Soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - ngắn nhất Chân trời sáng tạo

---

Soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 12 Chân trời sáng tạo giúp học sinh soạn văn 12 dễ dàng hơn.

Soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Chân trời sáng tạo

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 69 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Tóm tắt một truyện kể dân gian có sử dụng yếu tố kì ảo và nêu tác dụng của yếu tố kì ảo trong tác phẩm.

Trả lời:

Tóm tắt truyện “Cây khế”

Ở một làng nọ có hai anh em, người anh thì vô cùng tham lam, người em thì hiền lành chịu khó. Sau khi ba mẹ qua đời người anh lấy vợ ra ở riêng và cố gắng vơ vét hết tài sản chỉ để lại cho người em một cây khế ở góc vườn. Người em bị người anh chèn ép như vậy nhưng không hề nói một lời phàn nàn nào, anh đã dựng túp liều gần cây khế, hàng ngày anh chăm bón cây khế và đi làm thuê để kiếm tiền nuôi thân. Cây khế càng ngày càng lớn dần, năm ấy bỗng sai trĩu quả, người em mừng vô cùng. Mấy hôm sau, bỗng dưng có một con chim lạ bay tới cây khế và ăn khế của người em, người em thấy vậy buồn lòng than thở với chim. Chim lạ mới nói lại rằng: “Ăn một quả trả cục vàng may túi ba gang mang đi mà đựng”. Hôm sau như lời hứa chim đến đón người em tới một hòn đảo có rất nhiều vàng bạc, châu báu. Người em xuống lấy vàng và chỉ lấy vừa đầy túi ba gang rồi lên lưng chim trở về. Người em về nhà dùng số vàng bạc lấy được mang đi đổi lấy lúa thóc để giúp đỡ cho người dân ở trong làng. Thấy người em bỗng có nhiều vàng bạc nên người anh đã âm mưu sang đòi đổi nhà lấy cây khế, lại lần nữa người em đồng ý đổi với người anh mà không một lời phàn nàn. Cây khế lại sai quả, chim lạ lại đến ăn người anh cũng cố ý than thở với chim. Mấy hôm sau chim đến đón người anh đi đến hòn đảo vàng bạc, vốn bản tính tham lam nên người anh đã lấy rất là nhiều bỏ vào túi sáu gang mang theo. Trên đường về vì vàng bạc quá nhiều, chim bảo người anh vứt bớt nhưng người anh không chịu, chim đã quá mỏi cánh nên đã nghiêng cánh hất người anh tham lam cùng vàng bạc xuống biển. Thế là người anh tham lam ấy không còn trở về được nữa.

- Tác dụng của yếu tố kì ảo xuất hiện trong truyện “Cây khế”

+ Khiến cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, cuốn hút người đọc.

+ Thể hiện quan niệm sống “ở hiền gặp lành, ác giả ác báo”.

* Trải nghiệm cùng văn bản

1. Dự đoán: Chuyện gì sẽ xảy ra khi Tử Văn đốt đền?

- Ngô Tử Văn đốt đền sẽ làm mất nơi trú ngụ của tên hồn ma tướng giặc

=> Cuộc chiến gay gắt giữa hồn ma và Tử Văn có thể diễn ra.

2. Liên hệ:  Cách đối xử của Tử Văn với “người đội mũ trụ” và “Ông già áo vải, mũ đen” có gì khác biệt?

-  Thái độ của Ngô Tử Văn với hồn ma tướng giặc:

+ Mặc kệ cứ ngồi ngất ngưỡng, tự nhiên.

+ Điềm tĩnh, không nhượng bộ cái ác, cái xấu, bày tỏ sự thách thức.

=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không khiếp sợ trước gian tà.

- Thái độ của Ngô Tử Văn với Thổ thần:

+ Ngạc nhiên sao nhiều thần quá vậy.

+ Bức xúc cho thổ công, sao ngài không kiện.

+ Đề phòng: "Hắn thật là tên hung thần, có thể gieo vạ cho tôi không?”

+ Quyết tâm bảo vệ lẽ phải.

3. Tưởng tượng: Bạn hình dung thế nào về cõi âm và cuộc đối mặt giữa Tử Văn với “người đội mũ trụ” trước điện của Diêm Vương?

- Cõi âm là nơi có khí u ám, gió lạnh và có nhiều hồn ma phách lạc. Khung cảnh vô cùng đáng sợ, lạnh lẽo.

- Cuộc đối mặt giữa Tử Văn với “Người đội mũ trụ” trước điện của Diêm Vương:

	Hồn ma Bách hộ	Diêm Vương	Tử Văn
Diễn biến	- Kiện Tử Văn ở âm phủ. - Đổi giọng nhân nghĩa.	- Trách mắng Tử Văn, bênh vực hồn ma. - Nghi ngờ, cử người đến đền Tản Viên lấy chứng cứ.	- Không run sợ, kêu oan, kể lại sự việc bằng lời lẽ cứng cỏi. - Đề nghị Diêm Vương đến đền Tản Viên xác minh.
Kết quả	Bị nhốt vào ngục Cửu U	Trừng trị hồn ma tướng giặc và phong Tử Văn giữ chức vụ Phán sự đền Tản Viên.	Được phong giữ chức phán sự đền Tản Viên.

4. Liên hệ: Kết truyện này gợi cho bạn nhớ đến phần kết trong tác phẩm văn học dân gian nào?

- Gợi cho em nhớ đến phần kết của tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của tác giả Nguyễn Dữ.

5. Suy luận: Bạn có đồng ý với lời bình này hay không?

- Em đồng ý với lời bình trên. Vì hành động của Tử Văn đã thể hiện sự dũng cảm, dám đương đầu với cái ác và thể hiện được niềm tin của nhân dân “Chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà”.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.

Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định đề tài, tóm tắt chuỗi hành động/ sự kiện được kể và chỉ ra mối quan hệ giữa chúng trong văn bản.

Trả lời:

- Đề tài: đề cao chính nghĩa, dũng cảm cương trực nhất định chiến thắng gian tà.

- Tóm tắt chuỗi hành động diễn ra trong tác phẩm:

+ Tử Văn và hành động đốt đền

+ Tử Văn gặp hồn ma tên Bách hộ Thôi và Thổ thần.

+ Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất ở Minh ti trước Diêm Vương.

+ Tử Văn thắng lợi trở về, nhận chức Tản Viên.

+ Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và người quen cũ.

- Các sự kiện chính được diễn ra theo trình tự thời gian nên chúng có mối quan hệ logic với nhau, sự việc trước là tiền đề, nguyên nhân dẫn đến sự việc sau.

Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Phân tích tính cách của nhân vật Tử Văn và cho biết:

a. Tử Văn tiêu biểu cho những người thuộc tầng lớp nào trong xã hội đương thời?

b. Tính cách của Tử Văn đã góp phần thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm như thế nào?

Trả lời:

a. Tử Văn tiêu biểu cho những người thuộc tầng lớp trí thức trong xã hội đương thời.

b. Tính cách của Tử Văn đã góp phần thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm rằng công lý nhất định sẽ thắng gian tà, cái thiện sẽ thắng cái ác.

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Bình luận về một trong hai chi tiết sau:

a. Hình phạt mà Diêm Vương dùng để trừng trị tội lừa dối của “người đội mũ trụ";

b. Chức phán sự mà Tử Văn được Thổ Công tiến cử sau vụ kiện ở Minh Ti.

Trả lời:

a. Hình phạt mà Diêm Vương dùng để trừng trị tội lừa dối của “người đội mũ trụ” thể hiện sự công bằng luôn được tồn tại, người có tội nhất định phải bị trừng phạt. Củng cố niềm tin của nhân dân “Cái thiện thắng cái ác”.

b. Hình ảnh Ngô Tử Văn được Thổ Công tiến cử giữ chức phán sự đền tản viên thể hiện đây là một phần thưởng vô cùng xứng đáng cho sự khảng khái, cương trực và dũng cảm của Tử Văn.  Tử Văn như một tấm gương để người sau noi theo, tiếp tục đấu tranh chống lại cái ác và bảo vệ công lý.

Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Nhận xét về cách kết thúc truyện và lời bình của người kể chuyện ở cuối văn bản.

Trả lời:

Kết thúc của câu chuyện này thể hiện một triết lý nhân sinh sâu sắc: sự gặp gỡ giữa thiện và ác, gieo gió gặt bão. Hơn nữa, lời nhận xét cuối cùng của Nguyễn Du thể hiện sự hiểu biết sâu sắc và lòng tôn trọng của ông đối với người anh hùng Ngô Tử Văn và tất cả những gì anh đã đóng góp cho sự nghiệp của chính nghĩa.

Câu 5 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Xác định chủ đề của truyện

Trả lời:

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" của Nguyễn Dữ đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân qua hình tượng Ngô Tử Văn. một trí thức yêu chính nghĩa, dũng cảm, cương trực. Truyện thể hiện khát vọng công lí, niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng.

Câu 6 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một truyện truyền kì? Qua tác phẩm, bạn có suy nghĩ gì về hiện thực đời sống xã hội đương thời và thái độ, quan điểm của tác giả trước hiện thực ấy?

Trả lời:

- Dấu hiệu: Văn bản thuộc thể loại văn xuôi tự sụ, xuất hiện nhiều yếu tố kì ảo.

- Trong truyện, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần ma quỷ có sự tương giao. Đó chính là yếu tố tạo nên sự hấp dẫn của thể loại. 

Câu 7 (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1): Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt trong cách sử dụng yếu tố kì ảo ở Chuyện chức phán sự đền Tản Viên với một truyện cổ tích thần kì mà bạn từng đọc.

Trả lời:

	Chuyện chức phán sự đền tản viên	Tấm Cám
Giống	Có thần linh, ma quỷ => Yếu tố kì ảo	Có ông bụt => Yếu tố kì ảo
Khác	Yếu tố kì ảo được tác giả sử dụng như một phương tiện nghệ thuật, qua đó hiện lên những điều vẫn đang tồn tại cần được quan tâm ở xác hội đương thời	Yếu tố kì ảo được sử dụng nhằm thể hiện vào niềm tin bất diệt của nhân dân “Cái thiện thắng cái ác” “Gieo nhân nào gặp quả đó”.

* Bài tập sáng tạo (trang 74 sgk Ngữ văn 12 Tập 1):

Dựa vào xung đột giữa các bên và chuỗi hành động của nhân vật Tử Văn, bạn hãy phác thảo ý tưởng một kịch bản sân khấu hóa tác phẩm Chuyện chức phán sự Đền Tản Viên.

Trả lời:

* Phân cảnh 1: Dẫn truyện: "Cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, vùng ấy thành một nơi chiến trường."

(Hai tướng sĩ đi ra, cầm kiếm chém qua chém lại, tướng ta khụy xuống, tướng thù quay lưng, hai tay nâng thanh kiếm lên đắc chí. Tướng ta đứng dậy, đâm một nhát sau lưng, tướng thù quay lại, một tay ôm vết thương, giơ kiểm chỉ chỉ)

- Tướng thù: "Ngươi… Ngươi."

- Tướng ta: "Ngươi đừng hòng xâm chiếm được nước ta."

- Tướng thù: "Hahahha.... Ta chết nơi đây, ta át sẽ bắt dân chúng nhà ngươi phục tùng, quỳ gối. Suốt kiếp dân chúng nhà ngươi lầm than...hahahha."

* Phân cảnh 2:

(Một nhóm phụ nữ đầu kia đi lại, một người đầu này)

- Phụ nữ 1.1: "Ơ, chào chị."

- Phụ nữ 1.0: "Chào…"

(Lại gần)

- Phụ nữ 1.2: "Chào chị nhá, lâu lắm mới gặp chị. Dạo này mẹ chồng chị thế nào rồi? Hôm trước em qua thăm mà… nom cụ còn yếu lắm."

- Phụ nữ 0: "Cảm ơn em đã hỏi. Mẹ chồng chị giờ cũng đỡ nhiều rồi. Hôm nay vợ chồng chị lên trên đền Tản Viên lễ bái, bệnh cụ chắc cũng có ngày thuyên giảm."

- Phụ nữ 1.3 "Mà sao chị phải đi lên tận trên ấy, đền nhà mình?"

- Phụ nữ 0: "Không phải đâu em ả. Đền nhà mình hồi trước linh thiêng là như thế, bây giờ lên cứ thấy rờn rợn. Mẹ chồng chị ngày trước đi, thấy một cái bóng thoát ẩn thoát hiện…Thế rồi về lăn ra ốm thập tử nhất sinh... Mãi không khỏi."

Cả nhóm xì xầm "Sợ thế… Sợ thế…"

- Phụ nữ 1.3: "Em nghe người ta nói, con cụ Lý đầu làng đi lễ đền về, không biết gặp phải cái gì... Mà… mà về chết tức tưởi."

- Cả nhóm xì xầm: "Không biết chuyện gì đã xảy ra với cái đền này nữa…"

- Phụ nữ 0: "Nghĩ mà khổ quá…Thổ công ngày trước phù hộ cho dân lành. Tự dưng bây giờ làm khổ dân chúng… Như thế là sao ấy nhỉ."

- Cả nhóm xì xầm: "Lạ thật... đúng là lạ quá mà..."

(Một người phụ nữ khác chạy từ xa đến, hớt hả gọi)

- Phụ nữ 2: "Chị em ơi… Ới chị em ơi."

- Cả nhóm: "Sao thế… sao thế."

- Phụ nữ 2: "Có người đốt đền."

- Cả nhóm: "Đốt đền á... Thật á… ai... ai?"

- Phụ nữ 2: "Em mới ở ngoài chợ về, nghe mấy bà bán cá nói với nhau là có người đốt đền."

- Cả nhóm: "Mà có biết là ai không? Ai thế này? Gan thật."

- Phụ nữ 2: "Nghe đâu có thằng nho sinh. Tên là Ngô Tử Văn, quê ở huyện Yên Dũng, tỉnh Lạng Giang. Ờ... Ờ

(vẻ thở dốc, chưa hết mệt, người bên canh vuốt vuốt lưng cho)

" Cậu ý... Cậu ý đốt đền…Người ta đã khuyên ngăn cậu ý rồi, bảo là cậu ý không nghĩ cho mình thì cũng phải nghĩ cho gia đình, cho cả làng… Không thì ma về nó trù, nó ám cả làng. Nhưng mà cậu ý không nghe… Đúng là cứng cỏi "(chữ cứng cỏi nhấn mạnh)

- Phụ nữ 1.1:" Không biết cái cậu nho sinh ấy giờ thế nào rồi ấy nhỉ. "

- Phụ nữ 1.2:" Thế chúng mình đi xem đi. "

- Cả nhóm:" Ừ... đi... đi... "

(Đi vào cánh gà)

Phân cảnh 3:

(Tử Văn ngồi trên chiếu, hai tay ôm chéo, run run)

- Dẫn truyện:" Đốt đền xong, Tử Văn về nhà, thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét. Đến đêm bệnh càng nặng thêm rồi chàng mơ thấy. "

(Tử Văn nằm xuống, tên tướng sĩ bại trận đi vào, chàng mơ màng mắt nhắm mắt mở tỉnh dậy)

- Tử Văn:" Ông là ai? "

- Quỷ:" Ta là một cư sĩ, ta đến để nói rõ cho nhà ngươi biết. Nhà ngươi cớ gì lại dám khinh nhường hủy tượng, đốt đền. Biết điều thì dựng ngôi đền như cũ. Nếu không sẽ khó lòng tránh khỏi tai vạ. "

(Tử Văn hếch mặt, tỏ vẻ không quan tâm)

- Quỷ:" Phong đô không xa xôi gì, ta tuy hèn, há lại không đem nổi nhà ngươi tới đấy. "

(Nói xong phất áo bỏ đi)

(Thổ công đi vào)

- Thổ công:" Tôi là vị Thổ thần ở đây, nghe thấy việc làm rất thú của nhà thầy, vậy xin đến để tỏ lời mừng. "

- Tử Văn:" Thế người đội mũ trụ đến đây ban nãy là ai? Sao mà nhiều thần quá vậy”.

- Thổ công:" Đấy là viên tướng bại trận của Bắc Triều, hồn hấn bơ vơ ở Nam quốc, chiếm miếu đền và giả mạo tên họ tôi, gieo tai rắc vạ để kiếm miếng ăn, lừa dối chúng sinh. "

- Tử Văn:" Sao ngài không kiện ở Diêm vương và tâu lên Thượng đế, lại đi khinh bỏ chức vị, làm một người áo vải nhà quê. "

Thổ công:" Tôi đã định thưa kiện. Những đền miếu gần quanh, vì tham của đút, đều bênh vực cho nó cả. Không làm thế nào để thông đạt được nên đành tạm ẩn nhẫn mà ngồi xó một nơi. "

- Tử Văn:" Hắn có thực là tay hung hãn, có thể gieo vạ cho tôi không? "

Thổ công:" Hắn quyết chống chọi với nhà thầy, hiện đã kiện thầy ở Minh ty. Tôi lén đến đây báo cho nhà thầy biết để mà liệu kế, khỏi phải chết một cách oan uổng. "

(Thổ công ngồi xuống)

- Thổ công:" Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối cãi, thầy kêu xin tư giấy đến đền Tản Viên, tôi sẽ khai rõ. Nếu không như thế thì tôi phải vùi lấp trọn đời mà thầy cũng khó lòng thoát nạn. "

(Thổ công đi vào, Tử văn nằm xuống)

Phân cảnh 4:

- Dẫn chuyện:" Đến đêm, hai tên quỷ sứ câu hồn Tử Văn, đem về âm phủ. "

- Canh cổng:" Tội sâu ác nặng, không được dự vào hàng khoan giảm. "

(Canh cổng phất tay, hai tên quỷ sứ đưa đi)

- Tử Văn (kêu to):" Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo rõ cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng. "

- Diêm Vương:" Tên này bướng bỉnh gân guốc, nếu không phán đoán cho rõ, vị tất nó đã chịu phục tội. Mau dẫn hấn vào đây. "

(Đưa Tử Văn qua cổng, vào thì thấy tên quỷ đang kêu cầu trước sân)

- Diêm vương:" Kẻ kia là một người cư sĩ, có công với tiên triều. Mày là một kẻ hàn sĩ, tội nghiệt tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào? "

- Tử Văn:" Thưa Diêm Vương, tôi xin tâu trình đầu đuôi thế này ạ. "

(Đưa hai tay ra phía trước, giả vờ đang nói)

- Dẫn truyện:" Tử Văn bèn tâu trình đầu đuôi như lời ông cụ già đã nói, lời rất cương chính, không chịu chùn nhụt chút nào. "

- Quỷ:" Trước vương phủ mà hắn còn đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu, sợ gì mà hắn không dám cho một mớ lửa. "

- Tử Văn:" Ngươi, ngươi đừng có mà giảo biện. "

- Tử Văn (nhìn lên Diêm Vương):" Nếu Diêm vương không tin, xin đem giấy đến đền Tản Viên để hỏi hư thực, nếu sai, tôi lại xin chịu thêm cái tội nói càn. "

(Quỷ cúi đầu, chắp tay)

- Quỷ:" Hắn là một kẻ học trò, lại ngu bướng, quả đáng. Nhưng xin đại vương khoan tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Nếu đòi hỏi dây dưa và thẳng tay trị tội, sợ có hại cho cái đức hiếu sinh. "

- Diêm vương:" Cứ như lời hắn thì nhà người đáng tội tru lục. Điều luật lừa dối đã sẵn sàng đó. Nhà ngươi cớ sao dám làm sự xuất nhập luận tội người ta như vậy? "

(Quay sang nói vs tên quỷ sai)

- Diêm vương:" Ngươi mau đến đền Tản Viên để lấy chứng thực về đây cho ta. "

- Quỷ sai:" Dạ bẩm diêm vương. Sự việc quả nhất nhất đúng với lời tên Tử Văn này nói. "

- Diêm vương:" Đúng là hoang đường. Ngươi giữ chức sự mà còn có sự dối trá càn bậy như thế, huống chi về đời Hán đời Đường buôn quan bán ngục chứ? Người đâu đem hấn ra, lấy lồng sắt chụp vào đầu, khẩu gỗ nhét vào miệng, bỏ vào ngục Cửu U.”

- Diêm vương:" Nhà ngươi có công trừ hại, truyền cho vị thần đền kia, từ nay phần xôi lợn của dân cúng tế, nên chia cho Tử Văn một nửa. Người đâu, đưa Tử Văn về "

- Dẫn chuyện:" Tử Văn về đến nhà, té ra mình chết đã được hai ngày rồi. Nhân đem những việc đã qua kể cho mọi người nghe, ai cũng kinh hãi và không tin là thực. Sau họ đón một bà đồng về phụ bóng, đồng lên cũng nói đúng như lời Tử Văn. Người làng bèn mua gỗ, lại dựng một tòa đền mới. Còn ngôi mộ của người tướng kia thì tự dưng thấy bật tung lên, hài cốt tan tành ra như cám vậy. Một tháng sau. "

- Thổ công:" Lão phu được trở về miếu là công của thầy, không biết lấy gì đền đáp. Nay ở đền Tản Viên khuyết một chân Phán sự. Tôi đã hết sức tiến cử, được đức Thánh Tản bằng lòng, vậy xin lấy việc đó để đền ơn nghĩa. Nếu trùng trình độ nửa tháng, sợ sẽ về tay người khác mất. Nên cố gắng đi, đừng nên coi là việc tầm thường.”

- Tử Văn (cười): " Được… được…"

- Dẫn chuyện:" Tử Văn vui vẻ nhận lợi, bèn thu xếp việc nhà rồi không bệnh tật gì mà mất. Năm Giáp Ngọ (1414) có người ở thành Đông Quan vốn quen biết với Tử Văn, buổi sớm đi ra ngoài cửa tây vài dặm, trông thấy ở trong sương mù có xe ngựa đi đến ầm ầm, lại nghe thấy tiếng quát rằng: "Người đi đường tránh ra, xe quan Phán sự!". Người ấy ngẩng đầu trông về phía trước, người ngồi trên xe chính là Tử Văn. Song Tử Văn chỉ ngồi trên xe chắp tay thi lễ chứ không nói một lời nào, rồi thoắt đã cưỡi gió mà đi biến mất. Đến nay con cháu hãy còn, người ta còn truyền là "nhà quan Phán sự!" "