Soạn bài Đổi tên cho xã - ngắn nhất Cánh diều
Haylamdo biên soạn và sưu tầm soạn bài Đổi tên cho xã ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 8 Cánh diều giúp học sinh soạn văn 8 dễ dàng hơn.
Soạn bài Đổi tên cho xã - ngắn nhất Cánh diều
1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 85 sgk Ngữ văn 8 Tập 1):
- Xem lại khái niệm hài kịch ở phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu văn bản hài kịch, các em cần chú ý:
+ Tóm tắt nội dung văn bản (Văn bản kể lại sự việc gì? Sự việc ấy xảy ra trong bối cảnh nào? Cốt truyện có gì đặc biệt?…)
+ Đặc điểm của hài kịch được thể hiện trong văn bản ở những phương diện nào (xung đột, nhân vật, hành động, lời thoại, thủ pháp trào phúng,…)?
+ Liên hệ, kết nối với cuộc sống và bản thân để hiểu sâu hơn về nội dung văn bản và hiểu thêm chính mình.
- Đọc trước văn bản Đổi tên cho xã, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ.
- Đọc nội dung giới thiệu vở kịch Bệnh sĩ sau đây để hiểu bối cảnh của đoạn trích:
Vở kịch Bệnh sĩ nói về một làng quê nghèo mang tên Cà Hạ. Người dân ở đây hiền lành, chân chất nhưng ông Toàn Nha, chủ tịch xã lại háo danh, thích “sĩ diện”. Lẽ ra, phải đổi mới cách làm ăn để cuộc sống no đủ thì ông Nha chỉ quan tâm đến việc đặt ra những cái tên sang trọng. Dưới sự chỉ đạo của ông, xã Cà Hạ và tất cả các tổ đội, ngành nghề lâu nay đều được đổi tên. Mọi người đều ảo tưởng với những cái tên rất đẹp nhưng không hề mang lại cho họ ấm no khi ruộng vườn bỏ không, chăn nuôi đình đốn,…Sau gần một năm phát động ồn ào, cái làm được của xã Hùng Tâm (tên mới của xã Cà Hạ) chỉ là một khu văn phòng với kiến trúc lộn xộn. Người dân Hùng Tâm đói nhưng không được phép nói là mình đói, vì sĩ diện, vì sợ bị quy kết tội làm “mất uy tín địa phương”. Nhiều điều dối trá được gọi là “sáng tạo, bứt phá”. Nhưng rồi, sau hàng loạt trớ trêu, bi hài, mọi người cũng nhận ra: “Tại sao không yêu quý những điều thật thà, mà lại ưa những thứ giả dối?”. Đoạn trích Đổi tên cho xã là cảnh mở đầu, tái hiện lễ đổi tên cho xã Cà Hạ thành xã Hùng Tâm.
Trả lời:
- Văn bản viết về câu chuyện xã Cà Hạ đổi tên thành xã Hùng Tâm. Mục đích của văn bản là muốn dùng tiếng cười để phê phán thói háo danh, thích khoa trương, “bệnh” thành tích,… của tất cả mọi người. Cả xã Cà Hạ hầu hết ai cũng muốn có một cái tên sang trọng và hiện đại trong khi thực chất không được như vậy. Điều đó tạo ra tiếng cười hài hước cho người đọc.
- Một số thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ:
+ Lưu Quang Vũ (1948 – 1988)
+ Quê: Đà Nẵng
+ Từ năm 1965 đến năm 1970, ông vào bộ đội, phục vụ trong quân chủng Phòng không – Không quân
+ Từ năm 1970 đến năm 1978, ông xuất ngũ và làm đủ mọi nghề để mưu sinh, như làm hợp đồng cầu đường, vẽ pa-nô, áp-phích,…
+ Từ năm 1978 đến năm 1988, ông là biên tập viên tạp chí Sân khấu và bắt đầu sáng tác kịch nói, với vở kịch đầu tay “Sống mãi tuổi 17”
+ Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, sáng tác truyện ngắn, vẽ tranh…nhưng thành công nhất là kịch. Ông không chỉ là một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm 80 của thế kỉ XX mà còn được coi là một trong số những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại.
+ Năm 2000, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
+ Các tác phẩm chính:
++ Kịch: Sống mãi tuổi 17, Lời nói dối cuối cùng, Nàng Xi-ta, Chết cho điều chưa có, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Khoảnh khắc và vô tận, Bệnh sĩ, Tôi và chúng ta,…
++ Thơ: Và anh tồn tại, Tiếng Việt, Vườn trong phố, Bầy ong trong đêm,…
++ Tập tiểu luận: Diễn viên và sân khấu.
2. Đọc hiểu
* Nội dung chính: Văn bản viết về câu chuyện xã Cà Hạ đổi tên thành xã Hùng Tâm. Qua vở kịch phê phán thói háo danh, thích khoa trương, “bệnh” thành tích,… của tất cả mọi người.
*Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 86 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Đoạn chữ in nghiêng mở đầu này có nhiệm vụ gì?
Trả lời:
- Giới thiệu bối cảnh, không gian tổ chức sự kiện đổi tên cho xã.
Câu 2 (trang 86 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Chú ý địa danh và tên các nhân vật.
Trả lời:
- Địa danh: tại trụ sở Ủy ban xã, trong một căn phòng rộng được trang trí bởi nhiều đồ: áp phích, bản đồ,…
- Tên các nhân vật: ông Nha chủ tịch xã, anh Văn Sửu thư kí ông Nha, ông Thình, ông bà Độp, anh Tý, ông Ruộng, cô Xoan, bà Thủ,...
Câu 3 (trang 86 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Mục đích của cuộc họp là gì?
Trả lời:
- Thông bảo việc xã đổi tên từ xã Cà Hạ thành xã Hùng Tâm, phố Cà, thủ phủ của xã, sẽ thành thị trấn Hùng Tâm.
Câu 4 (trang 86 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Tên mới của xã khác gì tên cũ?
Trả lời:
- Tên mới của xã là Hùng Tâm, nghe có vẻ hay hơn tên cũ (Cà Hạ) nhưng cũng không có ý nghĩa gì đặc biệt.
Câu 5 (trang 87 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Vì sao một số dòng chữ được in nghiêng và để trong ngoặc đơn?
Trả lời:
- Một số dòng chữ được in nghiêng và để trong ngoặc đơn được dùng để giải thích cho các động tác mà diễn viên sẽ biểu diễn.
Câu 6 (trang 87 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Tên các chức vụ được thay đổi ra sao?
Trả lời:
- Đồng chí Bạch Bá Thình thôi giữ chức Đội trưởng đội Sáu để giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Công nghệ kiêm Trưởng ban Ngoại vụ của Liên hợp xã.
- Đồng chí Lê Khắc Tự thôi giữ chức Tổ trưởng Tổ nề mộc để nhận chức Chủ nhiệm Trung tâm Xây dựng và kiến thiết cơ bản.
- Đồng chí Hà Thị Thủ thôi giữ chức Cửa hàng trưởng Cửa hàng mua bán xã để giữ chức Chủ nhiệm Công ty dịch vụ Thương nghiệp Hùng Tâm.
- Đồng chí Hà Văn Ruộng thôi giữ chức Đội trưởng đội Hai để giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Điều phối nhân lực và sản xuất nông nghiệp.
- Bà Độp – nguyên Trưởng trại lợn được giữ chức Chủ nhiệm Trung tâm Chăn nuôi gia súc.
Câu 7 (trang 88 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Ngôn ngữ hài hước được thể hiện ở chi tiết nào?
Trả lời:
Chi tiết: Người hoạn lợn được mở một Trụ sở Hoạn lợn và được lấy với cái tên bớt thô là “Trung tâm Triệt sản gia súc Hùng Tâm”.
Câu 8 (trang 89 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Chú ý cách ví von, so sánh của ông Nha.
Trả lời:
- Cách ví von, so sánh của ông Nha: Nguyễn Trãi phò Lê Lợi, Cà Hạ đổi thành Hùng Tâm.
Câu 9 (trang 89 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Ngôn ngữ của ông Nha ở đoạn này có gì gây cười?
Trả lời:
- Ngôn ngữ của ông Nha gây cười ở chỗ: dùng nhiều từ ngữ không có ý nghĩa “bung ra, ta bung ra,…ta bung ra pháo”.
Câu 10 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Dự đoán kết quả đổi mới của ông Nha.
Trả lời:
- Dự đoán: kế hoạch phát triển xã của ông Nha thất bại, cuộc sống của người dân trong làng ngày càng nghèo khổ, cơ cực hơn nữa.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Nội dung chính của văn bản Đổi tên cho xã là gì? Nội dung đoạn trích liên quan như thế nào với tên vở kịch bệnh sĩ?
Trả lời:
- Nội dung văn bản kể về câu chuyện đổi tên của một xã: từ tên xã Cà Hạ thành Hùng Tâm. Tên các tổ, đội, các bộ phận, ngành nghề trong xã đều được đổi mới sao cho hùng tráng, mới mẻ, tiên tiến,... nhưng chỉ là đổi tên bề ngoài, bên trong vẫn như cũ.
- Nội dung đoạn trích liên quan mật thiết với tên vở kịch Bệnh sĩ. Nội dung nói về một làng quê nghèo mang tên Cà Hạ. Người dân ở đây hiền lành, chân chất nhưng ông Toàn Nha (chủ tịch xã) lại háo danh, thích “sĩ diện”. Lẽ ra phải đổi mới cách làm ăn để cuộc sống người dân được no đủ thì ông Nha lại chỉ quan tâm đến việc đặt ra những cái tên sang trọng và hiện đại.
Câu 2 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Quan sát văn bản và chỉ ra cách trình bày kịch bản có gì khác với cách trình bày một truyện ngắn, bài kí hoặc thơ. Nhận biết các chỉ dẫn sân khấu (các dòng chữ in nghiêng đặt trong ngoặc đơn) và chức năng của các chỉ dẫn ấy.
Trả lời:
- Điểm khác:
+ Văn bản chủ yếu nêu tên hệ thống nhân vật và lời thoại của mỗi nhân vật.
+ Ngoài các nhân vật kèm lời thoại, văn bản kịch còn có các chỉ dẫn sân khấu (lời của tác giả kịch bản chỉ dẫn về bối cảnh, ánh sáng, đạo cụ, trang phục, hành động,… của các nhân vật trên sân khấu).
- Ví dụ về chỉ dẫn sân khấu: “Phố Cà …..cô Xoan, bà Thủ”
- Chức năng của các đoạn chỉ dẫn: giúp người đọc hình dung ra bối cảnh, không gian trụ sở Ủy ban xã ở phố Cà với những trang trí hình thức lòe loẹt, âm thanh (phảo nổ) ầm ĩ, huyên náo và đông đảo nhân dân trong xã chuẩn bị cho buổi đổi tên,… Ngay trong chỉ dẫn sân khấu đã thấy tính chất hài kịch.
Câu 3 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Hãy phân tích một số đặc điểm hài kịch được thể hiện rõ ở văn bản Đổi tên cho xã.
Trả lời:
- Một số đặc điểm hài kịch được thể hiện rõ ở văn bản Đổi tên cho xã:
+ Xung đột: Ông Nha – chủ tịch xã với những ảo tưởng, ông đổi tên xã, phong các chức danh cho mọi người trong xã để sĩ diện, khoe khoang, mong muốn sẽ giúp xã ngày càng trở nên giàu có và phát triển. Tuy nhiên, trên thực tế, chính những việc làm đó đã khiến xã rơi vào hoàn cảnh nghèo đói.
+ Nhân vật: ông Đốp, ông Thình,…=> những tên gọi gần gũi.
+ Lời thoại: lời thoại đã bộc lộ được rõ nét tính cách, đặc điểm nhân vật của họ.
+ Thủ pháp trào phúng: ông Nha ảo tưởng sẽ xây dựng xã văn minh giàu mạnh, phát triển nhưng lại đẩy xã vào tình cảnh nghèo đói, lộn xộn và đầy lố bịch.
Câu 4 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Nhân vật ông chủ tịch xã Toàn Nha tiêu biểu cho kiểu người nào trong xã hội? Hãy phân tích đặc điểm tính cách của nhân vật này.
Trả lời:
- Nhân vật tiêu biểu cho thói ưa chuộng hư danh, háo danh, “bệnh” hình thức, …không chú trọng nội dung, chất lượng công việc – Căn bệnh phổ biến trong xã hội.
- Biểu hiện:
+ Cách tổ chức trang trí cuộc họp.
+ Ngôn ngữ, lời phát biểu, lời nói dài dòng, văn hoa, sáo rỗng.
Câu 5 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Theo em, văn bản Đổi tên cho xã đã nêu lên và phê phán hiện tượng gì? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không?
Trả lời:
- Văn bản dùng tiếng cười phê phán thói háo danh, thích khoa trương, “bệnh” thành tích, nói mà không làm.
Câu 6 (trang 90 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Bằng trải nghiệm của bản thân, em hãy nêu một số ý nói về tác hại của “bệnh sĩ” trong cuộc sống.
Trả lời:
- Nhiều người sẵn sàng nói dối, làm sai, mặc kệ ảnh hưởng tới người xung quanh và chỉ quan tâm đến kết quả, nhằm mong muốn khoe khoang bản thân mình tài giỏi hơn người khác.
- Trong cuộc sống ngày nay, rất nhiều bạn trẻ đua đòi, sĩ diện, luôn đua theo phong trào, sẵn sàng ăn cắp, ăn trộm chỉ để có tiền mùa đồ hiệu, quần áo sang chảnh,…