Lý thuyết Địa Lí 10 Kết nối tri thức Bài 14: Đất trên Trái Đất

Haylamdo sưu tầm và biên soạn lý thuyết Địa Lí lớp 10 Bài 14: Đất trên Trái Đất sách Kết nối tri thức hay nhất, ngắn gọn sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Địa Lí 10.

Lý thuyết Địa Lí 10 Kết nối tri thức Bài 14: Đất trên Trái Đất

1. Khái niệm đất và vỏ phong hoá

- Khái niệm: Là lớp vật chất mỏng bao phủ bề mặt các lục địa và đảo, được tạo thành do quá trình phong hoá các loại đá.

- Thành phần: Chất khoáng, chất hữu cơ, không khí và nước.

- Độ phì là khả năng đất cung cấp nước, các chất dinh dưỡng và các yếu tố khác (như nhiệt, khí,...), giúp thực vật sinh trưởng và phát triển.

Hình 14.1. Phẫu diện đất và vỏ phong hoá

- Vỏ phong hoá là sản phẩm phong hoá của đá gốc, phần trên cùng của vỏ Trái Đất, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố bên ngoài, có cấu trúc phân tầng theo chiều thẳng đứng.

2. Các nhân tố hình thành đất

Bất kì loại đất tự nhiên nào trên Trái Đất cũng được hình thành bởi năm nhân tố, đó là đá mẹ, khí hậu, địa hình, sinh vật và thời gian.

- Đá mẹ

+ Quá trình hình thành đất, các đặc tính của đá mẹ như màu sắc, cấu tạo, thành phần khoáng sẽ tác động đến tính chất lí, hoá của đất.

+ Đất được hình thành từ đá mẹ có tính chất chua như granit, thạch anh,... thì đất chua; đất hình thành trên đá mẹ có tính kiềm như gabrô, badan,... thì đất mang tính kiềm.

- Khí hậu

+ Có vai trò rất quan trọng trong quá trình hình thành đất, tác động đến sự phát triển của các nhân tố khác như đá mẹ, địa hình, sinh vật.

+ Hai yếu tố nhiệt độ và lượng mưa của khí hậu có tác động mạnh nhất đến quá trình phong hoá đá và hình thành đất.

- Địa hình

+ Có tác động chủ yếu tới sự phân phối nhiệt độ, độ ẩm và tích tụ vật liệu.

+ Nước chảy theo độ dốc của địa hình làm xói mòn đất, rửa trôi các chất dinh dưỡng trong đất.

+ Ở vùng núi cao, nhiệt độ thấp nên quá trình phong hoá diễn ra chậm, vỏ phong hoá mỏng, sự hình thành đất yếu.

+ Ở những nơi bằng phẳng, quá trình bồi tụ chiếm ưu thế, tầng đất dày.

- Sinh vật tham gia vào quá trình phá huỷ đá

+ Chất hữu cơ trong đất phụ thuộc rất nhiều vào sự xuất hiện của sinh vật tác động vào quá trình hình thành đất.

+ Xác của sinh vật phân huỷ sẽ cung cấp chất dinh dưỡng cho đất.

+ Sinh vật còn ngăn chặn xói mòn, rửa trôi đất.

- Thời gian hình thành đất được hiểu là tuổi của đất. Các loại đất tự nhiên đều cần có thời gian để hình thành.

- Con người không tham gia vào quá trình hình thành đất tự nhiên nhưng lại có vai trò rất quan trọng làm biến đổi đất, tạo ra một số loại đất có tính chất bị biến đổi, như đất trồng lúa nước, đất bạc màu, đất xói mòn trơ sỏi đá.