Lý thuyết Hóa học 12 Bài 2: Xà phòng và chất giặt rửa - Chân trời sáng tạo

Haylamdo biên soạn tóm tắt lý thuyết Hóa 12 Bài 2: Xà phòng và chất giặt rửa sách Chân trời sáng tạo hay nhất, chi tiết sẽ giúp học sinh lớp 12 nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Hóa học 12.

Lý thuyết Hóa 12 Bài 2: Xà phòng và chất giặt rửa - Chân trời sáng tạo

I. Khái niệm, đăc điểm cấu tạo và tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp

1. Khái niệm xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp

- Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và một số chất phụ gia. Các chất phụ gia trong xà phòng có thể là chất độn, giúp tăng độ cứng, hạ giá thành; chất diệt khuẩn; chất tạo hương; ...

- Một số chất giặt rửa sẵn có trong tự nhiên để tắm gội, giặt giũ như nước bồ hòn, bồ kết, ... được gọi là chất giặt rửa tự nhiên.

- Chất giặt rửa tổng hợp có tính năng giặt rửa tương tự xà phòng. Chất giặt rửa tổng hợp thường là các muối sodium như sodium alkylsulfate, sodium alkylbenzenesulfonate, ...

2. Đặc điểm cấu tạo, tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp

- Các phân tử xà phòng RCOONa hoặc RCOOK đều có đặc điểm cấu tạo gồm đầu ưa nước gắn với đuôi dài kị nước.

Ví dụ: Xà phòng sodium palmitate

Cấu trúc này làm phân tử xà phòng "vừa ưa nước, vừa ưa dầu". Khi hoà tan xà phòng vào nước, tạo thành dung dịch xà phòng có sức căng bể mặt nhỏ, làm cho vật cần giặt rửa dễ thấm ướt. Phân tử xà phòng có khả năng xâm nhập vào vết bẩn dầu mỡ nhờ gốc R và kéo các vết bẩn dầu mỡ vào nước nhờ đẩu COO^-. Kết quả là các phân tử dầu mỡ bị xà phòng cuốn khỏi vết bẩn.

- Phân tử nhửng chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp cũng có đặc điểm cấu tạo gồm có đầu ửa nước và đuôi kị nước, do đó cũng có tính chất giặt rửa giống như xà phòng.

Ví dụ: Chất giặt rửa tổng hợp sodium laurylsulfate

II. Phương pháp sản xuất xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

1. Phương pháp sản xuất xà phòng

Trong công nghiệp, xà phòng được sản xuất từ nguyên liệu chính là chất béo và sodium hydroxide hoặc potassium hydroxide (phản ứng xà phòng hoá). Ngoài ra, xà phòng cũng có thể sản xuất từ nguồn hydrocarbon trong dầu mỏ theo sơ đồ sau:

2. Phương pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp

Chất giặt rửa tổng hợp được sản xuất từ các sản phẩm của dầu mỏ theo sơ đồ sau:

Dầu mỏ$\stackrel{(*)}{\to }\left(\begin{array}{c}\text{R}-{\text{SO}}_3\text{H}\\ \text{R}-{\text{OSO}}_3\text{H}\end{array}\stackrel{�}{\to }\left(\begin{array}{c}\text{R}-{\text{SO}}_3\text{Na}\\ \text{R}-{\text{OSO}}_3\text{Na}\end{array}\right)\right)$

III. Cách sử dụng hợp lí, an toàn xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp trong đời sống

- Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp đều có khả năng làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ bám trên các bề mặt.

- Không nên dùng xà phòng giặt rửa trong nước cứng (nước có chứa nhiều ion ${\text{Ca}}^{2+},{\text{Mg}}^{2+}$) do muối của các kim loại này với các acid béo thường ít tan, ...và gây hại cho áo, quần sau khi giặt.

- Có thể sử dụng chất giặt rửa tổng hợp với cả nước cứng, do chất giặt rửa tổng hợp không tạo muối khó tan với ${\text{Ca}}^{2+},{\text{Mg}}^{2+}$. Tuy nhiên, nhược điểm của chất giặt rửa tổng hợp so với xà phòng là một số chất giặt rửa tổng hợp khó bị phân huỷ sinh học, do đó gây ô nhiễm môi trường.