Soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học ngắn gọn - Soạn văn lớp 10
Soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học ngắn nhất năm 2021
Với Soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học ngắn gọn nhất Ngữ văn lớp 10 năm 2021 mới sẽ giúp các bạn học sinh dễ dàng soạn văn lớp 10. Ngoài ra, bản soạn văn lớp 10 này còn giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm để giúp bạn nắm vững được kiến thức văn bản trước khi đến lớp.
A. Soạn bài Nội dung và hình thức của văn bản văn học (ngắn nhất)
Câu 1 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Đề tài là phạm vi cuộc sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản.
- Một số ví dụ về đề tài
+ Đề tài của Truyện Kiều (Nguyễn Du) là cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.
+ Đề tài của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám
+ Đề tài của Sang thu của Hữu Thỉnh lấy đề tài về mùa thu, cụ thể là thời khắc giao mùa.
+ Đề tài của truyện Tấm Cám là xung đột giữa người tốt và người xấu, giữa thiện và ác.
Câu 2 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.
- Ví dụ :
+ Chủ đề của tác phẩm Nam quốc sơn hà là niềm tự hào và khẳng định chủ quyền lãnh thổ.
+ Chủ đề của tác phẩm Chữ người tử tù : tài năng và dũng khí, thiên lương cao cả kết tinh thành vẻ đẹp của Huấn Cao, đồng thời khẳng định tài và tâm, cái đẹp và cái thiện không thể tách rời, có khả năng cảm hóa cái xấu
+ Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc là nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.
Câu 3 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Cảm hứng nghệ thuật và tư tưởng của văn bản có mối quan hệ mật thiết, khó tách bạch
- Cách nêu nhận thức, lí giải chủ đề của tác giả bao giờ cũng chứa đựng trong đó những trạng thái tâm hồn, những cảm xúc cá nhân.
Câu 4 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Một văn bản văn học tốt về nội dung, đẹp về hình thức sẽ đáp ứng được những chức năng chủ yếu của văn học: nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp... .
- Sự hoà hợp giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ là phẩm chất của các tác phẩm văn học ưu tú
LUYỆN TẬP
1. So sánh
- Giống :
+ Đều viết về cuộc sống nông thôn, số phận người nông dân trước Cách mạng tháng Tám
+ Mang ý nghĩa tố cáo và thức tỉnh người ý thức đấu tranh của người nông dân.
- Khác :
+ Tắt đèn : miêu tả cuộc sống người nông dân dưới chế độ sưu thuế nặng nề
+ Bước đường cùng : miêu tả cuộc sống cơ cực của người nông dân bị bóc lột, bị địa chủ dùng thủ đoạn vay nặng lãi để lừa cướp đất.
2. Tư tưởng của bài thơ Mẹ và quả
- Công lao to lớn, vất vả của người mẹ trong việc nuôi dạy con cái nên người giống như việc mẹ trồng và chăm sóc những mùa quả.
- Ý thức trách nhiệm đền đáp công ơn nuôi nấng, chữ “mẹ” ở đây có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc
B. Kiến thức cơ bản
I. Các khái niệm của nội dung và hình thức trong văn bản văn học
1. Các khái niệm thuộc về mặt nội dung
a) Đề tài:
- Là lĩnh vực đời sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong VB.
VD:
+ Đề tài người phụ nữ trong xã hội phong kiến: Truyện Kiều (Nguyễn Du), Cung oán ngâm khúc (Nguyễn Gia Thiều),...
+ Đề tài người nông dân trước cách mạng: Lão Hạc, Chí Phèo (Nam Cao), Tắt đèn (Ngô Tất Tố),...
b) Chủ đề:
- Là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản. Nó là vấn đề được nhà văn quan tâm và thể hiện chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.
VD:
+ Chủ đề của Truyện Kiều là vận mệnh của con người trong xã hội phong kiến bất công tàn bạo.
+ Chủ đề của Chí Phèo là vấn đề người nông dân bị lưu manh hóa, phát hiện và khẳng định vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân; tố cáo xã hội thực dân nửa phong kiến chà đạp lên quyền sống của con người.
c) Tư tưởng của văn bản:
- Là sự lí giải đối với chủ đề đã nêu lên, là nhận thức của tác giả muốn trao đổi, nhắn gửi, đối thoại với người đọc.
VD: Tư tưởng văn bản Truyện Kiều:
+ Tố cáo tất cả các thế lực bạo tàn chà đạp lên quyền sống của con người (quan lại, quý tộc, những kẻ buôn thịt bán người; thế lực đồng tiền).
+ Khát vọng tình yêu tự do.
+ Ước mơ công lí.
+ Tư tưởng định mệnh.
d) Cảm hứng nghệ thuật:
- Là nội dung chủ đạo của văn bản. Nó là trạng thái tâm hồn, những cảm xúc được thể hiện đậm đà, nhuần nhuyễn trong văn bản sẽ truyền cảm, hấp dẫn người đọc. Qua cảm hứng nghệ thuật, người đọc cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của tác giả nêu lên trong văn bản.
VD: Cảm hứng nghệ thuật của Truyện Kiều:
+ Tố cáo, lên án các thế lực bạo tàn.
+ Đồng cảm, xót thương trước những khổ đau của con người.
+ Yêu thương, trân trọng, ngợi ca những vẻ đẹp của con người.
2. Các khái niệm thuộc về mặt hình thức
a) Ngôn từ:
- Là yếu tố đầu tiên của văn bản văn học.
- Các chi tiết, sự việc, hiện tượng, nhân vật,... đều được xây dựng bằng ngôn từ.
- Ngôn từ là cơ sở vật chất của văn bản văn học, nhờ có chúng, ta mới lần lượt tìm hiểu được từng tầng nghĩa của văn bản văn học.
- Biểu hiện trong câu, hình ảnh, giọng điệu văn bản.
- Ngôn từ trong mỗi văn bản văn học cụ thể đều có cái chung mang tính quy ước của một cộng đồng dân tộc về cách dùng từ, đặt câu và diễn đạt...nhưng bao giờ cũng mang dấu ấn riêng của nhà văn (do khả năng và sở thích khác nhau).
b) Kết cấu: Là sự sắp xếp, tổ chức các thành tố của văn bản thành một đơn vị thống nhất, hoàn chỉnh và có ý nghĩa.
c) Thể loại: Là những quy tắc tổ chức văn bản thích hơp với nội dung văn bản: thơ, tiểu thuyết, kịch, trường ca,...
II. Ý nghĩa quan trọng của nội dung và hình thức văn bản văn học
- Hình thức: ngôn từ, kết cấu, thể loại là những yếu tố đầu tiên người đọc tiếp cận với văn bản văn học.
- Nội dung: đề tài, chủ đề, tư tưởng của văn bản, cảm hứng nghệ thuật, đặc biệt là hai yếu tố sau là cái đọng lại trong lòng người đọc sau khi đọc tác phẩm.
- Yêu cầu: thống nhất giữa nội dung và hình thức.
+ Nội dung tư tưởng cao đẹp.
+ Hình thức nghệ thuật hoàn mĩ.
