Lý thuyết Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 19: Dân số và sự phát triển dân số thế giới
Haylamdo sưu tầm và biên soạn lý thuyết Địa Lí lớp 10 Bài 19: Dân số và sự phát triển dân số thế giới sách Chân trời sáng tạo hay nhất, ngắn gọn sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Địa Lí 10.
Lý thuyết Địa Lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 19: Dân số và sự phát triển dân số thế giới
I. Dân số thế giới
1. Đặc điểm dân số thế giới
Hình 19.1. Cơ cấu dân số thế giới phân theo châu lục, năm 1950 và 2020 (Đơn vị: %)
- Dân số thế giới tăng lên theo thời gian (2020 - khoảng 7,79 tỉ người).
- Dân số giữa các nước, các vùng lãnh thổ rất khác nhau. Trung Quốc và Ấn Độ là hai quốc gia đông dân nhất trên thế giới chiếm 36,17%.
2. Tình hình phát triển dân số thế giới
- Dân số trên thế giới không ngừng tăng, dẫn đến hiện tượng “bùng nổ dân số”.
- Dân số thế giới sẽ tiếp tục tăng trong thế kỉ XXI, nhưng với tốc độ chậm hơn .
- Dân số tăng gây ra những vấn đề về kinh tế - xã hội, môi trường, suy thoái tài nguyên.
II. Gia tăng dân số
1. Gia tăng dân số tự nhiên
Gia tăng dân số tự nhiên là gia tăng dân số do hai nhân tố sinh đẻ và tử vong quyết định, thể hiện qua tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô.
a. Tỉ suất sinh thô
- Tỉ suất sinh thô là sự tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm còn sống so với số dân trung bình ở cùng thời điểm.
- Trên thế giới, tỉ suất sinh thô năm 2020 là 19%o và dự báo có xu hướng giảm.
b. Tỉ suất tử thô
- Tỉ suất tử thô là sự tương quan giữa số người chết trong năm so với số dân trung bình cùng thời điểm.
- Trên thế giới, tỉ suất tử thô năm 2020 là 7%o và có xu hướng tăng.
c. Tỉ suất tăng dân số tự nhiên
- Tỉ suất tăng dân số tự nhiên được xác định bằng hiệu số giữa tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô trong một khoảng thời gian xác định trên một đơn vị lãnh thổ.
- Tỉ suất tăng dân số tự nhiên thế giới năm 2020 là 1,2% và dự báo có xu hướng giảm.
2. Gia tăng dân số cơ học
Gia tăng dân số cơ học gồm hai bộ phận xuất cư và nhập cư.
- Tỉ suất nhập cư là tương quan giữa số người di chuyển đến một vùng lãnh thổ so với số dân trung bình cùng thời điểm.
- Tỉ suất xuất cư là tương quan giữa số người di chuyển ra khỏi một vùng lãnh thổ so với số dân trung bình cùng thời điểm.
- Tỉ suất gia tăng dân số cơ học là hiệu số giữa tỉ suất nhập cư và tỉ suất xuất cư.
- Gia tăng cơ học không làm thay đổi số dân trên toàn thế giới nhưng có thể làm thay đổi số dân và tác động quan trọng đến phát triển kinh tế - xã hội từng quốc gia và khu vực.
3. Gia tăng dân số thực tế
- Gia tăng dân số thực tế được xác định bằng tổng số giữa tỉ suất tăng dân số tự nhiên và tỉ suất tăng dân số cơ học (tính bằng %).
- Gia tăng dân số thực tế của thế giới có xu hướng giảm (châu Phi là châu lục có gia tăng dân số thực tế cao nhất và châu Âu thấp nhất).
- Trên quy mô thế giới, gia tăng dân số thực tế phụ thuộc vào gia tăng dân số tự nhiên.
III. Các nhân tố tác động đến gia tăng dân số thế giới
- Nhân tố kinh tế - xã hội:
+ Các quốc gia, vùng lãnh thổ có trình độ phát triển kinh tế cao, điều kiện sống tốt, thu nhập của người dân cao, cơ sở hạ tầng hiện đại sẽ thu hút dân nhập cư và ngược lại.
+ Chính sách dân số, phong tục, tập quán và tâm lí xã hội, độ tuổi kết hôn,... ở mỗi vùng lãnh thổ từng thời kì nhất định có vai trò quan trọng ảnh hưởng đến sự gia tăng dân số.
- Nhân tố tự nhiên - sinh học: điều kiện tự nhiên (vị trí địa lí, khí hậu, đất đai, sông ngòi,...); cơ cấu sinh học của dân số (độ tuổi, giới tính),... tác động đến gia tăng dân số.
- Các nhân tố khác: thiên tai, dịch bệnh,... ảnh hưởng đến gia tăng dân số ở các khu vực, quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới.
