Soạn bài Phương pháp thuyết minh ngắn nhất
Soạn bài Phương pháp thuyết minh
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh
a) - Các văn bản Cây dừa Bình Định, Tại sao lá cây có màu xanh lục?, Huế, Khởi nghĩa Nông Văn Vân, Con giun đất: đã sử dụng các loại tri thức vể sinh học, địa lí (thuộc tri thức tự nhiên), về văn hóa, lịch sử (thuộc tri thức xã hội).
b) Để có được những tri thức ấy, người viết phải không ngừng quan sát, học tập, trau dồi, tích lũy tri thức cho mình. Vì đó là những kiến thức khoa học lịch sử phải trải qua nghiên cứu, tìm hiểu, ghi chép, bình thường không thể biết hết được. Vì vậy vai trò của quan sát, học tập, tích luỹ kiến thức ở đây vô cùng quan trọng.
c) - Bằng tưởng tượng, suy luận không thể có tri thức để làm bài văn thuyết minh.
- Bởi vì mục đích của văn bản thuyết minh là tri thức, cơ sở của văn bản thuyết minh cũng là tri thức, tri thức lại được hình thành cơ bản từ sự quan sát, học tập, tích luỹ kiến thức. Do vậy, không chỉ sử dụng trí tưởng tượng, phán đoán, suy luận để xây dựng văn bản thuyết minh.
2. Phương pháp thuyết minh
a) Phương pháp nêu định nghĩa-giải thích
- Các câu trên đều có từ "là".
- Đây là kiểu câu định nghĩa, giải thích thường thấy trong văn bản thuyết minh.
- Phẩn sau từ "là" thường nêu những kiến thức khái quát về bản chất, đặc trưng, tính chất của đối tượng.
- Vai trò của kiểu câu này là riêu vấn đề, đưa ra nội dung cần thuyết minh.
b) Phương pháp liệt kê
- Người viết đã dùng phương pháp liệt kê trong các câu, đoạn văn trên.
- Tác giả lần lượt trình bày tính chất của sự vật, các biểu hiện cụ thể của đối tượng theo một trật tự nhất định.
- Tác dụng của phương pháp này là làm cho người đọc nắm đặc điểm, tính chất của sự vật, hiện tượng một cách cụ thể, rõ ràng.
c) Phương pháp nêu ví dụ
- Đoạn văn trên đưa ra ví dụ cụ thể, điển hình về việc xử phạt những người hút thuốc lá ở nơi công cộng: ở Bỉ, từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la.
- Ví dụ này có tác dụng nhấn mạnh nội dung diễn đạt, thuyết phục người đọc, làm cho người đọc nhìn nhận vấn đề chống thuốc lá một cách nghiêm túc hơn.
d) Phương pháp dùng số liệu, con số
- Đoạn văn trên cung cấp những số liệu cụ thể, chân xác về dưỡng khí, thán khí. - -- Các số liệu này có ý nghĩa thuyết minh cho tầm quan trọng của thực vật nói chung, cỏ nói riêng và làm sáng tỏ vai trò của cỏ trong thành phố.
- Trong lĩnh vực tự nhiên, số liệu là cơ sở quan trọng để ngưòi viết thuyết minh.
- Số liệu dùng cho thuyết minh phải có độ tin cậy cao, được chứng thực bằng phương pháp khoa học.
e) Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh trong câu văn trên giúp người đọc hình dung một cách cụ thể về diện tích của biển Thái Bình Dương. Phép so sánh có tác dụng làm nổi bột, cụ thể hóa đối tượng cần thuyết minh.
g) Phương pháp phân loại, phân tích
- Phân tích là chia nhỏ đối tượng ra để xem xét, phân loại là chia đối tượng vốn có nhiều cá thể thành từng loại theo một tiêu chí nào đó.
- Trước một đối tượng phức tạp, đa dạng, người ta thường tiến hành phân loại, chia nhỏ để tìm hiểu. Cách làm này khiến cho việc nhìn nhận đối tượng đầy đủ hơn, chân thực và sãu sắc hơn.
- Trong bài Huế, thành phố Huế dược giới thiệu ở nhiều phương diện: địa thế sông núi, kiến trúc, vườn tược, con người, ẩm thực, truyền thống đấu tranh. Như vậy, người viết đà dùng phương pháp phân tích, phân loại.
II. Luyện tập
Câu 1 (trang 128 sgk Văn 8 Tập 1): Phạm vi tìm hiểu vấn đề
- Kiến thức chuyên môn (bác sĩ);
+ Khói thuốc lá có nhiều chất độc gây ảnh hưởng đến vòm họng, phế quản.
+ Khói thuốc lá gây ung thư, ho hen.
+ Ô-xít các-bon trong khói thuốc làm máu không tiếp cận được ô-xi, ni-cô-tin trong thuốc lá làm huyết áp tăng cao, tắc động mạch, nhồi máu cơ tim.
- Kiến thức xã hội
+ Bệnh do thuốc lá gây ra làm hại sức khỏe và hao phí tiền của
+ Hút thuốc lá nơi công cộng ảnh hưởng đến người khác
+ Con đường tội phạm từ điếu thuốc.
⇒ Những hiểu biết đó chứng tỏ tác giả là người có kiến thức khoa học sâu sắc, trình độ chuyên môn cao, hiểu biết về đời sống xã hội. Từ đó, bài viết mới có sức thuyết phục.
Câu 2 (trang 128 sgk Văn 8 Tập 1): Những phương pháp thuyết minh được tác giả sử dụng để làm nổi bật tác hại của việc hút thuốc lá:
- Phương pháp so sánh, đối chiếu:
- Phương pháp phân tích, giải thích
- Phương pháp nêu ví dụ, số liệu.
Câu 3 (trang 129 sgk Văn 8 Tập 1):
– Thuyết minh đòi hỏi những kiến thức:
+ Vị trí địa lí
+ Thông tin về 10 cô thanh niên xung phong.
⇒ Những tri thức này phải chính xác, khách quan, chân thực.
- Phương pháp thuyết minh:
+ Liệt kê: kể ra những việc làm như: san lấp hố bom, làm đường, đào hầm, đảm bảo an toàn cho người và xe qua lại,..
+ Nêu ví dụ: Ba lần bị bom nổ vùi lấp, chị vẫn kiên cường bám sát trận địa,..
+ Dùng số liệu: Ngày 24-07-1968, sau 18 lần giặc Mỹ cho máy bay đánh phá,..
Câu 4 (trang 129 sgk Văn 8 Tập 1): Sự phân loại của bạn lớp trưởng là hợp lí.
- Bạn đã chỉ ra 3 loại học lực yếu với 3 nhóm nguyên nhân sau:
+ Có điều kiện tốt nhưng ham chơi
+ Gia đình khó khăn thường bỏ học.
+ Kiến thức ít, tiếp thu chậm.
- Từ đó đưa ra cách giúp đỡ là hoàn toàn có cơ sở.
