Soạn bài (Nói và nghe trang 38) Thuyết trình về một vấn đề xã hội - Cánh diều

---

Với soạn bài Nói và nghe: Thuyết trình về một vấn đề xã hội trang 38, 39 Ngữ văn lớp 10 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 10.

Soạn bài (Nói và nghe trang 38) Thuyết trình về một vấn đề xã hội - Cánh diều

Soạn bài: Thuyết trình về một vấn đề xã hội - Cô Huỳnh Phượng (Giáo viên VietJack)

1. Định hướng

a) Trong phần Viết, các em đã rèn luyện viết bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội. Phần này tiếp tục rèn luyện thuyết trình về một vấn đề xã hội. Yêu cầu chính là trình bày trước người nghe những ý kiến (nhận xét, đánh giá, bàn luận, ...) của em về vấn đề dó.

b) Để thuyết trình về một vấn đề xã hội, các em cần: 

- Lựa chọn vấn đề thuyết trình.

- Xác định thời lượng thuyết trình và đối tượng người nghe để lựa chọn nội dung, cách trình bày phù hợp.

- Chuẩn bị dàn ý bài thuyết trình và các tư liệu, tranh ảnh, thiết bị hỗ trợ (nếu có).

- Sử dụng ngôn ngữ kết hợp với nét mặt, ánh mắt, giọng điệu, phù hợp với nội dung bài thuyết trình.

2. Thực hành

Bài tập (trang 38 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chọn một trong hai vấn đề sau đây để thuyết trình trước lớp: 

- Vấn đề 1: Suy nghĩ của em về vấn đề nhận lỗi và đổ lỗi cho người khác.

- Vấn đề 2: Làm thế nào để con người vượt lên số phận của chính mình trong cuộc sống?

a) Chuẩn bị: 

- Đọc kĩ để bài, xác định yêu cầu và lựa chọn vấn đề thuyết trình.

- Lựa chọn hình thức thuyết trình (có thể thuyết trình kết hợp với slide trình chiếu của máy tính, hình ảnh, sơ đồ, ...).

- Tập thuyết trình. 

b) Tìm ý và lập dàn ý 

Lập dàn ý cho bài thuyết trình về một vấn đề xã hội đã xác định (Dựa vào nội dung phần Viết, có thể bổ sung, thêm bớt cho phù hợp với yêu cầu của bài thuyết trình).

Mở đầu	Giới thiệu vấn đề thuyết trình.
Nội dung chính	Thuyết trình tuần tự nội dung một cách hợp lí.
Kết thúc	Nêu vấn đề em quan tâm, cần thảo luận và bày tỏ mong muốn nhận được sự chia sẻ từ người nghe.

c) Thực hành nói và nghe

- Người chủ trì: Nêu vấn đề, thống nhất cách thức trình bày, thảo luận (ví dụ: mục đích, nội dung chính, yêu cầu, ...), mời người nói trình bày ý kiến. 

Người nói

Người nghe

- Giới thiệu bài thuyết trình theo dàn ý đã chuẩn bị. - Nói rõ ràng, âm lượng phù hợp; tránh đọc bài viết đã chuẩn bị sẵn; kết hợp ngôn ngữ nói và cử chỉ, ánh mắt, điệu bộ: sử dụng hình ảnh, sơ đồ minh hoạ (nếu cần): đảm bảo thời gian quy định. - Đảm bảo sự thống nhất giữa nội dung với hình thức, các phương tiện hỗ trợ thuyết trình phù hợp. Chú ý cách diễn đạt tạo sự hấp dẫn về vấn đề thảo luận, ….  - Trả lời các câu hỏi của người nghe (nếu có).

- Lắng nghe, xác định và ghi lại các thông tin chính của bài thuyết trình, những nội dung cần hỏi lại. - Thể hiện thái độ chủ ý lắng nghe, sử dụng các yếu tố cử chỉ, nét mặt, ánh mắt để khích lệ người nói.  - Hỏi lại những điểm chưa rõ (nếu cần); có thể trao đổi thêm quan điểm cá nhân về nội dung của bài thuyết trình.

- Thảo luận: Sau khi người nói trình bày xong, người chủ trì mời người nghe phát biểu ý kiến hoặc nêu câu hỏi, tranh luận,...

- Kết thúc thảo luận: Người chủ trì tổng hợp ý kiến của cả nhóm về vấn đề thảo luận, những điểm đã thống nhất và những điểm còn tranh luận (nếu có).

* Bài nói mẫu tham khảo: 

Một trong những tư duy của người thành công là tự nhận trách nhiệm về mình, tránh trách móc, đổ lỗi cho người khác.

Phần lớn chúng ta ít nhiều đều có khuynh hướng đổ lỗi lên người khác cho những thiếu sót, những hạn chế trong việc nuôi dạy con, trong việc làm kinh tế gia đình, trong sự thăng tiến công việc,... của chính mình. Chẳng hạn, nếu con bạn có khuyết điểm gì đó thì bạn sẽ đổ lỗi cho chồng (hoặc vợ) bạn. Một ông chồng thấy đứa con học kém, không nghe lời người lớn thì đổ lỗi cho vợ mình như: Tại cô hay bênh con, ít quan tâm đến con nên nó mới thế đấy... hay nặng hơn là đổ lỗi cho ông bà ngoại, cho họ hàng bên vợ: Cái gen bên nhà cô thế đấy, bên nhà tôi ai cũng học giỏi và tính tình vui vẻ,... Thậm chí còn đổ lỗi cho nhà trường, cho cô giáo chủ nhiệm, cho ngành giáo dục,...

Số đông chúng ta đều tự nhận về mình những điều hay, điều tốt là do công sức của mình, do "gen nhà mình",... Chẳng hạn, con học giỏi là do tôi chỉ bảo cho con nhiều, do gen bên nhà tôi, con xinh đẹp là do con giống tôi,.... Rất ít người tự nhận trách nhiệm về mình khi gặp một sự cố, một sự thiếu sót nào đó. Số đông luôn tự nhận mình là tốt rồi, những điều chưa tốt là do người khác và không có trách nhiệm gì về những việc tiêu cực đó cả.

Nếu con trẻ chúng ta sống trong môi trường có bố luôn đổ lỗi cho mẹ và ngược lại, mẹ luôn đổ lỗi cho bố, mỗi người chỉ nhận những cái hay cái tốt về mình thì rồi các con cũng sẽ như thế. Những đứa trẻ sống trong môi trường này sẽ chẳng bao giờ tìm ra giải pháp mà cứ mải tìm cách đổ lỗi cho người khác. Đầu óc chúng sẽ chỉ chất chứa sự oán trách, thù hằn và vô vọng, sẽ mất đi sự sáng suốt để có sự chọn lựa khôn ngoan. Đổ lỗi cho người khác còn có nghĩa là bào chữa cho sự thiếu trách nhiệm của riêng ta.

Nhưng, nếu không nhận trách nhiệm về mình, luôn đổ lỗi cho người khác thì sẽ không bao giờ hoàn thiện được bản thân mình, không tiến bộ lên được, không hạn chế được những điều tiêu cực xảy ra và hạn chế những thành công trong tương lai của đứa trẻ.

Vì vậy, để giúp con, rèn cho con mình biết cách chịu trách nhiệm với việc chúng làm, cha mẹ hãy luôn có thái độ sẵn sàng nhận trách nhiệm về mình để làm gương cho trẻ. Chẳng hạn, khi con bị điểm kém, bị thầy cô phê bình, bố mẹ hãy nói với thầy cô giáo của con rằng: “Đó là lỗi của tôi”, hoặc nói với con rằng “Đó là lỗi của bố/mẹ...”, sau đó, hãy bình tĩnh tìm hiểu nguyên nhân và giúp con tiến bộ. Trong trường hợp này nếu bố/mẹ về nhà lại trách mắng con, đổ lỗi cho con là “lười học, ngu, dốt, ...” thì kết quả có khi lại xấu hơn...

Còn nhớ, lúc con tôi học lớp 2, có một hôm do cháu không nhớ thời khóa biểu có tiết học thuộc lòng vào ngày hôm sau, nên khi đến lớp con không thuộc bài. Bị cô giáo cho điểm kém, về đến nhà con lo sợ lắm, nhưng tôi nói luôn: “Đó là lỗi của mẹ” và sau đó hai mẹ con ngồi với nhau nói chuyện rất lâu, giúp con giải tỏa tâm lí lo sợ và con cũng tự nhận: "Đó là lỗi của con, lần sau con sẽ cẩn thận hơn và có kế hoạch học sớm hơn để học hết bài cô giáo giao về nhà".

Điều đặc biệt tránh là bố mẹ không nên đổ lỗi cho nhau hoặc đổ lỗi, chê trách thầy cô giáo, đổ lỗi cho ông bà, ... trước mặt con cái. Mỗi người cần nhớ rằng khi các con chúng ta còn nhỏ thì trách nhiệm dạy dỗ con cái là thuộc về chúng ta, vì vậy mỗi sơ suất của con cái, hoặc của các thành viên trong gia đình đều có phần trách nhiệm của các thành viên còn lại.

Nếu ai cũng tự nhận một phần trách nhiệm về mình thì mọi rắc rối sẽ trở nên rất đơn giản, khi đó mọi thành viên trong một gia đình, một cộng đồng, một cơ quan, đơn vị, ... sẽ thân thiện với nhau hơn. Người tự nhận trách nhiệm cũng là người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đây là mẫu của những người chủ, những người lãnh đạo...

Vì vậy, hơn hết, bất luận việc gì xảy ra mỗi người hãy tự nhận một phần trách nhiệm về mình, tránh trách móc, đổ lỗi cho người khác.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Người nói	Người nghe
- Rút kinh nghiệm về bài thuyết trình:  + Đã thuyết trình đầy đủ các nội dung chuẩn bị trong dàn ý chưa?  + Cách thức thuyết trình, phong thái, giọng điệu, ngôn ngữ,... có phù hợp không?  + Các phương tiện hỗ trợ có hiệu quả như thế nào?  - Đánh giá chung:  + Điều em hài lòng về bài thuyết trình của mình là gì?  + Điều gì em mong muốn thay đổi trong bài thuyết trình đó?	- Kiểm tra kết quả nghe:  + Nội dung nghe và ghi chép lại đã chính xác chưa?  + Thu hoạch được những gì về nội dung và cách thức thuyết trình về một vấn đề xã hội của bạn? - Rút kinh nghiệm về thái độ nghe:  + Đã chú ý và tôn trọng người thuyết trình chưa?  + Có nêu được câu hỏi và tham gia ý kiến trong quá trình thảo luận không?