Giáo án KHTN 6 Bài 15: Chất tinh khiết – Hỗn hợp - Chân trời sáng tạo

Hoạt động 2.2

Hoạt động 2.3

Hoạt động 2.5

Hoạt động 2.6

2 ống nghiệm

2 công tơ hút

Nước cất, ethanol, dầu ăn

12 ống nghiệm

7 thìa thủy tinh

Muối ăn, đường, bột mì, cát, thuốc tím, iodine, khí amonia, khí hydrogen chloride, khí oxygen, khí sulfuro, khí nitrogen

Nhóm xanh

Nhóm đỏ

Nhóm tím

Nhóm vàng

4 cốc thủy tinh

2 ống nghiệm

Dầu ăn, giấm ăn, đường, bột sắn dây.

1 đũa thủy tinh.

1 cốc thủy tinh

1 thìa thủy tinh

Nước, muối ăn

1 cốc thủy tinh

1 công tơ hút

nước, dầu ăn

1 cốc thủy tinh

1 công tơ hút

Dầu hỏa, dầu ăn

1 cốc thủy tinh

khí amoniac, nước

  Sản                 phẩm

Đặc điểm

Nhiệt độ sôi: 100^oC

Nhiệt độ hóa lỏng: 

-183^oC

Vị ngọt

Vị mặn

1. Số lượng chất có trong mỗi sản phẩm

1 chất

1 chất

1 chất

1 chất

Nhiều chất

Nhiều chất

2. Trạng thái của chất

Lỏng

Lỏng

Rắn

Rắn

Rắn

Lỏng

3. Chất tinh khiết hay hỗn hợp

Chất tinh khiết

Chất tinh khiết

Chất tinh khiết

Chất tinh khiết

Hỗn hợp

Hỗn hợp

4. Kết luận

Chất tinh khiết được tạo ra từ một chất

Hỗn hợp được tạo ra từ nhiều chất

Hoạt động của GV và HS

Dự kiến sản phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

- Mỗi nhóm (chia lớp làm  nhóm) thảo luận và trả lời từng câu hỏi để điền vào bảng 1 (giấy A1) dưới đây, câu trả lời đúng thì linh vật của nhóm sẽ được tiến lên 1 bậc.

1. Tìm hiểu về chất tinh khiết và hỗn hợp

Hoàn thành trò chơi.

Kết luận: 

- Chất tinh khiết (chất nguyên chất) được tạo ra từ một chất duy nhất.

- Hỗn hợp được tạo ra khi hai hay nhiều chất trộn lẫn với nhau.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- HS tham gia trò chơi, điền kết quả vào bảng 1

Bước 3: Báo cáo kết quả. Tổng kết

- Sau khi kết thúc trò chơi cũng là lúc bảng 1 được hoàn thành. Giáo viên tổng kết lại nội dung trong bảng và chốt lại kiến thức.

- Nhận xét và cho điểm các nhóm.

  Sản                 phẩm

Đặc điểm

Nhiệt độ sôi: 100^oC

Nhiệt độ hóa lỏng: 

-183^oC

Vị ngọt

Vị mặn

1. Số lượng chất có trong mỗi sản phẩm

2. Trạng thái của chất

3. Chất tinh khiết hay hỗn hợp

4. Kết luận

Chất tinh khiết được tạo ra từ …….. chất

Hỗn hợp được tạo ra từ ………… chất

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp làm 2 dãy

- Dãy 1: cho HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm nhỏ 4HS/thí nghiệm (sgk), vẽ hình mô tả hiện tượng, đưa ra kết luận, báo cáo thí nghiệm và so sánh với các nhóm.

Trả lời câu hỏi sau: “Các chất lỏng có hòa tan trong nhau không”

- Dãy 2: cho HS quan sát hình ảnh mô tả về hỗn hợp đồng nhất và không đồng nhất, từ đó rút ra kết luận.

Quan sát hình ảnh và so sánh sự phân bố thành phần các chất trong hỗn hợp đồng nhất và không đồng nhất.

Hỗn hợp đồng nhất có thành phần tại mọi vị trí là:…………….

Hỗn hợp không đồng nhất có thành phần tại mọi vị trí là:…………….

3. Phân biệt hỗn hợp đồng nhất và hỗn hợp không đồng nhất

Kết quả dãy 1: 

- Ống nghiệm thứ nhất: Rượu tan được trong nước;

- Ống nghiệm thứ hai: Dầu ăn không tan trong nước, nổi lên trên do nhẹ hon nước.

Kết quả dãy 2:

- Hỗn hợp đổng nhất: các chất phân bố đồng đều trong hỗn hợp;

- Hỗn hợp không đồng nhất: các chất phân bố không đồng đều trong hỗn hợp

Ví dụ về hỗn hợp đổng nhất và hỗn hợp không đổng nhất.

- Hỗn hợp đổng nhất: nước đường, nước muối,...

- Hỗn hợp không đồng nhất: sữa đặc và nước, bột mì và nước,...

Giải đáp đố em: Vì dầu hoả không tan trong nước, nhẹ hơn nước và nổi lên trên nên khi cho thêm nước vào, phần dầu hoả sẽ được dâng lên phía trên đến khi chạm bấc đèn, làm cho đèn tiếp tục cháy sáng.

Kết luận: 

Hỗn hợp đồng nhất là hỗn hợp có thành phần giống nhau tại mọi vị trí trong toàn bộ hỗn hợp.

Hỗn hợp không đồng nhất là hỗn hợp có thành phần không giống nhau trong toàn bộ hỗn hợp.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

- GV gợi ý khi cần thiết;

Bước 3: Báo cáo kết quả

- Chọn 1 nhóm trình bày kết quả;

- Mời các nhóm khác nhận xét;

- GV nhận xét sau khi các nhóm khác bổ sung.

- GV yêu cầu: “Em hãy lấy ví dụ về hỗn hợp đổng nhất và hỗn hợp không đổng nhất.

- Cá nhân HS giơ tay phát biểu. Các bạn khác nhận xét, bổ xung.

- Cả lớp suy nghĩ trả lời mục “Đố em”

Bước 4: Đánh giá kết quả

- Yêu cầu HS chốt lại và kết luận.

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

- GV tổ chức trò chơi “Quay vòng tử vi” có 12 con giáp gắn số với 12 ống nghiệm do GV đã định sẵn. HS hoạt động theo cặp đôi, một HS quay số để xem cặp đôi của mình sẽ bốc vào ống nghiệm nào.

- 6 ống nghiệm gắn với chất rắn thì 1 HS làm thí nghiệm, quan sát, trao đổi với bạn cùng cặp của mình và đưa ra kết luận về tính tan của chất trong nước

- 6 ống nghiệm gắn với chất khí: 

+ Ống nghiệm 7, 8, 9, 11 GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm sục khí vào nước và thả 1 mẩu giấy quỳ tím vào ống nghiệm, quan sát hiện tượng và rút ra kết luận.

+ Ống nghiệm 10, 12 GV đưa gợi ý cho HS để trả lời câu hỏi và liên hệ với tính tan của khí trong nước (ống nghiệm 10: liên hệ với việc cá có thể hô hấp dưới nước; ống nghiệm 12: liên hệ tính tan của khí nitrogen…)

4. Khả năng hòa tan trong nước của chất rắn và chất khí

Kết luận: 

- Một số chất rắn tan được trong nước và một số chất rắn không tan được trong nước. Khả năng tan trong nước của các chất rắn là khác nhau.

- Một số chất khí có thể tan trong nước. Khả năng tan trong nước của một số chất khí là khác nhau.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

- GV hỗ trợ khi cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- Nhóm học sinh báo cáo về kết quả hiện tượng quan sát được

Bước 4: Đánh giá kết quả

- GV đánh giá, nhận xét và chốt lại kiến thức.

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

- Hướng dẫn HS nghiên cứu và lựa chọn trạm        

- Giới thiệu các trạm và nêu các nhiệm vụ cụ thể ở mỗi trạm (3 trạm) để nghiên cứu nội dung về các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

Trạm quan sát: HS quan sát thí nghiệm trong video và kết luận các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

Trạm phân tích: HS đọc tài liệu SGK và tài liệu tham khảo để trả lời câu hỏi và rút ra kiến thức cần lĩnh hội. GV cần đưa ra những câu hỏi định hướng cụ thể, rõ ràng để HS lĩnh hội được kiến thức trọng tâm.

Trạm áp dụng: HS đọc bảng trợ giúp, sau đó áp dụng để giải bài tập trong phiếu học tập

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước

Muốn chất rắn tan nhanh trong nước, có thể thực hiện một, hai hoặc cả ba biện pháp sau:

- Khuấy dung dịch.

- Đun nóng dung dịch.

- Nghiền nhỏ chất rắn.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

HS thực hiện nhiệm vụ theo các trạm 

- Các nhóm thực hiện nhiệm vụ ở các trạm, mỗi trạm trong thời gian 3 phút rồi luân chuyển sang trạm khác.

-  Hướng dẫn các nhóm thực hiện nhiệm vụ và trưng bày sản phẩm.

Bước 3: Báo cáo kết quả

Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ ở các trạm 

- Hướng dẫn HS báo cáo kết quả

- Gọi lần lượt từng HS đại diện cho mỗi trạm thuyết trình nội dung đã nghiên cứu. HS cùng trạm đó có thể bổ sung.

-  Yêu cầu HS các trạm khác chú ý phần trình bày, có nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả

- Chốt những nội dung kiến thức trọng tâm.

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thực hiện thí nghiệm và giải thích

+ TN1: Cho 1 thìa muối ăn vào cốc chứa 50 ml nước

+ TN2: Cho 1 thìa dầu ăn vào cốc chứa 50 ml nước

+ TN3: Cho 1 thìa dầu ăn vào cốc chứa 50 ml dầu hỏa

+ TN4: Sục khí amonia vào cốc chứa 50 ml nước có nhỏ sẵn dung dịch phenolphtalein

GV chỉnh lí, bổ sung và sử dụng phương pháp dạy học hợp tác kết hợp với kĩ thuật mảnh ghép để tổ chức dạy học nội dung này.

Bước 1: Làm việc chung cả lớp (GV nêu vấn đề học tập, chia nhóm, giao nhiệm vụ và hướng dẫn hoạt động nhóm).

- Cách chia nhóm:

“Nhóm chuyên sâu”: Chia lớp thành 4 loại nhóm (tùy theo số HS mà có thể chia thành 4 nhóm hoặc 8 nhóm, số HS bằng nhau khoảng từ 4 – 6 HS/nhóm (nếu không chia được số HS bằng nhau thì GV linh hoạt trong phần chia nhóm mảnh ghép); đặt tên là xanh, đỏ, tím, vàng; trong mỗi nhóm đánh số thứ tự các thành viên từ 1 đến hết.

“Nhóm mảnh ghép”: Cứ 4 HS chuyên sâu có cùng số thứ tự thành viên trong 4 nhóm xanh, đỏ, tím, vàng hợp lại thành     1 nhóm mảnh ghép. 

Nhiệm vụ của các nhóm

“Nhóm chuyên sâu”:

+ Nhóm màu xanh: Nghiên cứu thí nghiệm 1

+ Nhóm màu đỏ: Nghiên cứu thí nghiệm 2

+ Nhóm màu tím: Nghiên cứu thí nghiệm 3

+ Nhóm màu vàng: Nghiên cứu thí nghiệm 4

Các nhóm này gọi là nhóm chuyên sâu, HS mỗi nhóm gọi là HS chuyên sâu.

+ Mỗi nhóm chuyên sâu làm việc trong khoảng thời gian 4 phút.

“Nhóm mảnh ghép”: 

+ Các HS chuyên sâu lần lượt sẽ trình bày về khả năng tạo thành hỗn hợp đồng nhất của các chất. Sau đó các nhóm mảnh ghép thảo luận về để rút ra khái niệm chất tan, dung môi, dung dịch, tổng kết bằng sơ đồ hoặc bảng vào giấy A1.

+ Các nhóm mảnh ghép làm việc trong thời gian 4 phút.

5. Phân biệt các khái niệm về dung dịch, dung môi, chất tan

- Dung dịch là hỗn hợp đồng nhất của chất tan và dung môi.

- Chất tan là chất được hòa tan trong dung môi. Chất tan có thể là chất rắn, chất lỏng hoặc chất khí.

- Dung môi là chất dùng để hòa tan chất tan. Dung môi thường là chất lỏng.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- Hoạt động nhóm:

HS hoạt động theo nhóm. GV đi đến các nhóm để giám sát hoạt động các nhóm, hướng dẫn HS hoạt động nhóm, giám sát thời gian và điều khiển HS chuyển nhóm.

Bước 3: Báo cáo kết quả

Thảo luận chung

- GV cho các nhóm treo sản phẩm là nội dung các câu trả lời của phiếu học tập màu trắng lên bảng, gọi đại diện của 1 nhóm lên trình bày, các nhóm khác nhận xét. Giáo viên nhận xét, chấm điểm các nhóm. 

Bước 4: Đánh giá kết quả

- GV tổng kết, nhận xét, rút kinh nghiệm cho các nhóm và chiếu bảng (hoặc sơ đồ) tổng kết trong phiếu học tập màu trắng

Hoạt động của GV và HS

Sản phẩm dự kiến

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ

GV cho HS hoạt động theo 3 nhóm lớn, yêu cầu làm thí nghiệm sau:

TN1: cho đường vào cốc đựng nước, khuấy đều

TN2: cho bột sắn dây vào cốc đựng nước

TN3: cho dầu ăn vào cốc đựng giấm ăn

Sau khi tiến hành thí nghiệm, HS vẽ hình mô phỏng lại sự phân bố của các chất trong hỗn hợp trên giấy A1, từ đó đưa ra kết luận về huyền phù, nhũ tương và cách phân biệt với dung dịch và điền vào bảng nhóm.

6. Huyền phù và nhũ tương

- Huyền phù là một hỗn hợp không đồng nhất gồm các hạt chất rắn phân tán lơ lửng trong môi trường chất lỏng.

- Nhũ tương là một hỗn hợp không đồng nhất gồm một hay nhiều chất lỏng phân tán trong môi trường chất lỏng nhưng không tan trong nhau

Ngược lại với dung dịch, khi để yên một huyền phù thì hạt chất rắn sẽ lắng xuống đáy tạo một lớp cặn. Nếu để yên nhũ tương thì các chất lỏng vẫn phân bố trong nhau nhưng không đồng nhất.

Bước 2: Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

- GV gợi ý khi cần thiết;

Bước 3: Báo cáo kết quả

- Chọn 1 nhóm trình bày kết quả;

- Mời các nhóm khác nhận xét

- GV nhận xét sau khi các nhóm khác bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả

- GV đánh giá, nhận xét, chốt lại kiến thức.

Cách tiến hành

Vẽ hình mô tả

và hiện tượng quan sát được

Kết luận

Bước 1: lấy 2 ống nghiệm, thêm 3 công tơ hút nước cất.

Bước 2: lần lượt cho một công tơ hút ethanol vào ống nghiệm 1 và một công tơ hút benzen vào ống nghiệm 2.

Bước 3: Lắc đều 2 ống nghiệm, để yên và quan sát hiện tượng

Ống 1: nước cất + ethanol

Ống 2: nước cất + dầu ăn

1. Có thể chỉ ra vị trí của mỗi chất trong ống nghiệm không?

→

2. Ống nghiệm: …… chứa hỗn hợp đồng nhất, ống nghiệm …… chứa hỗn hợp không đồng nhất.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: TRẠM “QUAN SÁT”

Thời gian: 3 phút

Nhiệm vụ: 

- Quan sát video thí nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

- Xác định được các yếu tố nào ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

- Rút ra kết luận các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: TRẠM “PHÂN TÍCH”

Thời gian: 3 phút

Nhiệm vụ: HS nghiên cứu SGK và thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

- Dự đoán các yếu tố ảnh hưởng đến lượng chất rắn hòa tan trong nước.

- Xác định cụ thể muốn hòa tan nhanh một chất rắn trong nước cần làm gì?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3: TRẠM “ÁP DỤNG”

Thời gian: 3 phút

Câu 1. Chọn nhận định đúng:

A. Muối ăn không tan được trong nước

B. Sắt tan tốt trong nước

C. Đường tinh luyện tan được trong nước

D. Cát tan được trong nước

Câu 2. Độ tan của chất rắn phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố nào dưới đây?

A. Nhiệt độ

B. Áp suất

C. Loại chất

D. Môi trường

Câu 3. Làm thế nào để hòa tan nhanh đường tinh luyện vào nước?

A. Sử dụng nước lạnh.

B. Khuấy dung dịch.

C. Dùng viên đường lớn.

D. Sử dụng nước nguội. 

Phiếu màu xanh: Nhiệm vụ học tập nhóm xanh

Nghiên cứu thí nghiệm 1: trộn lẫn một chất rắn vào 1 chất lỏng

 1. Nội dung thảo luận:

1) Tiến hành TN1: cho 1 thìa muối ăn vào cốc chứa 50 ml nước

2) Hỗn hợp thu được có phải hỗn hợp đồng nhất không? Chất nào có khả năng hòa tan? Chất nào bị hòa tan?

2. Chuẩn bị nội dung chia sẻ ở nhóm mảnh ghép:

 Trình bày kết luận chất bị hòa tan, chất hòa tan chất khác, trạng thái của các chất đó và hỗn hợp thu được.

Phiếu màu đỏ: Nhiệm vụ học tập nhóm đỏ

Nghiên cứu thí nghiệm 2: trộn lẫn 2 chất lỏng

  1. Nội dung thảo luận:

1) Tiến hành TN2: Cho 1 thìa dầu ăn vào cốc chứa 50 ml nước

2) Hỗn hợp thu được có phải hỗn hợp đồng nhất không? Chất nào có khả năng hòa tan? Chất nào bị hòa tan?

2. Chuẩn bị nội dung chia sẻ ở nhóm mảnh ghép:

 Trình bày kết luận chất bị hòa tan, chất hòa tan chất khác, trạng thái của các chất đó và hỗn hợp thu được.

Phiếu màu tím: Nhiệm vụ học tập nhóm tím

Nghiên cứu thí nghiệm 3: trộn lẫn 2 chất lỏng

 1. Nội dung thảo luận:

1) Tiến hành TN3: Cho 1 thìa dầu ăn vào cốc chứa 50 ml dầu hỏa

2) Hỗn hợp thu được có phải hỗn hợp đồng nhất không? Chất nào có khả năng hòa tan? Chất nào bị hòa tan?

2. Chuẩn bị nội dung chia sẻ ở nhóm mảnh ghép:

 Trình bày kết luận chất bị hòa tan, chất hòa tan chất khác, trạng thái của các chất đó, chất trong hỗn hợp có nhất thiết phải là nước hay không và hỗn hợp thu được. 

Phiếu màu vàng: Nhiệm vụ học tập nhóm vàng

Nghiên cứu thí nghiệm 4: trộn lẫn 1 chất khí vào 1 chất lỏng

  1. Nội dung thảo luận:

1) Tiến hành TN4: Sục khí amonia vào cốc chứa 50 ml nước có nhỏ sẵn dung dịch phenolphtalein

2) Hỗn hợp thu được có phải hỗn hợp đồng nhất không? Chất nào có khả năng hòa tan? Chất nào bị hòa tan?

2. Chuẩn bị nội dung chia sẻ ở nhóm mảnh ghép:

 Trình bày kết luận chất bị hòa tan, chất hòa tan chất khác, trạng thái của các chất đó và hỗn hợp thu được. 

Phiếu màu trắng: Nhiệm vụ học tập của nhóm mảnh ghép

Nêu kết luận về các vấn đề sau:

     1) Cho biết trạng thái của chất tan

     2) Khái niệm về dung môi, dung dịch

     3) Nước có phải là dung môi của tất cả các chất không?

     4) Tên của dung dịch.