Lý thuyết Địa Lí 8 Cánh diều Bài 5: Khí hậu Việt Nam
Haylamdo biên soạn và sưu tầm với tóm tắt lý thuyết Địa Lí lớp 8 Bài 5: Khí hậu Việt Nam sách Cánh diều hay nhất, ngắn gọn sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Địa Lí 8.
Lý thuyết Địa Lí 8 Cánh diều Bài 5: Khí hậu Việt Nam
I. Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa
1. Tính chất nhiệt đới
- Tính chất nhiệt đới của khí hậu được thể hiện qua các yếu tố chính là: bức xạ mặt trời (tổng lượng bức xạ và cán cân bức xạ), nhiệt độ và số giờ nắng.
+ Do ảnh hưởng của vị trí địa lí nên quanh năm nước ta nhận được lượng bức xạ Mặt Trời lớn, tổng lượng bức xạ lên tới 110 - 160 kcal/cm2/năm, cán cân bức xạ luôn dương và đạt trên 75 kcal/cm2/năm trên phạm vi cả nước.
+ Số giờ nắng dao động từ 1400 giờ năm đến 3000 giờ năm.
+ Nhiệt độ trung bình năm của cả nước đều trên 20°C (trừ các vùng núi cao) và tăng dần từ bắc vào nam.
2. Tính chất ẩm
- Tính chất ẩm được thể hiện qua lượng mưa, cân bằng ẩm và độ ẩm không khí.
+ Nước ta có tổng lượng mưa năm rất lớn, phổ biến từ 1500 mm đến 2000 mm. Nhiều nơi do ảnh hưởng của địa hình đón gió ẩm, lượng mưa lên tới trên 3000 mm như: Bắc Quang (tỉnh Hà Giang); Nam Đông (tỉnh Thừa Thiên Huế); Trà My (tỉnh Quảng Nam),...
+ Cân bằng ẩm luôn dương.
+ Độ ẩm không khí cao, thường trên 80%.
3. Tính chất gió mùa
♦ Do vị trí địa lí nằm trong khu vực hoạt động của Tín phong và gió mùa, tuy nhiên hoạt động của gió mùa thường lấn át Tín phong nên trong một năm nước ta có hai mùa gió chính là: gió mùa đông và gió mùa hạ.
- Gió mùa đông:
+ Hoạt động từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.
+ Gió thổi theo hướng đông bắc nên còn được gọi là gió mùa Đông Bắc.
+ Đầu mùa đông, khối khí lạnh từ phương bắc tràn xuống đã tạo cho miền Bắc nước ta một mùa đông lạnh. Khi di chuyển xuống phía nam, khối khí này bị suy yếu nên Tín phong hoạt động mạnh lên, gây mưa cho vùng ven biển Trung Bộ và tạo nên mùa khô cho vùng Nam Bộ và Tây Nguyên.
- Gió mùa hạ:
+ Hoạt động từ tháng 5 đến tháng 10.
+ Gió thổi theo hướng tây nam là chủ yếu nên còn được gọi là gió mùa Tây Nam. Riêng ở miền Bắc, gió chuyển hướng đông nam do lực hút của áp thấp Bắc Bộ nên thường được gọi là gió mùa Đông Nam.
+ Đầu mùa hạ, khối khí nhiệt đới ẩm thổi từ Bắc Ấn Độ Dương đến nước ta gây mưa cho vùng Nam Bộ và Tây Nguyên. Khi gió di chuyển đến vùng ven biển Trung Bộ và khu vực phía nam vùng Tây Bắc do hiệu ứng phơn nên khối khí này tạo nên thời tiết khô, nóng.
+ Đến giữa và cuối mùa hạ, gió mùa Tây Nam (Tín phong bán cầu Nam) cùng với dải hội tụ nhiệt đới gây mưa cho hầu khắp cả nước. Đây cũng là thời kì có nhiều bão và các thời tiết cực đoan khác như: tố, lốc,...
II. Sự phân hoá đa dạng của khí hậu
1. Sự phân hoá khí hậu từ bắc vào nam và từ tây sang đông
♦ Từ bắc vào nam, khí hậu nước ta được phân ra làm hai miền:
- Miền khí hậu phía bắc:
+ Ở phía bắc dãy Bạch Mã;
+ Có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, nhiệt độ trung bình năm trên 20°C.
+ Mùa đông lạnh, đầu mùa đông có thời tiết lạnh khô, cuối mùa đông có thời tiết lạnh ẩm. Mùa hạ nóng, mưa nhiều.
- Miền khí hậu phía nam:
+ Ở phía nam dãy Bạch Mã;
+ Khí hậu cận xích đạo gió mùa; nhiệt độ cao quanh năm, trung bình năm trên 25 °C;
+ Sự phân mùa thể hiện ở lượng mưa với sự tương phản sâu sắc giữa mùa mưa và mùa khô.
- Riêng khu vực ven biển miền Trung, từ 11°B (Mũi Dinh) đến 18°B (dãy Hoành Sơn) có mùa mưa lệch vào thu đông.
♦ Từ tây sang đông, do ảnh hưởng của địa hình và hoạt động của các khối khí thịnh hành đã tạo ra sự khác biệt về khí hậu giữa vùng biển, thềm lục địa với vùng đồng bằng ven biển, vùng đồi núi.
2. Sự phân hoá khí hậu theo độ cao
- Ở các khu vực địa hình núi, khí hậu còn thay đổi theo độ cao, tạo nên các đai khí hậu:
+ Đai nhiệt đới gió mùa: từ 0 m đến 600 - 700 m ở miền Bắc và từ 0 m đến 900 - 1000 m ở miền Nam. Khí hậu thể hiện rõ tính nhiệt đới ẩm.
+ Đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi: từ ranh giới phía trên của đại nhiệt đới gió mùa đến khoảng 2600 m. Khí hậu mát mẻ, mưa nhiều.
+ Đai ôn đới gió mùa trên núi: từ độ cao 2600 m trở lên, khí hậu mang tính chất ôn đới, nhiệt độ quanh năm không vượt quá 15°C, mùa đông nhiệt độ xuống thấp, có thể có tuyết rơi.
III. Ảnh hưởng của khí hậu đến các hoạt động kinh tế
1. Đối với sản xuất nông nghiệp
- Phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp ở nước ta được tiến hành quanh năm, có thể trồng được nhiều vụ một năm, cho năng suất cao,... tạo nên các sản phẩm nông nghiệp nhiệt đới có giá trị xuất khẩu.
- Tạo điều kiện để hình thành các vùng chuyên canh:
+ Tính chất gió mùa cùng với sự phân hoá của khí hậu đã làm cho cơ cấu mùa vụ trong nông nghiệp cũng khác nhau giữa các vùng, địa phương.
+ Mỗi vùng có những thế mạnh riêng, tạo điều kiện để nước ta hình thành các vùng chuyên canh với nhiều loại cây trồng, vật nuôi khác nhau.
+ Ở các khu vực địa hình núi, cao nguyên có thể hình thành vùng trồng cây cận nhiệt và ôn đới.
- Sản phẩm nông nghiệp đa dạng: Do sự phân hoá khí hậu từ bắc vào nam, từ tây sang đông và theo độ cao địa hình nên nước ta có cơ cấu sản phẩm nông nghiệp đa dạng, có cả các sản phẩm nông nghiệp nhiệt đới, cận nhiệt đới và ôn đới.
- Sản xuất nông nghiệp bấp bênh, nhiều rủi ro: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa cũng mang đến thiên tai (lũ lụt, hạn hán,...), dịch bệnh,... gây thiệt hại lớn đối với sản xuất nông nghiệp.
2. Đối với sự phát triển du lịch
♦ Hoạt động du lịch ở nước ta có thể diễn ra quanh năm, tuỳ theo điều kiện khí hậu của mỗi địa phương trong từng mùa.
- Ở miền Bắc:
+ Do có mùa đông lạnh nên hoạt động du lịch biển thường diễn ra vào mùa hạ.
+ Tại các vùng núi cao, mùa hạ có khí hậu mát mẻ; mùa đông nhiệt độ giảm mạnh, có thể có tuyết rơi như ở: Sa Pa (tỉnh Lào Cai), Mẫu Sơn (tỉnh Lạng Sơn),... trở thành những địa điểm du lịch hấp dẫn.
- Ở miền Nam:
+ Do có nhiệt độ cao quanh năm nên có thể tổ chức hoạt động du lịch biển trong tất cả các mùa tại những tỉnh, thành phố ven biển như: thành phố Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa), thành phố Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu),...
+ Một số cao nguyên có khí hậu mát mẻ, tương tự khí hậu ở vùng ôn đới nên có hoạt động du lịch phát triển mạnh, như: Thành phố Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) trên cao nguyên Lâm Viên; thị trấn Măng Đen (tỉnh Kon Tum) trên cao nguyên Măng Đen,…
♦ Tuy nhiên, sự phân mùa sâu sắc và các hiện tượng thời tiết bất thường của khí hậu nước ta cũng mang đến những khó khăn, làm gián đoạn hoạt động du lịch ở nhiều địa phương trên cả nước.
