Soạn bài Trở về - ngắn nhất Kết nối tri thức

---

Haylamdo soạn bài Trở về ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 12 Kết nối tri thức giúp học sinh soạn văn 12 dễ dàng hơn.

Soạn bài Trở về - Kết nối tri thức

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Bạn đã từng đọc một cuốn sách hay xem một bộ phim mà trong đó nhân vật chính phải trải qua một cuộc hành trình tưởng chừng vượt quá sức mình chưa? Chia sẻ cảm nhận của bạn về chặng cuối trong cuộc hành trình đó.

Trả lời

- Cuốn sách "Nhà giả kim" của Paulo Coelho là một câu chuyện về Santiago, một chàng trai chăn cừu dũng cảm theo đuổi ước mơ tìm kiếm kho báu. Hành trình của Santiago đầy rẫy gian nan, thử thách, buộc cậu phải vượt qua giới hạn bản thân nhiều lần. Chặng cuối của hành trình là khi Santiago đến được Kim tự tháp, nơi cất giấu kho báu. Tuy nhiên, thay vì tìm thấy vàng bạc, cậu lại nhận ra rằng kho báu thực sự chính là những bài học và trải nghiệm mà cậu có được trong suốt cuộc hành trình.

- Cảm nhận của tôi về chặng cuối này:

+ Sự vỡ mộng ban đầu: Khi Santiago không tìm thấy kho báu như mong đợi, tôi cũng cảm thấy hụt hẫng và thất vọng cùng cậu.

+ Sự giác ngộ dần dần: Qua những lời của nhà giả kim, Santiago nhận ra rằng kho báu thực sự chính là hành trình chứ không phải đích đến.

+ Niềm vui và sự thanh thản: Khi Santiago hiểu được giá trị của hành trình, cậu cảm thấy vui vẻ và thanh thản.

Câu 2 (trang 96 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nhan đề “Trở về" gợi cho bạn những suy nghĩ hay liên tưởng gì?

Trả lời

- Suy nghĩ và liên tưởng: Hành trình của con người: Cuộc đời mỗi người là một hành trình dài, có lúc thăng trầm, có lúc thất bại. Sau mỗi lần vấp ngã, con người lại đứng dậy và tiếp tục bước đi.

=> Nhan đề "Trở về" thể hiện niềm tin vào cuộc sống, vào con người.

2. Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Không gian và thời gian khi ông lão trở về bến cảng được miêu tả như thế nào?

Trả lời:

Không gian và thời gian khi ông lão trở về bến cảng:

- Không gian: Bến cảng:

+ “gió càng ngày càng to và bây giờ đang thổi rất mạnh”

+ “rất yên tĩnh”

- Thời gian: Ban đêm: "đèn đóm ở Thê-rếch-xơ đã tắt và lão biết mọi người đã đi ngủ”

Câu 2 (trang 97 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý tư thế nằm ngủ của nhân vật – một tư thế gợi liên tưởng đến hình ảnh chúa Giê- su trên cây thập giá.

Trả lời:

Tư thế nằm ngủ của Santiago gợi liên tưởng đến hình ảnh Chúa Giê-su trên cây thập giá và có ý nghĩa sau:

- Biểu tượng cho sự hy sinh.

- Biểu tượng cho niềm tin và hy vọng.

- Hình ảnh Chúa Giê-su: Chúa Giê-su là biểu tượng cho niềm tin và hy vọng, cho sự cứu rỗi và chiến thắng.

- Nhìn chung, tư thế nằm ngủ của Santiago gợi liên tưởng đến hình ảnh Chúa Giê-su trên cây thập giá với nhiều ý nghĩa sâu sắc.

Câu 3 (trang 97 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Lời nói và hành động của các ngư dân cho biết điều gì về cảm nhận của họ trước bộ xương của con cá kiếm?

Trả lời:

- Cảm nhận của các ngư dân trước bộ xương con cá kiếm:

+ Tò mò: “Nhiều ngư dân vây quanh chiếc thuyền… chiều dài bộ xương”

+ Ngưỡng mộ: Các ngư dân đều cảm thấy ngưỡng mộ trước kích thước khổng lồ của con cá kiếm “Nó dài mười tám feet từ mũi đến đuôi”,

+ Kiêu hãnh: Họ cảm thấy kiêu hãnh vì đây là một con cá lớn, một chiến thắng của con người trước biển cả “chưa từng có con cá nào như vậy…rất được đấy”

Câu 4 (trang 98 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý ngôn ngữ đối thoại giữa ông lão và cậu bé.

Trả lời:

Đặc điểm ngôn ngữ đối thoại giữa ông lão và cậu bé trong đoạn trích “Trở về” của tiểu thuyết “Ông già và biển cả”:

- Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị.

- Ngôn ngữ mang tính biểu tượng.

- Ngôn ngữ góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm.

=> Ngôn ngữ đối thoại giữa ông lão và cậu bé trong đoạn trích "Trở về" là một điểm sáng trong nghệ thuật xây dựng nhân vật và thể hiện chủ đề của tác phẩm. Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị nhưng giàu cảm xúc, mang tính biểu tượng đã góp phần tạo nên sức hấp dẫn cho đoạn trích và tác phẩm.

Câu 5 (trang 100 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Giải thích tình huống hiểu lầm trong đoạn này.

Trả lời:

- Nguyên nhân:

+ Sự mệt mỏi và kiệt sức: Sau 84 ngày lênh đênh trên biển, ông lão kiệt sức cả về thể xác và tinh thần.

+ Hồn mê mẩn: Ông lão chìm trong giấc ngủ và mơ màng.

+ Thiếu thông tin: Các ngư dân không biết về cuộc chiến đấu của ông lão với con cá kiếm.

=> Nhầm lẫn: Các ngư dân tưởng rằng con cá kiếm do những con cá mập tấn công mà chết.

Câu 6 (trang 100 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Những hình ảnh được sử dụng trong đoạn kết của văn bản có gì đặc biệt?

Trả lời:

- Bộ xương cá kiếm:

+ Biểu tượng cho sự chiến thắng của con người trước thiên nhiên.

+ Thể hiện sức mạnh và sự kiên cường của ông lão.

+ Gợi sự tiếc nuối cho chiến công không được ghi nhận.

- Cánh buồm rách tả tơi:

+ Biểu tượng cho sự thất bại và tan vỡ.

+ Thể hiện sự mệt mỏi và kiệt sức của ông lão.

+ Gợi sự đồng cảm cho số phận bi đát của ông lão.

- Hình ảnh ông lão:

+ Ngủ thiếp đi trên chiếc thuyền chòng chành:

Biểu tượng cho sự kiệt sức và cô đơn.

Thể hiện sự bất lực trước số phận.

Gợi sự thương cảm cho ông lão.

+ Mơ về những con sư tử:

Biểu tượng cho sức mạnh và sự kiêu hãnh.

Thể hiện niềm tự hào về chiến công của mình.

Gợi niềm hy vọng vào tương lai.

* Sau khi đọc

* Nội dung chính của đoạn trích: Đoạn trích "Trở về" là một bức tranh toàn cảnh về hành trình trở về của ông lão Santiago, một hành trình đầy gian nan thử thách nhưng cũng đầy hy vọng và niềm tin.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, đoạn trích Trở về có thể được chia làm mấy phần? Các phần có liên hệ với nhau như thế nào?

Trả lời:

- Đoạn trích có thể chia làm 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến "mặt trời mọc": Miêu tả cảnh ông lão trở về bến cảng sau 84 ngày lênh đênh trên biển.

+ Phần 2: Tiếp theo đến "đã ngủ thiếp đi": Cuộc đối thoại giữa ông lão và Ma-nô-lin.

+ Phần 3: Còn lại: Phản ứng của mọi người khi nhìn thấy bộ xương cá kiếm.

- Liên hệ giữa các phần:

+ Mỗi phần trong đoạn trích đều góp phần thể hiện chủ đề và ý nghĩa của tác phẩm.

+ Các phần liên hệ với nhau một cách chặt chẽ, tạo nên một câu chuyện hoàn chỉnh về hành trình trở về của ông lão Santiago.

Câu 2 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Cuộc đối thoại giữa Xan-ti-a-gô và Ma-nô-lin trong đoạn trích là cuộc đối thoại dài nhất trong tác phẩm Ông già và biển cả. Nội dung và hình thức cuộc đối thoại cho ta biết những gì về quan hệ giữa hai nhân vật?

Trả lời:

Cuộc đối thoại:

- Nội dung: Thể hiện tình cảm gắn bó, yêu thương giữa ông lão và Ma-nô-lin.

- Hình thức:

+ Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc.

+ Giọng điệu ân cần, quan tâm.

- Quan hệ:

+ Ma-nô-lin: Yêu thương, kính trọng ông lão.

+ Xan-ti-a-gô: Tình cảm trìu mến với Ma-nô-lin

Câu 3 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu diễn biến tâm lí của nhân vật Xan-ti-a-gô trong đoạn trích.

Trả lời:

- Diễn biến tâm lý:

+ Ban đầu: Mệt mỏi, kiệt sức, thất vọng.

+Khi gặp Ma-nô-lin: Vui mừng, ấm áp.

+ Nhớ lại chiến công: Tự hào, kiêu hãnh.

+ Cuối cùng: Buồn ngủ, bình yên.

Câu 4 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong đoạn trích, tác giả đã miêu tả hành động "khóc" của Ma-nô-lin bao nhiêu lần? Hãy lí giải về hành động này của nhân vật.

Trả lời:

* Tác giả miêu tả hành động khóc của Ma-nô-lin hai lần trong đoạn trích "Trở về".

* Lí giải hành động khóc: Hành động khóc của Ma-nô-lin thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của nhân vật:

- Lần thứ nhất: Hành động khóc của Ma-nô-lin thể hiện lòng thương cảm, sự lo lắng, nỗi buồn

- Lần thứ hai: Hành động khóc của Ma-nô-lin thể hiện sự xúc động, sự khâm phục, niềm vui sướng

=>Hành động khóc của Ma-nô-lin là một chi tiết nghệ thuật tinh tế, góp phần thể hiện nội dung và ý nghĩa của tác phẩm. Nó cho thấy sự gắn bó, yêu thương giữa hai nhân vật, đồng thời thể hiện tâm hồn trong sáng, giàu tình cảm của Ma-nô-lin.

Câu 5 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trước bộ xương của con cá kiếm, các nhân vật Ma-nô-lin, nhóm ngư dân, chủ khách sạn và hai du khách đã có thái độ khác nhau như thế nào?

Trả lời:

- Thái độ trước bộ xương cá kiếm:

+ Ma-nô-lin: Buồn bã, tiếc nuối.

+ Nhóm ngư dân: Thán phục, ngưỡng mộ.

+ Chủ khách sạn: Thất vọng, thương hại.

+ Hai du khách: Tò mò, thích thú.

Câu 6 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Nêu đặc điểm của ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ đối thoại trong đoạn trích (chú ý liên hệ với "nguyên lí tảng băng trôi" của Hê-minh-uê).

Trả lời:

- Ngôn ngữ kể chuyện:

+ Giản dị, mộc mạc.

+ Miêu tả chi tiết, sinh động.

+ Sử dụng ẩn dụ, so sánh.

- Ngôn ngữ đối thoại:

+ Tự nhiên, chân thực.

+ Phù hợp với tính cách nhân vật.

- "Nguyên lí tảng băng trôi":

+ Nội dung sâu sắc, ý nghĩa hàm ẩn.

+ Giọng văn giản dị, nhưng ẩn chứa nhiều tầng nghĩa.

Câu 7 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Theo bạn, đoạn kết truyện có thể gợi mở những ý nghĩa và liên tưởng gì?

Trả lời:

- Đoạn kết truyện có thể gợi mở những ý nghĩa và liên tưởng

+ Vòng luân hồi của cuộc sống.

+ Sức mạnh và ý chí kiên cường của con người.

+ Niềm tin vào tương lai.

Câu 8 (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chuyến đi của Xan-ti-a-gô có phải là một chuyến đi thất bại hay không? Tại sao? Nếu coi nhân vật Xan-ti-a-gô là một biểu tượng, thì theo bạn, đó là biểu tượng của điều gì?

Trả lời:

- Chuyến đi của Xan-ti-a-gô:

+ Thất bại về mặt vật chất: Không bắt được cá.

+ Thành công về mặt tinh thần: Vượt qua thử thách, chiến thắng bản thân.

- Xan-ti-a-gô là biểu tượng:

+ Sức mạnh và ý chí kiên cường của con người.

+ Niềm tin vào cuộc sống.

+ Con người luôn chiến đấu và không bao giờ bỏ cuộc.

* Viết kết nối với đọc

Bài tập (trang 101 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong tiểu thuyết Ông già và biển cả, khi miêu tả nhân vật Xan-ti-a-gô một mình giữa biển khơi, Hê-minh-uê đã viết: "Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả". Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) chia sẻ cảm nhân của bạn về điều này sau khi học đoạn trích Trở về.

Trả lời:

Đoạn văn tham khảo

Câu văn “Ông lão biết rằng không ai phải cô đơn nơi biển cả" trong đoạn trích Trở về của tác phẩm Ông già và biển cả mang đến cho tôi nhiều cảm xúc và suy ngẫm. Thoạt đầu, câu nói có vẻ mâu thuẫn với thực tế. Biển cả mênh mông, rộng lớn, là nơi con người dễ dàng cảm thấy nhỏ bé và cô đơn. Tuy nhiên, qua cách miêu tả của Hê-minh-uê, ta nhận ra rằng biển cả không chỉ là nơi chứa đựng sự hung hãn, mà còn là nơi ẩn chứa sự sống và vẻ đẹp kỳ diệu. Đối với Xan-ti-a-gô, biển cả là một người bạn đồng hành, là nơi ông lão gửi gắm niềm tin và hy vọng. Khi đối mặt với thử thách, ông lão không hề cảm thấy cô đơn vì ông biết rằng xung quanh mình là muôn loài sinh vật, là bầu trời bao la và đại dương mênh mông. Biển cả tiếp thêm cho ông lão sức mạnh để chiến đấu và vượt qua mọi gian nan. Câu nói "không ai phải cô đơn nơi biển cả" còn mang ý nghĩa sâu sắc về mặt tinh thần. Con người luôn có mối liên kết với thiên nhiên, và thiên nhiên luôn sẵn sàng dang rộng vòng tay chào đón con người. Khi con người hòa mình vào thiên nhiên, họ sẽ cảm nhận được sự bình yên, thư thái và tìm thấy sức mạnh nội tâm. Câu nói là lời khẳng định về niềm tin vào cuộc sống, vào sự kết nối giữa con người và thiên nhiên. Cho dù gặp phải khó khăn nào, con người cũng không nên nản lòng, hãy luôn giữ niềm tin và hướng về phía trước.