Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tường) ngắn nhất
Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? (Hoàng Phủ Ngọc Tường)
Bố cục:
+ Từ đầu… quê hương xứ sở: Thủy trình Hương giang
*Sông Hương ở thượng lưu: "Trong những dòng sông đẹp nhất…chân núi Kim Phụng".
*Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế: "Phải nhiều thế kỉ qua… bát ngát tiếng gà"
*Sông Hương giữa lòng thành phố: "Từ đấy… quê hương xứ sở"
+ Đoạn còn lại: Sông Hương, dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thơ ca.
*Sông Hương với lịch sử dân tộc: "Hiển nhiên…một lời thề’
*Sông Hương với cuộc đời và thi ca: "Sông Hương là vậy" đến hết.
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 203 sgk Văn 12 Tập 1): Sông Hương ở thượng nguồn:
- Sông Hương "là bản trường ca của rừng già" với nhiều tiết tấu hoàng tráng, dữ dội khi "rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn" Và sông Hương khi "dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng"
- Sông Hương như "một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại", có "bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng" và sông Hương như "cô gái đã bị chế ngự bản năng" "mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ", "là người mẹ phù sa", mang vẻ đẹp còn phong kín, bí ẩn
⇒ Thủ pháp so sánh, nhân hóa, liên tưởng kì thú, độc đáo kết hợp với cách sử dụng hình ảnh ấn tượng để làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn, một dòng sông hoang dại, phóng khoáng nhưng không kém phần trữ tình, bí ẩn.
Câu 2 (trang 203 sgk Văn 12 Tập 1): Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế:
Về đến đồng bằng, sông Hương có những thay đổi và bộc lộ nhiều vẻ đẹp đa dạng:
- Thay đổi:
+ Thay đổi về tính cách: "mang sắc đẹp dịu dàng, trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở"
+ Thay đổi hình dáng: "chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm" "mềm như tấm lụa" "uốn một cánh cung rất nhẹ…đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng "vâng" không nói ra của tình yêu"
- Vẻ đẹp đa dạng: cảnh đẹp sông Hương như bức tranh nhiều đường nét
+ Vẻ đẹp đa màu sắc, biến ảo: "sắc nước trở nên xanh thẳm" "những phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây nam thành phố", "sớm xanh, trưa vàng, chiều tím"" → cho thấy sự quan sát tinh tế, sâu sắc.
+ Vẻ đẹp trầm mặc mang màu sắc triết lí, cổ thi: sông Hương chảy dưới chân những rừng thông u tịch và những lăng tẩm đồ sộ → nếu không sống, hiểu và hoài niệm về sông Hương thì tác giả không thể có cái nhìn đầy suy tư và chiêm nghiệm như thế. Để thấu thị được vẻ đẹp đó, nhà văn phải là người am hiểu lịch sử của dòng sông
+ Vẻ đẹp vui tươi giữa những biển bãi xanh biếc của vùng ngoại ô → cái nhìn tươi mới
+ Vẻ đẹp mơ màng trong sương khói khi nó rời xa thành phố để đi qua những bờ tre, lũy trúc và những hàng cau thôn Vĩ Dạ.
⇒ HPNT không phải đang viết về sông Hương như một cảnh đẹp tự nhiên của xứ Huế mà là đang viết về sông Hương như một người con của mảnh đất quê hương, một phần cơ thể của xứ Huế thơ mộng, lãng mạn và trữ tình. Thủ pháp so sánh, liên tưởng rộng tự do phóng khoáng rất đặc trưng của kí đã được HPNT sử dụng tối đa đã mang lại hiệu quả nghệ thuật cao.
Câu 3 (trang 203 sgk Văn 12 Tập 1): Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế:
- Vẫn là thái độ và cử chỉ của người tình đang yêu khi tả sông Hương vào gặp thành phố cổ: vui tươi hẳn lên, uốn cánh tung nhẹ, mềm hẳn đi như tiếng vâng không nói của tình yêu.
- Liên tưởng của tác giả
- So sánh mở rộng với sông Xen, sông Danuyp để thấy sự tương đồng – những dòng sông chảy qua, giữa lòng thủ đô, thành phố Châu Âu, Châu Á.
- So sánh với dòng Nê-va chảy qua Xanh Petecbua (Nga) để lắng nghe được cái nhịp chậm rãi buồn bâng khuâng của điệu slow, ngập ngừng nửa đi nửa ở trước khi dòng sông xuôi ra biển cả như nỗi vương vấn, và chút lẳng lơ, kín đáo.
+ Đánh thức trong tâm hồn giấc mơ lộng lẫy của tuổi dại: muốn hóa làm một con chim nhỏ đứng co một chân trên con tàu thủy tinh để đi ra biển.
+ Cuống quýt vỗ tay, nhưng sông Nê-va đã chảy nhanh quá, không kịp cho lũ hải âu nói một điều gì với người bạn của chúng đang ngẩn ngơ trông theo → Hai nghìn năm trước: triết gia Hi Lạp "khóc suốt đời vì dòng sông trôi đi quá nhanh".
+ Nhớ lại con sông Hương: "quý điệu chảy lững lờ của nó khi đi ngang thành phố" → điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế.
⇒ Nét độc đáo nhất của dòng sông Hương đoạn này chính là ở những chi tiết và suy tư cảm nhận của một người con rất yêu, rất hiểu dòng sông và kinh thành Huế.
Câu 4 (trang 203 sgk Văn 12 Tập 1):
a. Sông Hương trong lịch sử:
- Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang từ thủa còn là một dòng sông biên thùy xã xôi của đất nước các vua Hùng
- Tên của sông Hương được ghi trong Dư địa chí(1435) của Nguyễn trãi: Linh Giang (nghĩa là dòng sông thiêng). Dòng sông ấy là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời kì Đại Việt.
- Thế kỉ XVIII, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân, gắn liền tên tuổi của người anh hùng Nguyễn Huệ.
- Thế kỉ XIX, nó đọng lại với máu của những cuộc khởi nghĩa
- Cách mạng T8 với những chiến công rung chuyển
- Cuộc tiến công tết Mậu Thân 1968, bị tàn phá nặng nề xong vẫn kiên trinh với lời thề sắt đá.
⇒ Sông Hương là một chứng nhân lịch sử, đã gắn liền với lịch sử của Huế, của dân tộc.
b. Sông Hương trong thơ ca:
- Mỗi nhà thơ có một khám phá riêng về nét đẹp của dòng sông này:
+ Tản Đà: "Dòng sông trắng – lá cây xanh" ⇒ Từ xanh biếc thường ngày bỗng thay màu rực rỡ, bất ngờ.
+ Cao Bá Quát: "như kiếm dựng trời xanh" ⇒ hiên ngang hung tráng.
+ Bà Huyện Thanh Quan: nỗi quan hoài vạn cổ với bóng chiều bảng lảng.
+ Tố Hữu: Sức mạnh phục sinh trong tâm hồn; trong sự đồng cảm cùng đại thi hào Nguyễn Du.
⇒ Sông Hương mang đến niềm cảm hứng bất tận, mới mẻ cho các nghệ sĩ.
Câu 5 (trang 203 sgk Văn 12 Tập 1): Nét riêng trong văn phong của tác giả:
- Chất trí tuệ, tinh tế và tài hoa trong cách viết in đậm trong bài kí.
- Tình yêu say đắm, niềm tự hào tha thiết với quê hương xứ sở, với đối tượng miêu tả, khiến dòng sông trở nên lung linh huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người.
Tổng kết:
- Vẻ đẹp thiên nhiên phong phú, đa dạng huyền ảo, đày chất thơ như đời sống, như tâm hồn con người xứ Huế qua hình tượng dòng sông Hương.
- Tác giả còn sử dụng nhiều biện pháp nhân hoá, ẩn dụ, lối văn thuyết minh có cảm xúc như một kiểu đòn bẩy nghệ thuật giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm.
Luyện tập
Có thể chọn đoạn văn khi sông Hương ở thượng nguồn: "Trong những dòng sông đẹp…chân núi Kim Phụng.":
Đoạn trích đã sử dụng các từ đi theo cặp, có sự hòa thanh kết hợp với thủ pháp so sánh nhân hóa khiến sông Hương giống như là cô gái đẹp, cá tính luôn căng tràn sức sống, lại giống như người mẹ hiền nuôi dưỡng sự sống. Sông Hương mang nét đẹp của con người xứ Huế, là một phần của Huế hay chính sông Hương đã góp phần tạo nên một tạng riêng của con người xứ Huế.
Thủ pháp so sánh, nhân hóa, liên tưởng kì thú, độc đáo kết hợp với cách sử dụng hình ảnh ấn tượng để làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn, một dòng sông hoang dại, phóng khoáng nhưng không kém phần trữ tình, bí ẩn.
