Soạn bài Bài thơ của một người yêu nước mình - ngắn nhất Cánh diều
Haylamdo soạn bài Bài thơ của một người yêu nước mình ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 12 Cánh diều giúp học sinh soạn văn 12 dễ dàng hơn.
Soạn bài Bài thơ của một người yêu nước mình - Cánh diều
1. Chuẩn bị
Yêu cầu (trang 68 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
- Đọc trước văn bản Bài thơ của một người yêu nước mình; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Trần Vàng Sao và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.
- Nhan đề của bài thơ gợi cho em những suy nghĩ gì trước khi đọc?
Trả lời:
* Tác giả Trần Vàng Sao và hoàn cảnh ra đời tác phẩm:
- Tác giả Trần Vàng Sao:
+ Trần Vàng Sao tên thật là Nguyễn Đính, sinh năm 1941 ở Thừa Thiên Huế.
+ Trong sáng tác của Trần Vàng Sao luôn xuất hiện những bóng hình của con người, sự vật bé nhỏ có mảnh đời khốn khổ ở nơi làng quê.
- Hoàn cảnh ra đời tác phẩm: sáng tác vào tháng 12-1967 khi ông đang ở trên chiến khu đầu nguồn sông Hương.
* Nhan đề bài thơ gợi em suy nghĩ: bài thơ này viết về đề tài tình yêu quê hương đất nước.
2. Đọc hiểu
Nội dung chính: Bài thơ thể hiện một sự chân thành và xúc động về lòng yêu nước, khi mà cuộc chiến tranh đang diễn ra gay gắt, và vận mệnh của dân tộc đang dần hình thành từng giờ phút.
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 69 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chú ý đối tượng mà nhân vật trữ tình hướng tới.
Trả lời:
Đối tượng hướng tới: người mẹ
Câu 2 (trang 69 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Tìm những hình ảnh, từ ngữ khắc họa hình ảnh mẹ.
Trả lời:
Từ ngữ, hình ảnh khắc họa người mẹ: thức khuya dậy sớm, nay ngoài năm mươi tuổi, chồng chết đã mười mấy năm, tần tảo, thương các con của mình,...
Câu 3 (trang 70 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hãy hình dung về hình ảnh đất nước trong cảm nhận của nhân vật trữ tình.
Trả lời:
Hình ảnh đất nước Việt Nam: Bốn ngàn năm lịch sử, nước Việt đã nằm gai nếm mật, mỗi tấc đất mang theo nhiều câu chuyện, nỗi đau và hạnh phúc. Tình yêu và niềm tự hào về đất nước được diễn đạt qua những hình ảnh sống động của cuộc sống hàng ngày, làm cho đất nước trở nên đẹp đẽ và đầy ý nghĩa.
Câu 4 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Liên hệ kiến thức lịch sử để hiểu điều tác giả mong muốn.
Trả lời:
- Đất nước khi ấy vẫn đang trong cuộc chiến tranh, nghèo đói và đồng bào ta từ Bắc vào Nam đều đang chờ một ngày đất nước dành được thắng lợi, nhân dân được sống trong hòa bình nơi mà chiến tranh không còn nữa, tạo ra sự đoàn kết giữa 2 miền.
- Tác giả muốn gửi gắm lòng yêu nước, nét đẹp trong cuộc kháng chiến, sự đấu tranh để giành lại độc lập thống nhất cho dân tộc và sự biết ơn về những người anh hùng quả cảm đã hi sinh thân mình để bảo vệ đất nước và hòa bình như ngày nay.
* Trả lời câu hỏi cuối bài
Câu 1 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Trong cảm nhận của nhân vật trữ tình, đất nước hiện ra qua những hình ảnh nào? Đặc điểm chung của những hình ảnh ấy là gì?
Trả lời:
- Đất nước hiện ra qua những hình ảnh:
+ Hình ảnh cuộc sống giản dị, gần gũi tuy nhà dột phên không ngăn nổi gió
+ Hình ảnh thiên nhiên, con người: như yêu cây cỏ ở trong vườn/ như yêu mẹ tôi chịu khó chịu thương/ nuôi tôi thành người hôm nay.
+ Hình ảnh văn hóa đẹp đẽ: âm nhạc dân gian (mái đẩy, vọng cổ), tục lệ thờ cúng ông Táo của người dân.
→ Đặc điểm chung của những hình ảnh đó: hình ảnh quen thuộc, bình dị, đời thường, gắn liền với cuộc sống của nhân dân, là biểu trưng, bản sắc trong nét đẹp văn hóa của một đất nước, là truyền thống, phong tục của dân tộc Việt Nam.
Câu 2 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Những từ ngữ, dòng thơ, câu thơ nào thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc của nhân vật trữ tình với đất nước? Phân tích ý nghĩa của dòng thơ có tính chất như một điệp khúc trong bài thơ.
Trả lời:
- Những từ ngữ, dòng thơ, câu thơ nào thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc:
+ Tôi yêu đất nước này như thế, Vẫn yêu nhau trong từng hơi thở, Lòng vẫn thương cây nhớ cội hoài
+ Nhân vật trữ tình yêu đất nước như yêu cây cỏ ở trong vườn, như yêu mẹ tôi chịu khó chịu thương
- Dòng thơ có tính chất điệp khúc:
Tôi yêu đất nước này như thế
Tôi yêu đất nước này áo rách
Tôi yêu đất nước này lầm than
Tôi yêu đất nước này chân thật.
- Ý nghĩa:
+ Mỗi điệp khúc là một luận điểm, một nội hàm khác nhau khi nhà thơ lặng ngẫm về tình yêu nước của chính mình.
+ Bài thơ dẫn dắt người đọc đi qua từng không gian - thời gian, từng trạng thái tình cảm và hoài niệm đẹp.
Câu 3 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Hãy tìm các biểu hiện về giọng điệu của nhân vật trữ tình trong Bài thơ của một người yêu nước mình. Qua đó, em có suy nghĩ gì về tình cảm, thái độ của nhân vật trữ tình đối với đất nước?
Trả lời:
Biểu hiện về giọng điệu của nhân vật trữ tình:
- Giọng điệu tươi vui: âm thanh của bầy chim sẻ thơ ngây, hình ảnh cánh đồng ngập tràn hoa bưởi hoa ngâu, bông nứa trắng, ướp trong mùi hương nồng dịu của thóc khô sau mùa gặt.
- Giọng điệu trầm ngâm: nhắc về những nỗi vất vả của người mẹ, những khó khăn trong cuộc sống mà mẹ phải trải qua.
- Giọng điệu đầy tự hào: khi nhắc về một truyền thống lịch sử
- Giọng điệu đanh thép: khẳng định sự quyết tâm sẽ dành được độc lập và thống nhất cho dân tộc.
→ Đọc bài thơ ta thấy được nhân vật trữ tình có một lòng yêu nước tha thiết, nồng nàn, gắn bó, yêu thương những gì gần gũi xung quanh quê hương xứ sở…
Câu 4 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được nhà thơ sử dụng trong bài thơ trên.
Trả lời:
- Biện pháp tu từ: ẩn dụ Lòng vẫn thương cây nhớ cội hoài
- Tác dụng:
+ Làm cho câu thơ trở nên sinh động, giàu sức gợi hình gợi cảm.
+ Cây và cội là hình ảnh biểu tượng cho quê hương, đất nước, những điều giản dị mà thân thuộc tác giả sẽ không bao giờ quên. Qua đó thể hiện được tình yêu nước tha thiết của tác giả.
Câu 5 (trang 71 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Quan niệm và cách thể hiện tình cảm đối với đất nước của Trần Vàng Sao trong bài thơ trên có gì giống và khác với Nguyễn Khoa Điềm qua đoạn thơ sau:
Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa...”
mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cài kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ gày đó...
(Đất Nước, trích trường ca Mặt trường khát vọng)
Trả lời:
- Điểm giống: đều thể hiện tình cảm sâu sắc đối với đất nước, cách họ tận hưởng và biểu hiện tình yêu này có sự đa dạng và phong phú, từ việc tận hưởng những trải nghiệm hàng ngày đến những cảm xúc tinh tế và sâu sắc.
- Điểm khác:
+ Trong thơ của Trần Vàng Sao: hình ảnh của đất và nước được sử dụng để thể hiện tình cảm ôn hòa và gắn bó với quê hương. Anh ta diễn tả việc đến trường và tắm trong nước như là các hành động tự nhiên và thân thuộc, thể hiện sự kết nối sâu sắc với đất nước.
+ Trong thơ của Nguyễn Khoa Điềm: biểu lộ nỗi nhớ thầm lặng đối với đất nước. Ông ta khắc họa vùng quê và cảm xúc như một phần không thể thiếu trong cuộc sống và trải nghiệm cá nhân.
Câu 6 (trang 72 sgk Ngữ văn 12 Tập 2): Chọn và thực hiện một trong các nhiệm vụ sau:
+ Hãy viết một đoạn/ bài thơ về đất nước với chủ đề “Đất nước tôi”
+ Viết một đoạn văn (khoảng 10 – 12 dòng) giới thiệu một vẻ đẹp của đất nước trong cảm nhận của nhà thơ Trần Vàng Sao
Trả lời:
- Đoạn thơ với chủ đề “Đất nước tôi”:
Đất nước tôi, nơi tôi sinh ra
Nắng vàng trải trên đồng lúa xa
Biển xanh ôm trọn bờ cát trắng
Tình yêu thương mãi không phai nhạt.
- Đoạn văn tham khảo:
Tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam là một giá trị truyền thống quý báu, được xem là nền tảng quan trọng giúp đưa đất nước vượt qua khó khăn, thách thức và đạt được những thành tựu lớn lao trong lịch sử phát triển. Từ thời xa xưa, tinh thần đoàn kết đã được thấu hiểu và truyền bá trong tâm hồn mỗi người dân Việt Nam. Tinh thần đoàn kết không chỉ thể hiện qua sự đoàn kết giữa các gia đình, cộng đồng, mà còn được thể hiện mạnh mẽ trong các chiến dịch cách mạng, cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Dân tộc Việt Nam đã từng đứng lên đoàn kết, chiến đấu một cách quyết liệt để bảo vệ độc lập, tự do và thống nhất đất nước. Tinh thần đoàn kết của dân tộc ta là nguồn động viên, là sức mạnh vô hình giúp chúng ta vượt qua mọi thử thách, phấn đấu hướng tới mục tiêu cao cả của sự thịnh vượng, phồn thịnh và hạnh phúc chung của cả dân tộc.