Lý thuyết Vật Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 9: Chuyển động ném

---

Haylamdo biên soạn và sưu tầm tóm tắt lý thuyết Vật Lí lớp 10 Bài 9: Chuyển động ném sách Chân trời sáng tạo hay nhất, chi tiết sẽ giúp học sinh dễ dàng nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Vật Lí 10.

Lý thuyết Vật Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 9: Chuyển động ném

1. Chuyển động ném ngang

Mô tả chuyển động ném ngang

Tiến hành thí nghiệm thả viên bi đỏ rơi tự do, đồng thời bắn viên bi vàng theo phương ngang cùng độ cao h.

Để đơn giản hóa quá trình khảo sát, chuyển động ném ngang được phân tích thành hai thành phần vuông góc với nhau trên trục Ox nằm ngang và trục Oy thẳng đứng. Quan sát các vị trí liên tiếp của viên bi vàng và hình chiếu của các vị trí này trên hai trục Ox, Oy ta thấy:

- Quỹ đạo của viên bi vàng có dạng đường cong.

- Trên trục Ox: hình chiếu vị trí của viên bi vàng di chuyển được những quãng đường như nhau trong những khoảng thời gian bằng nhau. Do đó trên phương này viên bi vàng chuyển động thẳng đều.

- Trên trục Oy: hình chiếu vị trí của viên bi vàng hoàn toàn trùng với vị trí của viên bi đỏ. Do đó trên phương này viên bi vàng chuyển động thẳng nhanh dần đều.

Giải thích chuyển động ném ngang

- Chuyển động ném là một chuyển động phức tạp trong mặt phẳng (hoặc không gian ba chiều trong trường hợp tổng quát). Vật luôn có gia tốc bằng với gia tốc rơi tự do $\overrightarrow{g}$ thẳng đứng hướng xuống và vuông góc với vận tốc ban đầu $\overrightarrow{v_0}$.

- Các phương trình chuyển động thành phần theo trục Ox:

+ gia tốc:  a_x = 0 nên vật chuyển động thẳng đều trên trục Ox

+ vận tốc: v_x = v₀ là hằng số.

+ phương trình chuyển động: x = v₀.t

- Các phương trình chuyển động thành phần theo trục Oy:  

+ gia tốc: a_y = g nên vật chuyển động thẳng nhanh dần đều trên Oy (do vectơ hình chiếu vận tốc ${\overrightarrow{v}}_y$ và gia tốc luôn cùng chiều $\overrightarrow{g}$).

+ vận tốc: v_y = g.t

+ phương trình chuyển động: y = $\frac{1}{2}$g.t²

-  Phương trình quỹ đạo: $y=\frac{g}{2.{v_0}^2}{x}^2$

 Nhận xét: quỹ đạo chuyển động của vật chuyển động ném ngang là một nhánh của đường parabol.

- Thời gian rơi của vật: $t=\sqrt{\frac{2h}{g}}$

Nhận xét: thời gian của vật chuyển động ném ngang không phụ thuộc vào vận tốc ném ngang ban đầu.

- Tầm xa: khoảng cách xa nhất theo phương ngang so với vị trí ném được xác định

L = x_max = v₀.t = $v_0\sqrt{\frac{2h}{g}}$

Lưu ý: Một vật khối lượng m, được ném ngang từ độ cao h với vận tốc ban đầu v₀. Tầm bay xa của nó phụ thuộc vào vận tốc ban đầu của vật và độ cao của vật.

2. Chuyển động ném xiên.

- Chuyển động ném xiên là chuyển động của một vật được ném lên với vận tốc ban đầu ${\overrightarrow{v}}_0$hợp với phương ngang một góc α (gọi là góc ném). Vật ném xiên chỉ chịu tác dụng của trọng lực.

- Theo phương ngang vật không chịu tác dụng của lực nào: v_x = v₀.t chuyển động của vật là chuyển động thẳng đều.

- Theo phương thẳng đứng:

+ Giai đoạn 1: vật chuyển động đi lên đến độ cao cực đại (tại đó v_y = 0) chịu tác dụng của trọng lực hướng xuống, vận tốc của vật: v_y = v₀.sinα - gt   

$\Rightarrow$ vật chuyển động thẳng chậm dần đều với gia tốc -g

+ Giai đoạn 2: vật chuyển động đi xuống v_y = g.t lúc này chuyển động của vật tương đương với chuyển động ném ngang.

- Độ lớn của lực không đổi

$\Rightarrow$ thời gian vật chuyển động đi lên đến độ cao cực đại đúng bằng thời gian vật chuyển động đi xuống ngang với vị trí ném.