Các dạng đề bài Đàn ghi ta của Lor-ca - Ngữ văn lớp 12
Các dạng đề bài Đàn ghi ta của Lor-ca
Tổng hợp các dạng đề văn lớp 12 xoay quanh các tác phẩm đầy đủ các dạng đề đọc hiểu, đề văn phân tích, cảm nhận, nghị luận, ... với hướng dẫn chi tiết giúp học sinh ôn tập đạt điểm cao trong các bài thi môn Ngữ văn lớp 12.
1. Dạng đề đọc – hiểu (3-4 điểm)
Câu 1:Chuỗi âm thanh Li la - li la - li la trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca mang ý nghĩa gì?
* Gợi ý trả lời
- Chuỗi âm thanh Li la - li la - li la luyến láy ở đầu và cuối như khúc dạo đầu và kết thúc bản nhạc. Bài thơ khép lại nhưng thực ra âm thanh Li la... đã mở ra một thế giới suy tưởng. Đó là chuỗi âm đệm ru lòng mai hậu, phần nào an ủi nỗi xót thương người nghệ sĩ.
→ Sự kính trọng và tri ân Lor-ca nghệ sĩ thiên tài.
Câu 2:Nghệ sĩ Lor-ca là ai?
* Gợi ý trả lời
- Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca (1898-1936) là một trong những tài năng sáng chói của văn học hiện đại Tây Ban Nha.
- Trước một Tây Ban Nha, dưới sự cai trị của chế độ độc tài, đã trở nên phản động về chính trị và già cỗi về nghệ thuật, Lor-ca đã nồng nhiệt cổ vũ nhân dân đấu tranh với mọi thế lực áp chế, đòi quyền sống chính đáng đồng thời cũng khởi xướng và thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân trong lĩnh vực nghệ thuật. Lorca đã tự nguyện làm người du ca đi lang thang với cây đàn ghita hát lên những bài ca lãng tử, dùng tiếng đàn giãi bày nỗi đau buồn và niềm khát vọng yêu thương của nhân dân.
- Ông đã bị chế độ phản động cực quyền thân phát xít bắt giam và bắn chết. Cái chết thảm khốc của Lor-ca đã dâng lên một làn sóng phẫn nộ hết sức mạnh mẽ trên thế giới với bè lũ Phrăng-cô. Tên tuổi của Lor-ca trở thành biểu tượng chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hoá dân tộc và văn minh nhân loại.
Câu 3:Ý nghĩa của lời đề từ trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca?
* Gợi ý trả lời
Ý nghĩa của lời đề từ trong bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca?
- Thể hiện sự gắn bó của Lor-ca với cây đàn → Tình yêu, niềm đam mê nghệ thuật vượt qua cả cõi sống - chết của Lor-ca.
- Lor-ca gửi đến thế hệ sau: mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới sáng tạo những điều mới hơn.
- “khi tôi chếthãy chôn tôi với cây đàn” – phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn.
⇒ Thể hiện vẻ đẹp của Lor-ca: người nghệ sĩ với tình yêu nghệ thuật cao thượng, vĩ đại.
Câu 4: Chỉ ra 2 biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau và nêu tác dụng.
“…tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng…”
(Trích “Đàn ghi ta của Lorca” – Thanh Thảo)
* Gợi ý trả lời
2 biện pháp tu từ trong đoạn thơ:
- Nhân hóa: nhà thơ đã nhân hóa “tiếng ghi-ta” thành một nhân vật (Lor-ca), một cá thể con người đang “ròng ròng máu chảy”. Cách nhân hóa này có sức ám ảnh rất đặc biệt, có sức gợi cảm rất lớn, nó vừa nói lên nỗi bi phẫn của Lor-ca, vừa gợi lên nỗi đau đớn xót xa của nhà thơ trước tấn bi kịch của Lor-ca. Với cách nhân hóa này, nhà thơ Thanh Thảo đã cho chúng ta thấy: âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn đã thành linh hồn, thành cả sinh thể, thân thể.
- Điệp từ: tiếng ghi ta
=> Nhấn mạnh, lặp đi lặp lại nhiều lần hình ảnh tiếng đàn để bộc lộ cảm xúc và gợi ra những trường liên tưởng khác nhau – tiếng đàn là tiếng lòng, là tâm hồn Lor-ca.
2. Dạng đề viết bài văn (4-6 điểm)
Đề 1: Phân tích tác phẩm “đàn ghi ta của Lorca”
* Gợi ý trả lời
1. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Thanh Thảo và tác phẩm Đàn ghi ta của Lorca
2. Thân bài
- Bài thơ thể hiện sự đồng cảm của tác giả với Lor – ca, người nghệ sĩ tự do và cô đơn, dù bị chết oan khuất vẫn hiên ngang.
2.1 Nhan đề và lời đề từ
- Nhan đề: Đàn ghi ta là niềm tự hào của Tây Ban Nha (hay còn gọi là Tây Ban Cầm), nó là hình ảnh của Lorca và những sáng tạo nghệ thuật của ông - một người nghệ sĩ thực thụ dùng lời thơ và tiếng đàn để ngợi ca tự do.
- Lời đề từ được trích trong bài thơ Ghi nhớ của Lor - ca, thể hiện sự gắn bó của Lor - ca với cây đàn - nghệ thuật, mặt khác Lor- ca muốn người đời sau hãy vượt qua những thành tựu nghệ thuật của mình sáng tạo những điều mới hơn.
2.2 Người nghệ sĩ tự do đơn độc - Lorca (6 dòng đầu)
- 2 câu thơ đầu gợi liên tưởng đến không gian Tây Ban Nha với những nét đặc trưng: tiếng đàn truyền thống, những trận đấu bò tót.
+ Tuy nhiên hình ảnh “tiếng đàn” đặt cạnh hình ảnh “bọt nước”: nghệ thuật của Lor – ca lung linh như bọt nước, nhưng lại có thể vỡ tan bất cứ lúc nào, đó cũng là số phận ngắn ngủi của Lor – ca.
+ “áo choàng đỏ gắt”, gợi hình ảnh đấu trường, cuộc đấu tranh gay gắt giữa một bên là khát vọng tự do, một bên là bọ phát xít độc tài.
- Trong cuộc đấu tranh, Lorca như một người hùng đơn độc đi trên hành trình đấu tranh cho tự do với vũ khí là nghệ thuật và lòng yêu tự do.
- Chuỗi âm thanh “li la li la li la”: đây có thể là âm thanh tiếng đàn, cũng có thể là hình ảnh những vòng hoa li – la (tử đinh hương) của thảo nguyên Tây Ban Nha.
2.3. Cái chết oan khuất và bi phẫn của Lorca (12 câu tiếp)
- “Tây Ban Nha/ hát nghêu ngao”: hình ảnh người nghệ sĩ Lorca say sưa với ca từ ngợi ca tự do trên quê hương.
- “bỗng kinh hoàng/ áo choàng bê bết đỏ”: cái chết bi thảm đột ngột ập đến với Lorca. Cái chết ấy khiến cả “Tây Ban Nha” “kinh hoàng” bởi bọ phát xít độc tài đã giết chết một người hùng đấu tranh cho tự do, dân chủ của đất nước Tây Ban Nha.
- “Lorca bị điệu về bãi bắn/ chàng đi như người mộng du”: hình ảnh hiên ngang của Lorca khi cận kề cái chết, chàng chỉ say mê với những cách tân nghệ thuật chân chính.
2.4. Hình ảnh tiếng ghi - ta
- Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, kết hợp từ ngữ, hình ảnh độc đáo
- “tiếng ghita nâu bầu trời cô gái ấy”: màu nâu là màu của vỏ đàn, của đất đai quê hương, màu của làn da, mái tóc, đôi mắt của cô gái. Câu thơ là ẩn dụ về tình yêu thương.
- “tiếng ghi ta lá xanh”: sức sống mãnh liệt của nghệ thuật, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: sự lung linh mong manh của nghệ thuật, cuộc đời người nghệ sĩ.
- “tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy”: cái chết bi thảm, đau đớn của nghệ thuật, thể hiện sự phẫn uất với chế độ phát xít độc tài và sự thương xót với người nghệ sĩ.
2.5. Sự vĩnh hằng của nghệ thuật
- “không ai chôn cất ... mọc hoang”: có thể hiểu không ai có thể vượt qua nghệ thuật Lorca, không ai bước tiếp trên hành trình cách tân mà bỏ “hoang” nghệ thuật. Mặt khác, có thể hiểu, đó là sự bất diệt của nghệ thuật chân chính, dù Lorca chết nhưng nghệ thuật của chàng vẫn sinh sôi, phát triển.
- “giọt nước mắt” là sự tiếc thương, “vầng trăng” là niềm tin nghệ thuật, dù ở nơi tối tăm sâu thẳm thì tâm hồn trong sáng của người nghệ sĩ vẫn soi tỏ cho thế hệ sau.
- Lorca đã mất “đường chỉ tay đã đứt”, chàng giã từ cuộc đời hữu hạn để đến thế giới vô hạn bằng phương tiện “chiếc ghi ta” - nghệ thuật.
- “ném lá bùa”, “ném trái tim”: chính là sự giải thoát của Lorca sau khi chết. Người nghệ sĩ chân chính ý thức được “cái chết” của bản thân là để nghệ thuật được tái sinh mạnh mẽ, để hệ sau tiếp tục cách tân.
- “li la li la ...”: tiếng ghi ta bất tử dù người nghệ sĩ đã chết, có thể là vòng hoa tử đinh hương viếng linh hồn Lorca.
3. Kết bài
- Nêu cảm nghĩ của bản thân về bài thơ.
- Nghệ thuật: thể thơ tự do, mới lạ, đậm chất tượng trưng siêu thực, kết hợp nhuần nhuyễn giữa thơ ca và âm nhạc, kết hợp ngôn từ, hình ảnh độc đáo.
- Đây là bài thơ giàu chất suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, thể hiện sự xót thương trước cái chết bi thảm của Lorca thiên tài, là thông điệp, khát khao cách tân nghệ thuật của Thanh Thảo
Đề 2: Phân tích hình tượng nhân vật Lor-ca trong bài thơ “đàn ghita của Lorca”
* Gợi ý trả lời
1. Mở bài
- Thanh Thảo là một trong những nhà thơ nổi tiếng, mở đầu cho phong cách thơ theo chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng của văn học Việt Nam.
- Một trong những sáng tác ấn tượng và đại diện cho phong cách sáng tác của Thanh Thảo đó là bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca. Trong đó hình tượng người nghệ sĩ Lor-ca được xây dựng với vẻ đẹp kiêu hùng lãng mạn gắn liền với bi kịch cuộc đời thảm thương bằng những chi tiết sáng tạo, những hình ảnh siêu thực mang tính tượng trưng và trừu tượng sâu sắc.
2. Thân bài
* Hình tượng người nghệ sĩ đơn độc trong con đường đấu tranh:
- Là người nghệ sĩ đa tài, là người chiến sĩ dũng cảm và nhiệt huyết.
- Diện mạo người nghệ sĩ được phác họa thông qua hình tượng tiếng đàn "những tiếng đàn bọt nước"
+ Gợi vẻ đẹp tài năng trong trẻo, sôi nổi
+ Gợi sự mong manh, dễ vỡ là dự báo về cuộc đời bạc mệnh.
- Vẻ đẹp người nghệ sĩ thông qua hình ảnh "áo choàng đỏ gắt": Vẻ đẹp mạnh mẽ, kiêu hùng, gắn bó với quê hương, luôn đấu tranh hết mình vì lợi ích của dân tộc.
- Bi kịch của người anh hùng thông qua hình ảnh siêu thực "vầng trăng chếnh choáng": Cô đơn mỏi mệt trên chính con đường đấu tranh mà ông lựa chọn.
* Hình tượng Lor-ca trong cái chết bi thảm:
- "áo choàng bê bết đỏ": Cái chết đầy ám ảnh, màu đỏ vừa là màu máu của người nghệ sĩ, vừa là màu đỏ đầy tự hào của nền văn hóa Tây Ban Nha, một ẩn dụ cho sự hy sinh vĩ đại của Lor-ca trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước.
- Tâm hồn của Lor-ca hiện lên qua những sắc thái khác nhau của tiếng đàn, màu nâu suy tư, buồn bã, màu xanh hy vọng, khát khao, "tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan/tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy" là kết cục bi thảm của một tâm hồn nghệ sĩ cao đẹp.
- Hình ảnh siêu thực ấn tượng "giọt nước mắt vầng trăng/long lanh trong đáy giếng" chính là sự xót thương mà tác giả dành cho Lor-ca, đồng thời thể hiện tầm vóc vĩ đại của người nghệ sĩ trong vũ trụ bao la, cái chết bi thảm của ông đến thiên nhiên cũng phải nhỏ lệ xót thương, trân trọng.
3. Kết bài
- Đàn ghi ta của Lor-ca là một tác phẩm xuất sắc với phong cách nghệ thuật trừu tượng, siêu thực mới lạ của nhà thơ Thanh Thảo, mà qua đó hình tượng người anh hùng nghệ sĩ Lor-ca đã hiện lên với một diện mạo ấn tượng, sắc nét.
- Lor-ca chính là tiêu biểu cho hình tượng người anh hùng mạnh mẽ, dũng cảm dám đứng lên đấu tranh vì nhân dân, vì cải cách nền văn hóa của dân tộc.
Đề 3: Cảm nhận tiếng đàn trong “Đàn ghi ta của Lor-ca”
* Gợi ý trả lời
1. Mở bài:
- Thanh Thảo là nhà thơ luôn khát khao cách tân thơ Việt, những sáng tác của ông luôn nhuốm màu sắc tượng trưng siêu thực, thơ ông còn là tiếng nói của những suy tư, trăn trở về cuộc đời.
- Đàn ghi ta của Lor – ca là một trong những thi phẩm đặc sắc của ông.
- Cả bài thơ tràn ngập tiếng đàn ghi ta, đây cũng chính là hình tượng nổi bật xuyên suốt tác phẩm này.
2. Thân bài:
- Đàn ghi ta là nhạc cụ truyền thống của đất nước Tây Ban Nha, nó có tên gọi khác là Tây Ban cầm, như vậy, tiếng đàn là biểu trưng cho đất nước Tây Ban Nha.
- Trong lời đề từ: “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”: tiếng đàn ghi ta gắn bó với vận mệnh, là tâm hồn, là những sáng tạo nghệ thuật của người nghệ sĩ.
- Ở khổ thơ đầu, chuỗi âm thanh tiếng đàn vang lên da diết “li la li la ...” gợi hình ảnh người người nghệ sĩ say sưa trong nghệ thuật, gợi không gian tràn ngập âm nhạc của Tây Ban Nha.
- Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước”: nghệ thuật của Lor – ca lung linh như bọt nước, nhưng lại có thể vỡ tan bất cứ lúc nào, hình ảnh như điềm báo cho số phận ngắn ngủi của Lor – ca.
- Tiếng đàn là thế giới giới của những cách tân nghệ thuật mà Lor – ca say mê:
+ “tiếng ghi ta nâu/ bầu trời cô gái ấy”: màu nâu có thể là màu của vỏ đàn, của đất đai quê hương, của đôi mắt, màu da, mái tóc cô gái, Lor – ca sáng tác vì quê hương, tình yêu, vì tình yêu, vì chính nghệ thuật.
+ “tiếng ghi ta lá xanh”: nghệ thuật của Lor – ca luôn dồi dào sức sống tuổi trẻ.
+ “tiếng ghi ta tròn bọt”: gợi đến thứ nghệ thuật trong trẻo, hoàn mĩ, tuyệt đích
- Thế nhưng, tiếng tiếng ghi ta - nghệ thuật của Lor – ca lại chịu số phận đau thương:
+ “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: dù đẹp, dù lung linh nhưng nghệ thuật ấy lại “vỡ tan” dưới tay bọn phát xít tàn ác.
“tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy”: tiếng ghi ta như hòa làm một với người nghệ sĩ, chịu chung nỗi đau, cái chết với người nghệ sĩ. Đó là sự gắn bó giữa người nghệ sĩ và nghệ thuật. Câu thơ cũng thể hiện sự phẫn uất của tác giả trước cái chết mà bọ phát xít gây ra cho Lor – ca.
- Sau khi Lor – ca chết đi, tiếng ghi ta – nghệ thuật Lor – ca vẫn không thể bị chôn vùi, thậm chí còn có sức sống mãnh liệt: “không ai chôn cất tiếng đàn/ tiếng đàn như cỏ mọc hoang”.
+ Nhưng có thể hiểu hai dòng thơ trên: sau khi Lor – ca mất, không còn ai bước tiếp con đường cách tân nghệ thuật, khiến nghệ thuật như bị bỏ hoang. Ý thơ thể hiện sự xót xa của tác giả trước cái chết của nghệ thuật.
- “Lor – ca bơi sang ngang/ trên chiếc ghi ta màu bạc”: chiếc ghi ta – nghệ thuật chính là phương tiện để Lor – ca từ giã thế giới hữu hạn đến với thế giới vô hạn. Chiếc ghi ta như hóa thành thứ vũ khí đầy quyền năng của người nghệ sĩ.
- Âm thanh tiếng đàn cuối bài thơ: kết cấu đầu cuối tương ứng, là sự vang vọng mãi tiếng đàn của Lor – ca trong lòng tác giả và những người yêu nghệ thuật chân chính. Là sự vĩnh cửu của nghệ thuật.
3. Kết bài:
- Nêu cảm nghĩ chung về hình tượng tiếng đàn.
- Nghệ thuật: thể thơ tự do, mới lạ, đậm chất tượng trưng siêu thực, kết hợp nhuần nhuyễn giữa thơ ca và âm nhạc, kết hợp ngôn từ, hình ảnh độc đáo.
- Đây là bài thơ giàu chất suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, thể hiện sự xót thương trước cái chết bi thảm của Lor – ca thiên tài, là thông điệp, khát khao cách tân nghệ thuật của Thanh Thảo
Đề 4: Cảm nhận tính nhạc trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” của nhà thơ Thanh Thảo
* Gợi ý trả lời
I. Mở bài:
Khúc tưởng niệm, khúc tri âm này lại được thể hiện bằng những hình thức rất độc đáo. Bài thơ “Đàn ghi-ta của Lor-ca” có dáng dấp như một khúc tráng ca. Không chỉ thi trung hữu họa, thơ phương Đông đề cao thi trung hữu nhạc xem nhạc như phần hồn của thơ. Véc-len, đại diện của trường thơ tượng trưng phương Tây đòi hỏi thơ trước hết là nhạc. Và Thanh Thảo cũng muốn thơ của mình phải là những giao hưởng thơ hay ru-bích thơ. Đàn ghi ta của Lor-ca là thi phẩm rất giàu chất nhạc mà Chu Văn Sơn gọi là một ca khúc thơ.
II. Thân bài:
- Tính nhạc trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” thể hiện ngay tên của thi phẩm. “Đàn ghi-ta của Lor-ca” cũng đã gợi chất nhạc rồi.
- Tính nhạc trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” thể hiện qua nhịp điệu câu thơ. Không phải ngẫu nhiên, bài thơ lại mở đầu bằng câu:
Những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
- Như một thứ chủ âm cho một nhạc phẩm. Và chạy dọc theo chiều dài bài thơ, liên tiếp gọi những âm thanh của một nhạc phẩm:
Hát nghêu ngao…
Tiếng ghi ta nâu…
Tiếng ghi ta là xanh…
Tiếng ghi ta tròn…
Tiếng ghi ta ròng ròng…
Tiếng như cỏ mọc hoang…
- Phép điệp này chạy suốt bài thơ vẫn dẫn dắt mạch thơ vừa liên kết các khổ thơ vừa tạo nên độ luyến láy của một bản nhạc. Thú vị và bất ngờ nhất là Thanh Thảo đã cấy, đã khảm, đã chạm khắc khuôn nhạc vào mạch thơ chuỗi âm thanh: li – la li – la li – la. Nó như một cú vê ghi-ta của nhạc công khi đệm cho người hát ca khúc. Chuỗi âm thanh ấy mở đầu – có ý nghĩa như phần dạo đầu – đánh dấu khoảng ngắt cho người hát bắt đầu trình diễn ca khúc. Rồi chuỗi âm thanh đó lại khép lại bài ca: li – la li – la li – la. Nó tựa như tiếng đàn cuối cùng tạo dư âm khi lời hát đã ngừng. Nó có ý nghĩa như khúc ca của Thanh Thảo tiễn Lor-ca đi vào bất tử.
- Tính nhạc trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” thể hiện qua hình tượng thơ. Không phải ngẫu nhiên, Thanh Thảo lại dụng công tạo cho bài thơ có dáng dấp một ca khúc. Lor – ca, một thi sĩ lớn, kiêm nhạc sĩ, Lor – ca thường đi khắp xứ sở như một gã Di – gan đơn độc mà hát lên những bài thơ của mình. Ông được xem như là con họa mi Tây Ban Nha. Cho nên khi viết về Lor – ca mà dùng hình thức ca khúc thì thật chẳng những gợi hình ảnh Lor – ca mà còn hợp người, hợp lời tạo sự hòa hợp giữa nội dung và hình thức. Có như vậy mới đáng gọi là tri âm.
- Chất nhạc ấy nảy sinh, bắt nguồn từ đâu? Theo Thanh Thảo, chính nhạc trong nhiều bài thơ của Lor – ca đã dẫn dắt tôi viết bài thơ này. Nhưng cần nói thêm, chất nhạc đó còn vang lên từ tâm hồn thơ Thanh Thảo khi ông muốn cất lên lời ca để ca ngợi nhà thơ Tây Ban Nha vĩ đại này. Sự hòa trộn, vang hưởng của hai nguồn nhạc trên đã làm nên một khúc thơ độc đáo.
- Chất nhạc này thực sự đã tạo nên một hình tượng thơ. Tiếng đàn đầy sức ám ảnh. Nó đã biểu tượng cho nghệ thuật của Lor – ca và cũng là lời ca ngợi của Thanh Thảo trước một vĩ nhân.
- Những thi ảnh mà Thanh Thảo sử dụng trong bài thơ này đều là những hình ảnh còn đọng lại trong tâm trí của Thanh Thảo sau khi nhà thơ đọc thơ Lor – ca (qua bản dịch của Hoàng Hưng) và những tác phẩm của Hê – minh – uê viết về đất nước Tây Ban Nha (dĩ nhiên đã được cải biến).
- Những hình ảnh thơ lãng đãng, mơ hồ, mờ ảo ấy đọc kĩ lại thấy chúng gắn kết một cách vô thức với xứ sở Tây Ban Nha, dường như gần xa ám ảnh với cuộc đời, số phận, cái chết của Lor – ca. Và kì diệu thay, với những thi ảnh này, hình tượng Lor – ca hiện lên đậm nét như một thứ tượng đài mà Thanh Thảo dựng lên trang thơ để tưởng niệm ông.
- Không chỉ có vậy, cái độc đáo của bài thơ này là cách xử lý hình ảnh của Thanh Thảo – xử lí ít nhiều nhuốm màu tượng trưng và siêu thực ( nhà thơ đã sử dụng thành thạo phép tương giao: Ví dụ: Tiếng đàn bọt nước).
- Những hình ảnh thơ ấy được sử dụng như những biểu tượng bộc lộ suy ngẫm và cảm xúc của tác giả: ví dụ:
Đường chỉ tay đã đứt
Dòng sông rộng vô cùng
- Những hình ảnh ấy lại được viết theo lối nghệ thuật sắp đặt:
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng
- Giữa chúng chẳng có quan hệ từ – tạo những khoảng trống để bạn đọc liên tưởng, tưởng tượng, đồng sáng tác với độc giả, tạo nên những ý nghĩa lấp lánh phong phú. Hay nói cách khác, Thanh Thảo đã xử lí thi ảnh rất gần gũi với cách thể hiện nghệ thuật của Lor – ca. Học tập Lor – ca để viết về Lor – ca đúng là tri kỉ, tri âm.
III. Kết bài:
- Bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa tự sự và trữ tình. Mới đọc, bạn đọc bị choáng ngợp bởi chất nhạc của bài thơ, nhưng đọc kĩ ta lại thấy bài thơ được tổ chức, phát triển trên cái trục thống nhất- mang tên tự sự và trữ tình. Nó thể hiện ở kết cấu thi phẩm. Sự kết hợp này còn lặn cả vào từng ngôn từ, từng hình ảnh thơ, từng ý thơ. Nên đọc Đàn ghi ta của Lor – ca. khiến người ta nghĩ đến những bài thơ điếu, thơ viếng và cả văn tế trong văn học ở nước ta. Nó giúp ta nghĩ Thanh Thảo dù có cách tân, học tập thơ phương Tây nhưng cái gốc vẫn là nhà thơ phương Đông.
Đề 5. Những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Đàn ghi ta của Lor-ca" của Thanh Thảo
* Gợi ý trả lời
Trưởng thành từ những năm tháng chống Mĩ cứu nước, Thanh Thảo là một trong những cây bút có nhiều đóng góp quan trọng và đặc sắc cho thơ ca hiện đại Việt Nam. Ông luôn được coi là một trong số không nhiều cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với nhiều khám phá, thể hiện mới lạ trên phương diện nghệ thuật. Đàn ghi ta của Lor-ca là một trong những sáng tác gây được nhiều ấn tượng trong lòng bạn đọc bồi những sáng tạo nghệ thuật độc đáo.
Nét đặc sắc đầu tiên trong cách viết của Thanh Thảo ở bài thơ này là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các yếu tố ngôn từ, âm nhạc. Hoạ và nhạc vốn dĩ là những yếu tính của thơ. Thế nên mới nói “thi trung hữu hoạ”, “thi trung hữu nhạc”. Là cây bút ham cách tân, Thanh Thảo “cũng đã tạt sang âm nhạc vay mượn không ít vốn liếng đem về đầu tư cho thơ mình” (Chu Văn Sơn), ở các trường ca Những người đi tới biển, Những nghĩa sĩ cần Giuộc, Bùng nổ của mùa xuân, Đêm trên cát cấu trúc của những bản giao hưởng, xô nát đã được nhà thơ vay mượn và thể hiện khá nhuần nhuyễn. Với những bài thơ ngắn như Đàn ghi ta của Lor~ca, Thanh Thảo lại tổ chức văn bản theo thể thức của ' một bài hát. Hình tượng thơ và nét nhạc luôn sóng đôi để bay lên, cất lên. Và để tiếng nói của thơ mình thêm phong phú, Thanh Thảo còn mò phỏng những âm thanh từa tựa các nốt đàn ghita, mô phỏng cả lối diễn tấu vẫn thường đệm cho người hát khi diễn nữa:
“những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li - la li - la li - la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
Giai điệu lời thơ nghe như tiếng ghi ta lãng tử, hào hoa. Âm thanh li—la li-la cất . lên gợi tiếng đàn ngân nga, ngân nga không dứt.
Vẻ đẹp của bài thơ không chỉ nằm ở sự kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố thơ và nhạc trong cấu tứ mà còn ở những hình ảnh có sức gợi mở đa dạng, phong phú. Đàn ghi ta của Lor-ca là bài thơ nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực. Thực không dề hiểu trước hàng loạt các hình ảnh như: “tiếng đàn bọt nước”, “vầng trăng chếnh choáng”, “tiếng ghi ta nâu”, “tiếng ghi ta lá xanh”, “tiếng ghi ta tròn bọt nước”, “tiếng ghi ta ròng ròng”, “ giọt nước mắt vầng trăng”... Để “phá khoá” được sự súc tích trong những hình ảnh đó, chúng ta phải luôn ý thức rằng bài thơ là sự tích hợp những cảm xúc, sự thấu hiểu, đồng cảm, kính yêu của Thanh Thảo về cuộc đời người nghệ sĩ nổi tiếng Tây Ban Nha. Những hình ảnh trên còn được đan dệt bằng sự am hiểu thấu đáo lịch sử, truyền thống văn hoá của miền đất đã sinh ra Lor-ca. “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” là hình ảnh hàm chứa trong đó một nét sinh hoạt văn hoá (đấu bò tót) xen lẫn với một thời kì lịch sử đen tối của đất nước. Nó gợi nên khung cảnh chính trị, nghệ thuật Tây Ban Nha đương thời một nền chính trị độc tài, một nền nghệ thuật già nua. Lor-ca với tấm “áo choàng đỏ gắt” như một võ sĩ trên chiến trường vớỉ lời tuyên chiến, lời thách đấu mạnh mẽ. Hình ảnh “vầng trăng chếnh choáng - trên yên ngựa mỏi mòn”biểu trưng cho hành trình đơn độc của Lorca trên con đường của mình. Một hình ảnh cũng hết sức đặc sắc của bài thơ chính là hình ảnh hoa “li-la”. “Li-la” không chỉ gợi tiếng đàn mà nó còn là một loài hoa có màu tím ngát rất được người phương Tây ưa chuộng hoa tử đinh hương. Những tràng hoa như bật tím liên tiếp theo chuỗi âm thanh “li-la li—la” như để viếng hương hồn Lor-ca hay chúng là muôn ngàn đoá hoa của sự sống đang nảy nở từ cái chết đau thương của thi sĩ? Tất cả những hình ảnh đấy đã góp phần xây dựng nên bức
Tượng đài về Lor-ca - nhân vật trữ tình của bài thơ.
Hình ảnh và nhạc điệu của bài thơ được nhà thơ hiện đại thể hiện bằng hệ thống ngôn từ mới mẻ, hiện đại. Bài thơ như giai điệu một bản nhạc, có phần nhạc đệm của đàn ghi ta. Chuỗi âm “li-la li-la” luyến láy sau hai câu thơ đầu gợi liên tưởng đến tiếng vang của chùm hợp âm sau tấu khúc mở đầu. Kết thúc bài thơ, Thanh Thảo tiếp tục để chuỗi âm đó cất lên như thể nó là chùm hợp âm vĩ thanh của bản hoà tấu. Nét đặc sắc trong ngôn ngữ thơ còn được biểu hiện ở những từ ngữ miêu tả âm thanh theo lối tượng trưng, liên tục chuyển đổi cảm giác ở đoạn thơ diễn tả nỗi đau thương trước sự thật phũ phàng:
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Tiếng đàn ghi ta với những biến tấu khác nhau không phải về âm thanh mà về màu sắc, hình dáng đã thể hiện chân thực nỗi lòng Lor-ca lúc ấy: “Tiếng ghi ta nâu” trầm tĩnh nghĩ suy, “tiếng ghi ta xanh” thiết tha hi vọng, “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan” bàng hoàng, tức tưởi, “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy” đau đớn, nghẹn ngào..
Ngôn ngữ thơ không chỉ giàu nhạc tính, giàu hình ảnh mà còn gắn với cảm xúc, suy tưởng (“áo choàng đỏ gắt”, “áo choàng bê bết đỏ”, “chiếc ghi ta màu bạc”). Cũng có khi hệ thống ngôn ngữ biến hoá với những biện pháp tu từ so sánh (“chàng đi như người mộng du”, “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”), nhân hoá (“vầng trăng chếnh choáng”), ngoa dụ (“không ai chôn cất tiếng đàn”) ẩn dụ (“đường chỉ tay đã đứt - dòng sông rộng vô cùng”)...Để cảm nhận cho tường tận vẻ đẹp nghệ thuật của bài thơ, chúng ta không thể bỏ qua những sáng tạo độc đáo, những cách tân mới mẻ như thế trong lối viết của Thanh Thảo.
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca được xuất bản năm 1985, thể hiện nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của Ph.G.Lor-ca - nhà thơ thiên tài Tây Ban Nha. Sự ngưỡng mộ người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật .của thế kỉ XX là nguyên nhân cốt lõi làm nên những đặc sắc nghệ thuật của thi phẩm này
Đề 6: Về hình tượng Lor-ca trong bài thơ "Đàn ghi ta của Lor-ca" của Thanh Thảo, có ý kiến cho rằng: "Đó là mẫu nghệ sĩ - chiến sĩ, vì dân thân tranh đấu cho dân chủ và tự do nên bị bọn phát xít hành hình". Ý kiến khác thì khẳng định: "Đó là mẫu nghệ sĩ thuần túy chỉ đam mê cái đẹp và sáng tạo nghệ thuật nhưng bị giết hại oan khuất". Từ cảm nhận của mình về hình tượng Lor-ca, anh/chị hãy bình luận ý kiến trên.
* Gợi ý trả lời
Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” là bài thơ đánh dấu sự cách tân về thi pháp của Thanh Thảo. Viết theo thể thơ tự do, các câu thơ dài, ngắn, phối hợp với nhau khá hài hòa, biểu lộ lòng cảm thương sâu sắc đối với nhạc sĩ tài ba của đất nước Tây Ban Nha. Lor-ca đã bị bọn phát xít sát hại dã man vào ngày 19 tháng 8 năm 1936. Thanh Thảo đã lấy câu thơ: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” làm đề từ cho bài thơ của mình.
Lor-ca là một nghệ sĩ đa tài, để lại dấu ấn tuyệt đẹp. Về các ngành nghệ thuật như âm nhạc, thơ ca, hội hoạ, sân khấu, nhà sưu tầm văn hóa dân gian. Thời thơ ấu nổi tiếng thần đồng.
Sau khi lấy bang Đại học, Lor-ca cưỡi ngựa, mặc áo choàng đỏ, vai khoác đàn ghi ta đi chu du khắp nơi trên đất nước Tây Ban Nha để biểu diễn nghệ thuật, để thu thập văn hóa dân gian, Lor-ca sống một cuộc sống phóng khoáng, tự do như những võ sĩ đấu bò tót:
Những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Thanh Thảo đã sáng tạo nên một số ẩn dụ để nói lên tài nghệ và phong cách sống của Lor-ca.“Những tiếng đàn bọt nước,.. li-la li-la li-la” là tài nghệ âm nhạc của Lor-ca.
“Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” là biểu tượng cách sống lang thang, tự do của Lor-ca tựa như các võ sĩ đấu bò tót trong các lễ hội. “Với vầng trăng chếnh choáng / trên yên ngựa mỏi mòn” là hình ảnh ẩn dụ ca ngợi tâm hồn Lor-ca rất đẹp, đam mê cái đẹp.
Đoạn thơ thứ hai lên án hành động dã man của lũ phát xít đã giết hại nghê sĩ Lor-ca:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lor-ca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
Cuộc đời của Lor-ca thật ngắn ngủi (1898 - 1936). Chữ “bỗng” nói lên cái chết bất ngờ của Lor-ca. Chàng đang biểu diễn nghệ thuật thì bọn phát xít điệu chàng ra bãi bắn, “chàng đi như người mộng du...”. Hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ” căm thù hành động dã man của bọn phát xít khát máu đã giết hại một nghệ sĩ tài danh.
Đây là đoạn thơ cảm đông nhất, thương cảm nhất của Thanh Thảo nói về cuộc đời của Lor-ca. “Tiếng đàn ghi ta tròn bọt nước vỡ tan” nói về cái chết của nhạc sĩ Lor-ca. Hai tiếng“vỡ tan” chỉ rõ cuộc đời của người nghệ sĩ đã chấm dứt một cách đau thương; chàng đã vĩnh biệt người yêu. Hình ảnh ẩn dụ “tiếng đàn ghi ta ròng ròng / máu chảy” kết hợp với điệp ngữ “tiếng ghi ta” ,bốn lần cất lên đau đớn, nghẹn ngào, nức nở như tiếng khóc:
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Các tính từ: "nâu ", “xanh", “tròn" đã khẳng định: nhạc sĩ Lor-ca tuy bị bọn phát xít giết hại dã man, nhưng tài danh của chàng thì đời đời còn mãi, đời đời bất tử!
Thanh Thảo đã khẳng định “không ai chôn cất tiếng đàn”, không thể hủy diệt được nghệ thuật. “Tiếng đàn như cỏ mọc hoang” vẫn mãi mãi xanh tươi; Giọt nước mắt trong veo, tròn như mạt trăng, “long lanh trong đáy giếng” đã nói lên sự tiếc thương cái đẹp bị hủy diệt.
Những ẩn dụ và so sánh đã tạo nên hàng loạt hình ảnh có giá trị biểu cảm đầy ấn tượng. Chữ “không” trong đoạn thơ vừa phủ định vừa khẳng định: “Thác là thể phách, còn là tinh anh”:
Không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Sau loạt đạn của lũ phát xít, số phận Lor-ca đã chấm dứt: “đường chỉ tay đã đứt” như một định mệnh. Chàng đà bước sang thế giới khác với hành trang “chiếc ghi ta màu bạc” và âm điệu “li-la li-la li-la” vẫn ngân vang trong cõi đời:
Lor-ca bơi sang ngang
trên ghi ta màu bạc
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la...
Nhan đề bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” là một ẩn dụ nói lên cuộc đời của nhạc sĩ Lor-ca. Thanh Thảo khẳng định và ca ngợi Lor-ca là một nghệ sĩ thiên tài – “mẫu nghệ sĩ thuần túy, chỉ đam mê cái đẹp sáng tạo nghệ thuật, nhưng bị giết hại oan khuất!”. “Đàn ghi ta của Lor-ca” là một bài thơ hay, có nhiều hình ảnh ẩn dụ rất độc đáo, rất thơ nhưng khó cảm thụ!
