nội dung gợi ý ở cước chú 3 (SGK, tr. 19) và cho biết, có thể xác định cụm từ yên ba thâm xứ trong nguyên văn

Đọc lại nội dung gợi ý ở cước chú 3 (SGK, tr. 19) và cho biết, có thể xác định cụm từ trong nguyên văn là điển cố không. Hãy phân tích tác dụng của cụm từ này trong câu thơ.

Đọc lại nội dung gợi ý ở cước chú 3 (SGK, tr. 19) và cho biết, có thể xác định cụm từ yên ba thâm xứ trong nguyên văn

Câu 4 trang 5 SBT Ngữ Văn 12 Tập 2: Đọc lại nội dung gợi ý ở cước chú 3 (SGK, tr. 19) và cho biết, có thể xác định cụm từ yên ba thâm xứ trong nguyên văn là điển cố không. Hãy phân tích tác dụng của cụm từ này trong câu thơ.

Trả lời:

Cụm từ yên ba thâm xứ (nơi khói sóng vắng lặng), trong thơ cổ, thường gợi không gian mênh mang, tĩnh lặng. SGK đã dẫn một số câu thơ của Trung Quốc và Việt Nam có sử dụng cụm từ/ hình ảnh này; bên cạnh đó, bạn cũng có thể đã biết đến (hoặc có thể tự sưu tầm thêm) nhiều câu thơ có hình ảnh yên ba (khói sóng) như: “Yên ba giang thượng sử nhân sầu” (Khói sóng trên sông khiến lòng người thêm buồn – Thôi Hiệu), “Yên ba sầu sát nhân” (Khói sóng buồn chết người – Bạch Cư Dị),...

– Với những dữ liệu trên, xét trong phạm vi bút pháp thơ ca cổ điển, có thể coi hiện tượng các nhà thơ sử dụng một cụm từ, một hình ảnh,... vốn đã xuất hiện nhiều lần trong các tác phẩm đời trước là biện pháp sử dụng chất liệu văn học đã có; biện pháp này giúp tạo nên tính ước lệ của ngôn ngữ, hình tượng trong thơ ca cổ điển. Ở phạm vi hẹp hơn, xuất phát từ lí thuyết chung về điển cố (đã học từ trước), hoàn toàn có thể quan niệm đây là điển cố.

– Tác dụng của cụm từ/ điển cố yên ba thâm xứ trong câu thơ của Hồ Chí Minh: gợi không gian, khung cảnh núi rừng tĩnh lặng, có phần bí mật, gắn với việc bàn bạc việc quân của người chiến sĩ (là những người lãnh đạo cuộc kháng chiến). Khung cảnh “yên ba thâm xứ” trong thơ ca cổ thường gợi ý niệm về sự cô đơn, cảnh huống lánh đời của kẻ sĩ; ở đây, khung cảnh này lại gắn với hình ảnh con người bận bịu việc nước, việc thế sự; do thế, khung cảnh tạo ra một sự đối lập với tâm thế của nhân vật trữ tình.

Lời giải sách bài tập Ngữ Văn 12 Bài tập 5 trang 5 hay khác:

• Câu 1 trang 5 SBT Ngữ Văn 12 Tập 2: Trong các trường hợp sau, yếu tố nguyên trong từ nào có cùng nghĩa với từ nguyên tiêu trong nguyên văn bài thơ?
• Câu 2 trang 5 SBT Ngữ Văn 12 Tập 2: Giải thích nghĩa của các yếu tố viên (câu 1) và mãn (câu 4). Với mỗi yếu tố viên và mãn mang nghĩa như trong bài thơ, hãy tìm 3 – 5 từ ghép Hán Việt có sự xuất hiện của chúng.
• Câu 3 trang 5 SBT Ngữ Văn 12 Tập 2: Biện pháp tu từ chủ yếu được tác giả sử dụng trong câu thơ thứ hai là gì? Hãy chỉ ra tác dụng của biện pháp ấy.
• Câu 5 trang 5 SBT Ngữ Văn 12 Tập 2: So sánh nội dung ý nghĩa và chỉ ra điểm khác biệt giữa nguyên văn và bản dịch của câu thơ kết.