Soạn bài Lời tiễn dặn - Kết nối tri thức
Haylamdo sưu tầm và soạn bài Lời tiễn dặn trang 102, 103, 104, 105, 106, 107 Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 11.
Soạn bài Lời tiễn dặn - Kết nối tri thức
* Trước khi đọc
Câu hỏi 1 (trang 102 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Hãy chia sẻ đôi điều về một truyện thơ bạn từng biết hay từng đọc (nhan đề, tác giả, nội dung tác phẩm…).
Trả lời:
Truyện thơ: Bích Câu kì ngộ của nhiều tác giả.
Bích Câu kì ngộ là câu chuyện tình mang màu sắc hoang đường. Nhưng phía sau câu chuyện tình là một vấn đề xã hội. Tác phẩm bộc lộ một quan niệm nhân sinh muốn thoát ly thế giới thực tại. Tư tưởng yếm thế này ít nhiều cũng đã thể hiện cái nhìn phê phán xã hội của tác giả trong hoàn cảnh một đất nước loạn lạc, chiến tranh, đầy dẫy bất trắc.
Câu hỏi 2 (trang 102 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Hãy nhớ lại một tác phẩm (thuộc bất kì thể loại nào) có kể một câu chuyện tình yêu đã thực sự gây ấn tượng với bạn. Theo bạn, điều gì khiến tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học?
Trả lời:
- Câu chuyện tình yêu gây ấn tượng với em là mối tình Kim – Kiều trong Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du.
- Tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học do văn học thể hiện những tư tưởng, tình cảm của người viết qua cách sử dụng nghệ thuật biểu đạt. Còn tình thương là những tình cảm, cảm xúc nảy sinh từ những rung cảm trong cuộc sống. Đó là rung động trước cái đẹp của cuộc sống, trước sự việc, hiện tượng diễn ra xung quanh mình.
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc
1. Hình dung về bối cảnh câu chuyện
Bối cảnh: Người yêu của chàng trai đi lấy chồng.
2. Chú ý cách diễn tả đầy hình ảnh về tâm trạng của cô gái
Lá ớt, lá cà, lá ngón là những lá độc, đem lại điều không may mắn. Ba dòng thơ diễn tả cảm xúc đau đớn của cô gái trên đường về nhà chồng, mong ngóng mãi mà chưa thấy người yêu.
3. Chú ý cách cư xử khác thường nhưng hoàn toàn hợp lí của chàng trai
Anh có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài thời gian
+ Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.
+ Anh bồng nựng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình
4. Cảm nhận niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến tình cảnh của người yêu ở nhà chồng.
- Nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy
- Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”
→ Anh thể hiện sự xót xa, thương cảm đối với nỗi đau của người yêu. Từ đó, trỗi dậy ý chí đưa người yêu về đoàn tụ với mình
5. Lời thề nguyền thủy chung được diễn tả như thế nào?
Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt: “đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè”
“Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.
Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”
→ Lời nói nghe ai oán, não nùng khi những lời quyết tâm được thốt ra chứa chan nước mắt, ẩn chứa trong đó quyết tâm sắt đá của hai người yêu nhau
* Sau khi đọc
Nội dung chính: Văn bản thể hiện tâm trạng xót thương của chàng trai trên đường tiễn cô gái về nhà chồng và chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập. Đồng thời đoạn trích còn khẳng định khát vọng hạnh phúc, tình yêu thuỷ chung của chàng trai với cô gái.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1 (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Qua hai lời tiễn dặn trong đoạn trích, người đọc có thể nắm bắt được điều gì về bối cảnh của câu chuyện?
Trả lời:
Bối cảnh của câu chuyện: Là lời tiễn biệt của chàng trai với người con gái mình yêu đi lấy chồng. Tâm trạng buồn không nỡ rời xa, lưu luyến không muốn rời của người con trai. Bối cảnh của câu chuyện thật éo le, khi hai người yêu nhau mà không đến được với nhau. Chàng trai tuyệt vọng, khi phải rời xa người mình yêu. Và càng éo le hơn khi chàng trai chứng kiến người con gái bị chồng đánh đập, câu chuyện thật bi thương, khi đẩy cả hai nhân vật vào hoàn cảnh như vậy.
Câu 2 (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Lời kể trong đoạn trích là của ai? So với một số tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học, lời kể ở đây có điểm gì đặc biệt?
Trả lời:
- Lời kể trong đoạn trích là của người con trai.
- So với các tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học lời kể ở đây đặc biệt ở chỗ khi có sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình, giúp câu chuyện trở nên sinh động và cuốn hút trước những tình tiết diễn biến của câu chuyện. Đây là đặc điểm nổi bật của truyện thơ, khi thành công kết hợp được cả hai yếu tố trong cùng một tác phẩm.
Câu 3 (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Nêu nhận xét về tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng và cách thể hiện tâm trạng ấy trong lời tiễn dặn 1.
Trả lời:
Tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:
+ Cô gái cũng muốn níu kéo giây phút hai người ở gần nhau:
“Người đẹp anh yêu vừa cất bước theo chồng
Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông”
+ Bước chân càng xa thì lòng càng nhớ, càng khắc khoải kỉ niệm bởi vậy cô gái luôn tìm cho mình những cái cớ để đợi chàng trai và cô cũng đang day dứt, đau đớn, khổ sở khi phải chia xa.
+ Tất cả những hành động, tâm trạng ấy chỉ là cảm nhận của chàng trai chứng tỏ sự đồng vọng của hai trái tim, hai người đều quyến luyến, không nỡ xa rời.
Câu 4 (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với những đặc điểm gì? Bạn thấy xúc động nhất với những biểu hiện nào của nhân vật này?
Trả lời:
Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với đặc điểm:
- Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:
+ Mặc dù cô gái đã có chồng nhưng chàng trai vẫn gọi cô gái là “Người đẹp anh yêu” thể hiện tình cảm thủy chung, son sắt, mâu thuẫn với hiện thực khách quan là cô gái đã lấy chồng.
+ Tiễn người yêu mà chàng trai vẫn không nỡ chia lìa.
+ Chàng trai muốn níu kéo cô gái, thậm chí còn nựng con của cô gái và gọi là “con rồng, con phượng” để rồi vỡ òa trong cảm xúc, ước nguyện của mình.
- Thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:
+ Chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị chồng đánh. Anh tiến đến đỡ chị dậy, phủi áo, chải tóc, búi tóc.
+ Sau đó chàng trai đi chặt tre làm thuốc cho cô gái uống khỏi đau. Lúc này anh như chỗ dựa tinh thần của chị, đây là điều mà chị cần nhất vào lúc này. Chàng trai thấy xót xa cho cô gái và quyết tâm sẽ đón cô gái về đoàn tụ với mình.
Xúc động nhất là khi chàng trai quyết tâm đưa cô gái trở về đoàn tụ với mình. Bởi lẽ, đó là khi chàng trai thể hiện tình yêu thương vô bờ của mình dành cho cô gái, không còn chấp nhận số phận là cô gái đi lấy chồng nữa mà quyết tâm đưa cô về khi cô bị chồng đánh đập. Đỉnh cao của tình yêu dành cho cô gái, bởi khi đó cô gái vô cùng khổ cực nên quyết định của chàng trai quả là một quyết định đúng đắn và cũng làm cho cô gái cảm nhận rõ hơn về tình cảm chàng trai dành cho mình.
Câu 5 (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): So sánh nội dung lời thề nguyền thủy chung và cách thể hiện lời thề nguyền ấy trong hai lời tiễn dặn.
Trả lời:
- Về nội dung lời thề nguyền:
Trong lời thề nguyền thuỷ chung, người ta thề sẽ trung thành, tận tâm với người mình yêu và sẽ giữ trọn tình yêu suốt cuộc đời. Còn trong lời tiễn dặn “Người con gái trên đường về”, lời thề nguyền được thể hiện thông qua lời tiễn dặn của người đàn ông với người phụ nữ yêu của mình. Anh ta mong muốn người phụ nữ sẽ luôn giữ trọn tình yêu với anh ta, không quay trở về với người khác.
- Về cách thể hiện lời thề nguyền:
+ Lời thề nguyền thuỷ chung được thể hiện thông qua nghi thức, hình ảnh như uống rượu trao nhẫn, nắm tay nhau thề nguyền, vật trao duyên...
+ Trong lời tiễn dặn “Người con gái trên đường về”, lời thề nguyền được thể hiện thông qua câu chữ. Anh cầu nguyện cho người phụ nữ sẽ giữ trọn tình yêu và sẽ chịu đựng mọi khó khăn, thử thách mà vẫn trung thành với mình.
Câu 6 (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Qua tìm hiểu đoạn trích và phần giới thiệu chung về tác phẩm Tiễn dặn người yêu, hãy nêu nhận xét về sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ.
Trả lời:
Sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ.
- Nội dung của thơ trữ tình là biểu hiện tư tưởng, tình cảm làm sống dậy cái thế giới chủ thể của hiện thực khách quan, giúp ta đi sâu vào thế giới của những suy tư tâm trạng, nỗi niềm.
- Nội dung của truyện thơ là vẻ đẹp và tính chất gợi cảm, truyền cảm của thơ có được còn do ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu. Sự phân dòng, và hiệp vần của lời thơ, cách ngắt nhịp, sử dụng thanh điệu…làm tăng sức âm vang và lan tỏa, thấm sâu của ý thơ.
Câu 7 (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Đoạn trích cho biết điều gì về không gian tồn tại và đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái – chủ nhân truyện thơ Tiễn dặn người yêu?
Trả lời:
Đoạn trích cho thấy được khát khao về khát khao về tự do yêu thương và hạnh phúc lứa đôi của trai gái người Thái ngày xưa. Họ là những nạn nhân đau khổ của chế độ hôn nhân bán gả, khiến cho tình yêu tan vỡ đau khổ. Tuy nhiên từ đó khiến ta thấy được thứ tình cảm chân thành họ dành cho nhau: cùng nhau vượt qua, thoát khỏi cảnh ngộ có thể chết cùng nhau hoặc sống hạnh phúc bên nhau.
* Kết nối đọc viết
Bài tập (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một đoạn thơ trong văn bản Lời tiễn dặn đã để lại cho bạn những ấn tượng thực sự sâu sắc.
Đoạn văn tham khảo
“Lời tiễn dặn” là truyện thơ đặc sắc, tiêu biểu nhất của dân tộc Thái giữa một kho tàng văn học các dân tộc thiểu số, thể hiện khát vọng tự do yêu đương của lứa đôi. Một trong những điều đau khổ nhất trong cuộc đời là không thể cùng sống hạnh phúc với người mình yêu. Đó cũng chính là tâm trạng, nỗi khổ tâm của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận với cả tấm lòng. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn xa rời người yêu qua những hành động cụ thể:
“Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông”.
Những hành động “ngoảnh lại, ngoái trông” chẳng phải bộc lộ rõ chúng ta đang chờ đợi một ai đó sao? Đúng vậy nàng đang chờ đợi được gặp mặt chàng trước khi trở thành vợ của một người khác. Kèm theo đó, là một loạt hành động tiếp theo (ngắt lá ớt, ngắt lá cà) mục đích duy nhất chỉ là muốn chờ đợi người yêu. Qua mỗi cánh rừng đều dừng lại để ngắt lá, người con gái muốn níu kéo thời gian dài ra, khát khao muốn được gặp lại người yêu thêm chút nữa. Tất cả những điều đó qua ánh mắt, qua hành động thể hiện rõ tâm trạng đau khổ, nỗi lòng xót xa, quyến luyến không muốn rời xa, kết thúc mối tình tuyệt đẹp của mình.