Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt - ngắn nhất Kết nối tri thức
Haylamdo soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 12 Kết nối tri thức giúp học sinh soạn văn 12 dễ dàng hơn.
Soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Kết nối tri thức
* Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 102 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hãy nhớ lại một tình huống mà bạn tự mâu thuẫn với chính mình. Khi ấy bạn đã cảm thấy ra sao? Chia sẻ về những trải nghiệm cụ thể đó.
Trả lời
- Tình huống: Tôi phải đối mặt với việc lựa chọn giữa việc đi du học hay ở lại Việt Nam học.
- Cảm xúc: Lúc ấy tôi cảm thấy bối rối, phân vân, nửa muốn nửa không.
- Cách tôi giải quyết: tôi tham khảo ý kiến từ mọi người xung quanh và tự suy nghĩ lại về vấn đề này.
2. Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
Câu 1 (trang 102 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hình dung về cảnh tượng được tái hiện trên sân khấu (ánh sáng, âm thanh, hình ảnh,...).
Trả lời:
- Ánh sáng:
+ Mở đầu: Ánh sáng mập mờ, u ám, tạo cảm giác bí ẩn, căng thẳng.
+ Khi hồn Trương Ba nhập vào xác anh hàng thịt: Ánh sáng dần sáng rõ, nhưng vẫn có phần lạnh lẽo, khác biệt với ánh sáng ấm áp khi hồn Trương Ba ở trong thân xác cũ.
+ Khi Trương Ba đối diện với các con: Ánh sáng thay đổi theo tâm trạng của Trương Ba, lúc bực bội, lúc hối hận, lúc lo lắng.
+ Kết thúc: Ánh sáng dần tối đi, thể hiện sự bi thương và bế tắc của Trương Ba.
- Âm thanh:
+ Tiếng đàn: Nhạc nền du dương, da diết, thể hiện tâm trạng buồn bã, u uất của Trương Ba.
+ Tiếng chim hót: Văng vẳng đâu đây, tạo cảm giác hoang vắng, cô đơn.
+ Tiếng ồn ào: Từ khu chợ, thể hiện sự náo nhiệt, ồn ào của cuộc sống trần tục.
+ Tiếng nức nở: Của các con Trương Ba khi họ nhận ra cha mình đã thay đổi.
Câu 2 (trang 103 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định giọng điệu và lập luận của các nhân vật Hồn Trương Ba, Xác Hàng Thịt.
Trả lời:
- Hồn Trương Ba:
+ Giọng đau khổ, bối rối: Hồn Trương Ba đang trải qua sự đau khổ và bất an. Giọng điệu của anh ta thể hiện sự lo lắng và khó khăn.
+ Cử chỉ, điệu bộ lúng túng, khổ sở: Hồn Trương Ba tỏ ra lúng túng, không biết làm thế nào để thoát khỏi tình trạng hiện tại.
+ Lời thoại ngắn, yếu ớt: Anh ta không có nhiều lời, chỉ nói những điều cần thiết.
+ Tự ti, đau khổ vì không muốn sống như hiện tại: Hồn Trương Ba muốn tách ra khỏi xác anh hàng thịt.
+ Muốn tách ra khỏi xác anh hàng thịt: Anh ta mong muốn được giải thoát khỏi thân thể hiện tại.
- Xác hàng thịt:
+ Giọng đắc thắng, tự tin: Xác hàng thịt tự tin và mạnh mẽ.
+ Có tiếng nói, mạnh mẽ: Anh ta có khả năng nói chuyện và thể hiện sức mạnh.
+ Thể hiện sức mạnh ghê gớm: Xác hàng thịt có khả năng sai khiến linh hồn của Hồn Trương Ba.
+ Ghen với chính thân thể mình: Anh ta ghen tỵ với sức mạnh của thân xác.
Câu 3 (trang 105 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý thái độ, tâm trạng của các nhân vật: vợ Trương Ba, cái Gái, người con dâu.
Trả lời:
* Vợ Trương Ba:
- Thái độ: Từ thái độ bàng hoàng, đau khổ khi biết chồng đã chết đến quyết định tha thứ cho chồng và cùng nhau vun vén hạnh phúc gia đình.
- Tâm trạng: Buồn bã, đau đớn; lo lắng, hoang mang; thương cảm, xót xa; hạnh phúc, hy vọng.
* Cái Gái:
- Thái độ: Tò mò, thích thú khi gặp gỡ hồn Trương Ba trong xác anh hàng thịt, quyết định hy sinh tình cảm của mình để vun vén hạnh phúc gia đình cho Trương Ba.
- Tâm trạng: Vui vẻ, hồn nhiên; bối rối, lo lắng; buồn bã, đau khổ; hy vọng, tin tưởng: Vào tương lai tươi sáng của Trương Ba và vợ con.
* Con dâu:
- Thái độ: Hiếu thảo, kính trọng; thấu hiểu, thông cảm; chủ động, quyết đoán.
- Tâm trạng: Lo lắng, buồn bã; thương cảm, xót xa; quyết tâm: Giữ gìn hạnh phúc gia đình và giúp đỡ cha mẹ vượt qua khó khăn.
Câu 4 (trang 107 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hình dung giọng điệu, hành động của nhân vật trên sân khấu.
Trả lời:
- Hồn Trương Ba:
+ Giọng đau khổ, bối rối.
+ Cử chỉ, điệu bộ lúng túng, khổ sở.
+ Lời thoại ngắn, yếu ớt.
+ Tự ti, đau khổ vì không muốn sống như hiện tại.
+ Muốn tách ra khỏi xác anh hàng thịt.
- Xác hàng thịt:
+ Giọng đắc thắng, tự tin.
+ Có tiếng nói, mạnh mẽ.
+ Thể hiện sức mạnh ghê gớm.
+ Sai khiến linh hồn của Hồn Trương Ba.
+ Ghen với chính thân thể mình.
=> Trong cuộc đối thoại này, Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt tranh luận về tình trạng của họ, với những lời lẽ thô bạo và đầy mâu thuẫn. Từ đó, tác giả tạo nên một bức tranh tâm lý phức tạp về con người và tình cảm trong vở kịch này.
Câu 5 (trang 108 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý sự khác biệt trong các lí lẽ, lập luận của Hồn Trương Ba và Đế Thích.
Trả lời:
- Sự khác biệt:
+ Quan điểm về ý nghĩa cuộc sống: Hồn Trương Ba quan niệm sống là được sống đúng với bản thân, được hòa hợp cả về thể xác và tâm hồn, trong khi Đế Thích quan niệm sống là được tồn tại, được tiếp tục trải nghiệm cuộc sống.
+ Cách nhìn nhận giá trị của cuộc sống: Hồn Trương Ba trân trọng giá trị của cuộc sống hiện tại, muốn được sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, trong khi Đế Thích nhìn nhận giá trị của cuộc sống một cách bao quát, trân trọng cả quá khứ, hiện tại và tương lai.
+ Cách giải quyết mâu thuẫn: Hồn Trương Ba muốn được trở lại đúng với con người của mình, trong khi Đế Thích muốn anh ta chấp nhận thực tế và tiếp tục sống trong cơ thể mới.
Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý sự thay đổi trong giọng điệu, thái độ của Hồn Trương Ba.
Trả lời:
- Giai đoạn 1: Sau khi chết và nhập vào xác anh Hàng Thịt
+ Giọng điệu: Bàng hoàng, lo lắng, sợ hãi, hoang mang.
+ Thái độ: Bị động, chưa quen với hoàn cảnh mới, có những hành động, lời nói kỳ quặc.
- Giai đoạn 2: Gặp gỡ vợ con, bạn bè
+ Giọng điệu: Vui sướng, hạnh phúc, xúc động.
+ Thái độ: Thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm đối với vợ con, bạn bè.
+ Bắt đầu có những suy nghĩ về cuộc sống, về bản thân.
- Giai đoạn 3: Đối diện với những mâu thuẫn, xung đột nội tâm
+ Giọng điệu: Buồn bã, đau khổ, giằng xé, mâu thuẫn.
+ Thái độ: Hối hận về những sai lầm trong quá khứ, tự trách bản thân.
+ Có những hành động tiêu cực như say rượu, đánh bạc.
- Giai đoạn 4: Nhận ra ý nghĩa cuộc sống, quyết tâm sửa chữa sai lầm
+ Giọng điệu: Chững chạc, quyết tâm, có trách nhiệm.
+ Thái độ: Thay đổi cách nhìn nhận cuộc sống, hướng đến những điều tốt đẹp.
+ Có những hành động tích cực như giúp đỡ mọi người, làm việc thiện.
- Kết luận: Sự thay đổi trong giọng điệu, thái độ của Hồn Trương Ba thể hiện diễn biến tâm lý, suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật trước hoàn cảnh mới. Qua những thay đổi này, vở kịch đã đề cập đến nhiều vấn đề sâu sắc về cuộc sống, về con người, giúp người đọc có thêm nhiều suy ngẫm về giá trị của cuộc sống, về ý nghĩa của tình yêu thương, lòng nhân ái và về tầm quan trọng của việc sống có trách nhiệm.
Câu 7 (trang 110 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hình dung cảnh tượng được miêu tả trong đoạn kết của vở kịch.
Trả lời:
Cảnh tượng được miêu tả trong đoạn kết của vở kịch
- Khu vườn của Trương Ba:
+ Trương Ba hóa thân vào những hình ảnh quen thuộc trong gia đình.
+ Ánh lửa bà nấu cơm, con dao bà giẫy cỏ, cầu ao bà vo gạo, và trong mỗi trái cây, cái Gái nâng niu.
+ Cảnh này tượng trưng cho sự sống mới và kết nối với quá khứ.
- Cu Tị sống lại:
+ Cu Tị đang ôm chầm lấy mẹ, chị Lụa cuống quít vuốt ve con.
+ Sự ra đi của Trương Ba đã mang lại sự sống mới cho Cu Tị.
+ Chị Lụa đớn đau tột độ, tưởng chừng như sắp tuột mất đứa con yêu dấu khỏi tay mình, nhưng nay nó lại trở về khỏe mạnh và vui cười quấn quýt ngay cạnh bên.
=> Đoạn kết này tạo nên một hình ảnh đẹp và đầy ý nghĩa về sự sống, tình thân, và kết nối giữa thế hệ.
* Sau khi đọc
* Nội dung chính của đoạn trích: Đoạn trích kể về câu chuyện về anh chàng Trương Ba rất giỏi đánh cờ. Nam Tào đã xoá tên ông trong sổ Trời. Sau đó, Nam Tào và Đế Thích đã cho hồn Trương Ba tái sinh nhập vào xác anh hàng thịt vừa mới chết. Từ đó, hồn Trương Ba trú ngụ trong xác hàng thịt, xác hàng thịt mang hồn Trương Ba. Cũng từ đó xảy ra bao chuyện lộn xộn.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tóm tắt những sự kiện chính trong từng lớp kịch. Nêu nhận xét về diễn biến của các sự kiện đó.
Trả lời:
1. Tóm tắt và nhận xét diễn biến các sự kiện:
* Lớp kịch 1:
- Sự kiện: Hồn Trương Ba được sống lại trong thân xác anh hàng thịt Cu Tị.
- Nhận xét:
+ Diễn biến bất ngờ, mở ra nút thắt cho vở kịch.
+ Tạo sự tò mò, hấp dẫn cho người xem.
* Lớp kịch 2:
- Sự kiện: Hồn Trương Ba gặp gỡ gia đình, thể hiện sự bất hòa giữa hồn và xác.
- Nhận xét:
+ Diễn biến thể hiện bi kịch nội tâm của nhân vật.
+ Tạo sự mâu thuẫn, xung đột cho vở kịch.
* Lớp kịch 3:
- Sự kiện: Hồn Trương Ba gặp Đế Thích, bày tỏ mong muốn được trả lại kiếp người.
- Nhận xét:
+ Diễn biến đẩy bi kịch lên cao trào.
+ Thể hiện tư tưởng của tác giả về giá trị con người.
* Lớp kịch 4:
- Sự kiện: Hồn Trương Ba trở về với cõi chết, xác anh hàng thịt cũng chết theo.
- Nhận xét:
+ Diễn biến tạo sự bất ngờ, day dứt cho người xem.
+ Mở ra nhiều suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống.
2. Nhận xét chung:
- Diễn biến các sự kiện logic, chặt chẽ, dẫn dắt người xem đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.
- Tạo sự mâu thuẫn, xung đột gay gắt, đẩy bi kịch lên cao trào.
Câu 2 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Xác định xung đột chính trong đoạn trích. Qua xung đột đó, Lưu Quang Vũ làm nổi bật bi kịch gì của con người?
Trả lời:
- Xung đột chính:
+ Xung đột giữa hồn và xác trong con người Trương Ba.
+ Xung đột giữa quan niệm sống coi trọng giá trị tinh thần và đề cao giá trị vật chất.
- Bi kịch:
+ Bi kịch của con người khi phải sống trong sự bất hòa giữa hồn và xác.
+ Bi kịch của con người khi đánh mất bản thân, giá trị tinh thần.
Câu 3 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Qua những lời thoại và hành động của Hồn Trương Ba được thể hiện trong đoạn trích, bạn có nhận xét gì về tính cách nhân vật này?
Trả lời:
- Qua những lời thoại và hành động của Hồn Trương Ba được thể hiện trong đoạn trích, ta có thể thấy tính cách chính trực,ngay thẳng, cao khiết của Hồn Trương Ba, đối lập với tính cách thô tục, xảo trá của Xác Hàng Thịt.
Câu 4 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhận xét về kết thúc của vở kịch. Theo bạn, đó có phải là một kết thúc bi kịch không? Vi sao?
Trả lời:
- Nhận xét về kết thúc:
+ Kết thúc mở: Không có lời giải cho bi kịch.
+ Mở ra nhiều suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống.
- Có thể coi là một kết thúc bi kịch:
+ Trương Ba không thể sống đúng với bản thân.
+ Giá trị tinh thần bị tha hóa bởi thể xác.
Câu 5 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Lớp thoại “Cuộc đối thoại giữa Hồn và Xác” cho biết điều gì về các mặt xung đột trong mỗi con người? Bạn cảm nhận như thế nào về ý nghĩa triết lí của lớp kịch này?
Trả lời:
- Ý nghĩa triết lí của lớp kịch này:
+ Cuộc đấu tranh giữa phần con và phần người, giữa đạo đức và tội lỗi, giữa khát vọng và dục vọng.
+ Phê phán những kẻ nương theo lối sống dục vọng tầm thường, một mặt vạch ra quan niệm phiến diện, xa rời thực tế khi coi thường giá trị vật chất và những nhu cầu của thể xác.
+ Sau cuộc đối thoại này, Trương Ba đã nhận ra rằng được sống là người quý giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình vốn cố và theo đuổi còn quý giá hơn.
Câu 6 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong đoạn trích, Hồn Trương Ba cho rằng thể xác không có tiếng nói, không có ý nghĩa gì hết, nhưng Xác Hàng Thịt lại cho rằng thể xác có sức mạnh ghê gớm, lắm khi lấn át cả linh hồn. Trình bày ý kiến của bạn về các quan điểm đó.
Trả lời:
- Phân tích quan điểm về thể xác:
+ Hồn Trương Ba: Thể xác không có tiếng nói, không có ý nghĩa gì hết.
+ Xác Hàng Thịt: Thể xác có sức mạnh ghê gớm, lắm khi lấn át cả linh hồn.
- Ý kiến của bản thân:
+ Cả hai quan điểm đều có phần đúng.
+ Thể xác và linh hồn là hai yếu tố thống nhất, không thể tách rời.
+ Cần có sự hài hòa giữa hai yếu tố để có một cuộc sống trọn vẹn.
Câu 7 (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt của Lưu Quang Vũ gợi cho bạn suy nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống? Theo bạn, thế nào là một cuộc sống thực sự có ý nghĩa?
Trả lời:
- Về ý nghĩa cuộc sống:
+ Cuộc sống là một món quà quý giá..
+ Cuộc sống cần có mục đích..
+ Cuộc sống cần có tình yêu thương..
+ Cuộc sống cần có đạo đức..
- Về một cuộc sống thực sự có ý nghĩa:
+ Sống có mục đích: Mỗi người cần phải xác định cho mình một mục đích sống cụ thể để có động lực phấn đấu và cống hiến.
+Sống có trách nhiệm: Mỗi người cần phải sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.
+ Sống vị tha: Mỗi người cần phải biết yêu thương, giúp đỡ người khác.
+ Sống cống hiến: Mỗi người cần phải sống cống hiến cho xã hội, góp phần xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.
* Viết kết nối với đọc
Bài tập (trang 113 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nếu bạn là Hồn Trương Ba trong trích đoạn kịch, bạn có lựa chọn giống như nhân vật hay không? Vì sao? Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vấn đề này.
Trả lời:
Đoạn văn tham khảo
Nếu tôi là Hồn Trương Ba trong trích đoạn kịch, tôi sẽ không lựa chọn giống như nhân vật. Việc lựa chọn từ bỏ thân xác và trở về cõi chết của Trương Ba xuất phát từ sự bất hòa, mâu thuẫn gay gắt giữa hồn và xác. Ông cảm thấy chán nản, tuyệt vọng vì không thể sống đúng với bản thân, giá trị tinh thần bị tha hóa bởi thể xác thô tục. Tuy nhiên, tôi cho rằng, con người là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm cả hồn và xác. Hai yếu tố này tuy có những khác biệt nhất định, nhưng lại có mối liên hệ mật thiết, hỗ trợ và bổ sung cho nhau. Thể xác là vật chất, là "ngôi nhà" để linh hồn trú ngụ. Nhờ có thể xác, con người mới có thể thực hiện các hoạt động, tương tác với thế giới bên ngoài. Linh hồn là tinh thần, là bản chất bên trong của con người. Nó quyết định giá trị, nhân cách và phẩm chất của mỗi người. Vì vậy, thay vì lựa chọn từ bỏ thể xác, tôi sẽ cố gắng tìm cách dung hòa, để hồn và xác có thể cùng tồn tại một cách hài hòa. Tôi sẽ rèn luyện ý chí, bản lĩnh để không bị tha hóa bởi những cám dỗ vật chất. Đồng thời, tôi sẽ sử dụng trí tuệ, tâm hồn để thanh lọc, bồi dưỡng cho thể xác, khiến nó trở nên đẹp đẽ, cao quý hơn. Tôi tin rằng, con người hoàn toàn có thể sống một cuộc sống trọn vẹn, hạnh phúc ngay cả khi phải đối mặt với những khó khăn, thử thách. Quan trọng là chúng ta cần phải có một ý chí kiên định, một tâm hồn cao đẹp và một niềm tin vào cuộc sống.