Bài 1: Chiều dưới chân núi - Tiếng Việt lớp 5 Chân trời sáng tạo
Haylamdo biên soạn và sưu tầm lời giải Tiếng Việt lớp 5 Bài 1: Chiều dưới chân núi sách Chân trời sáng tạo giúp học sinh dễ dàng làm bài tập Tiếng Việt lớp 5 Bài 1.
Bài 1: Chiều dưới chân núi - Tiếng Việt lớp 5 Chân trời sáng tạo
Đọc: Chiều dưới chân núi
Nội dung chính Chiều dưới chân núi:
Bài đọc kể về một buổi chiều lang thang trong rừng thông của ba mẹ con. Trong khung cảnh đẹp đẽ đó, người mẹ nhớ về tuổi thơ của mình. Ngồi ngắm con cánh cam bò về chiếc lá, người mẹ kể cho các con nghe về tuổi thơ đó. Ba mẹ con ngồi tựa vào nhau và cảm thấy thật yêu mến cuộc đời.
* Khởi động
Trả lời:
Vào dịp nghỉ hè năm ngoái, em được bố mẹ cho đi du lịch ở Cửa Lò. Gia đình em xuất phát từ sáng sớm, đến nơi là gần trưa. Sau khi nghỉ trưa, gia đình em đi ra bãi biển chơi. Em được chơi rất nhiều trò trong chuyến du lịch này. Cả nhà em ai cũng vui vẻ. Em rất thích được đi du lịch cùng gia đình. Em mong gia đình em sẽ có nhiều chuyến đi cùng nhau hơn nữa.
* Khám phá và luyện tập
Đọc
Văn bản: Chiều dưới chân núi
Bây giờ là mùa hè.
Chúng tôi đi lang thang trong khu rừng yên tĩnh đầy những cây thông to dưới chân một ngọn núi. Bống đi trước. Cái áo đỏ như một cánh bướm của nó phấp phới trên lối mòn. Tôi đi giữa. Nhi cầm máy ảnh đi sau cùng. Mùi nhựa thông đầu đó rất thơm. Và những bông hoa li ti đang bắt đầu cụp cánh vào lúc cuối ngày...
Hai đứa trẻ khiến tôi nhớ tuổi thơ của mình đến thế. Hầu như ngày nào cũng vậy, khi mặt trời bắt đầu lặn thì tôi đi từ trên núi về nhà với một bó củi khô trên vai. Nhà tôi ở chân núi, mái ngói nâu thẫm lẫn bay giữa những tán cây. Một ngọn khói vơ vẩn bay lên từ căn bếp nhỏ. Tôi biết là mẹ đã từ vườn về và bà vừa mới nhóm bếp để nấu cơm.
Còn bây giờ, chúng tôi rón rén ngồi xuống cỏ khi thấy một con cánh cam màu đỏ óng ánh đang bò rất chậm chạp trên chiếc lá to mới rụng.
Nhi thì thào hỏi tôi:
– Đêm xuống thì nó sẽ ngủ ở đâu hả mẹ?
– Đâu đó quanh đây chắc sẽ có nhà của nó. – Tôi đáp.
Và tôi kể cho các con nghe kí ức sống động trong tâm trí mình. Bọn trẻ luôn muốn biết rằng mẹ đã sống thế nào trong cái thung lũng không có ánh điện, chỉ thắp sáng bằng đèn dầu. Mẹ đã đi học thế nào khi trường ở rất xa? Mẹ làm thế nào để trở về nhà từ những cánh rừng mênh mông bất tận? Thậm chí là mẹ đã ăn gì để lớn lên?
Trong thứ ánh sáng lộng lẫy của mặt trời cuối ngày và bên màu xanh biếc tràn đầy sức sống của những tán lá, chúng tôi tựa vào nhau ngắm lũ côn trùng đang tìm đường về nhà và thấy thật yêu mến cuộc đời này.
Đỗ Bích Thuý
- Kí ức: hình ảnh, sự việc đã qua được ghi lại trong trí nhớ và gọi lên.
- Côn trùng: động vật chân đốt, phần lớn có cánh.
Trả lời câu hỏi
Câu 1 (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Ba mẹ con đi chơi ở đâu? Khung cảnh ở đó được miêu tả như thế nào?
Trả lời:
- Ba mẹ con đi chơi ở trong khu rừng.
- Khung cảnh được miêu tả:
+ Khu rừng yên tĩnh đầy những cây thông to dưới chân một ngọn núi.
+ Mùi nhựa thông đầu đó rất thơm.
+ Những bông hoa li ti đang bắt đầu cụp cánh vào lúc cuối ngày...
Câu 2 (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Người mẹ nhớ lại những kỉ niệm nào về tuổi thơ của mình?
Trả lời:
Người mẹ nhớ lại những kỉ niệm:
+ Hầu như ngày nào cũng vậy, khi mặt trời bắt đầu lặn thì người mẹ đi từ trên núi về nhà với một bó củi khô trên vai.
+ Một ngọn khói vơ vẩn bay lên từ căn bếp nhỏ. Người mẹ biết là mẹ đã từ vườn về và bà vừa mới nhóm bếp để nấu cơm.
Câu 3 (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Ba mẹ con làm gì khi thấy con cánh cam? Những việc làm đó nói lên điều gì?
Trả lời:
Ba mẹ con rón rén ngồi xuống cỏ khi thấy một con cánh cam màu đỏ óng ánh đang bò rất chậm chạp trên chiếc lá to mới rụng.
Nhưng việc làm đó nói lên ba mẹ con rất yêu động vật, không muốn làm ảnh hưởng tới cánh cam.
Câu 4 (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Vì sao người mẹ kể cho các con nghe kí ức đang sống động trong tâm trí mình?
Trả lời:
Người mẹ kể cho các con nghe kí ức đang sống động trong tâm trí mình vì bọn trẻ luôn muốn biết rằng mẹ đã sống thế nào trong cái thung lũng không có ánh điện, chỉ thắp sáng bằng đèn dầu. Mẹ đã đi học thế nào khi trường ở rất xa? Mẹ làm thế nào để trở về nhà từ những cánh rừng mênh mông bất tận? Thậm chí là mẹ đã ăn gì để lớn lên?
Câu 5 (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Theo em, vì sao ba mẹ con cảm thấy thật yêu mến cuộc đời này?
Trả lời:
Ba mẹ con cảm thấy thật yêu mến cuộc đời này vì họ được ở bên nhau thật bình yên, được ngắm nhìn thế giới tươi đẹp.
Cùng sáng tạo
Câu hỏi (trang 11 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Tưởng tượng, kể tiếp cuộc trò chuyện của ba mẹ con.
|
Về vẻ đẹp của khu rừng. |
Về thế giới côn trùng. |
? |
Trả lời:
|
Về vẻ đẹp của khu rừng. |
Về thế giới côn trùng. |
Tình yêu thương của mẹ |
|
Rừng thông xanh, với cây thông cao vút và tiếng gió thổi mát mẻ, luôn là nơi tôi tìm thấy sự bình yên và thăng hoa. |
Xa xa là những chú bọ rùa đỏ với đốm đen trên lưng đang đi từng bước chậm rãi. |
Chúng tôi ngồi kề bên nhau, tôi thì thầm những lời yêu thương bọn trẻ mà trước nay tôi chưa từng nói: “Mẹ yêu các con nhiều lắm”. |
Luyện từ và câu: Từ đồng nghĩa
Câu 1 (trang 12 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Đọc các đoạn thơ, đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu:
b. Các em lớp Một phấn khởi chào đón năm học mới. Chúng tôi cũng vô cùng hân hoan.
Minh Mẫn
c. Đất nước ta thật thanh bình. Cuộc sống của người dân trên mọi miền Tổ quốc thật yên vui.
Phan Ngọc Linh
– So sánh nghĩa của các từ in đậm trong từng đoạn thơ, đoạn văn.
– Các từ in đậm trong đoạn thơ, đoạn văn nào có thể thay thế được cho nhau? Vì sao?
Trả lời:
- So sánh nghĩa của các từ in đậm trong từng đoạn thơ, đoạn văn:
a. + Giống: Đều chỉ màu đỏ.
+ Khác: Sắc độ màu đỏ khác nhau.
b. + Giống: đều chỉ cảm xúc vui sướng, phấn chấn trong lòng.
c. + Giống: đều chỉ đất nước.
- Các từ in đậm trong đoạn văn b và đoạn văn c có thể thay thế được cho nhau.
Ghi nhớ
- Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.
- Có những từ đồng nghĩa có thể thay thế cho nhau khi nói, viết.
Ví dụ: hổ, cọp,..
- Có những từ đồng nghĩa khi sử dụng cần có sự lựa chọn cho phù hợp.
Ví dụ: non sông, đất nước....
Câu 2 (trang 12 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Thay từ in đậm trong mỗi câu sau bằng một từ đồng nghĩa:
a. Mai tặng tôi chiếc nơ cài tóc màu hồng rất đẹp.
b. Bầy ngựa tung vó trên thảo nguyên rộng lớn.
c. Xe chúng tôi vừa chạy qua quãng đường gập ghềnh, nhiều ổ gà.
d. Những cánh hoa bé xíu cố gắng vươn lên khỏi đám cỏ để đón ánh nắng mặt trời.
Trả lời:
a. xinh
b. bao la
c. khấp khểnh
d. nhỏ bé
Câu 3 (trang 12 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Tìm 2 – 3 từ đồng nghĩa với mỗi từ sau:
- trẻ thơ
- gắn bó
- yêu mến
Trả lời:
- trẻ thơ: trẻ em, thiếu nhi, trẻ con, nhi đồng,…
- gắn bó: khăng khít, thân thiết,…
- yêu mến: quý mến, yêu quý,…
Trả lời:
- Em rất yêu quý cô Linh.
- Bác Hồ rất yêu mến thiếu nhi.
Viết: Bài văn tả phong cảnh
Câu 1 (trang 13 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Đọc bài văn sau và thực hiện yêu cầu:
Phong cảnh quê Bác
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ.
Câu hát của người xưa cứ ngân nga trong tâm trí chúng tôi trên con đường chúng tôi đi về quê Bác.
Giữa khung cảnh “non xanh nước biếc", chúng tôi mải mê nhìn những cánh đồng chiêm mơn mởn, những chiếc cầu sắt mới tinh, duyên dáng, những mái trường, mái nhà tươi rói bên cạnh những rặng tre non.
Phong cảnh vùng này quả thật là đẹp. Đứng trên núi Chung, nhìn sang bên trái là dòng sông Lam uốn khúc theo dãy núi Thiên Nhẫn. Mặt sông hắt ánh nắng chiếu thành một đường quanh co trắng xoá. Nhìn sang bên phải là dãy núi Trác nối liền với dãy núi Đại Huệ xa xa. Trước mặt chúng tôi, giữa hai dãy núi, là nhà Bác với cánh đồng quê Bác. Nhìn xuống cánh đồng, có đủ các màu xanh: xanh pha vàng của ruộng mía, xanh rất mượt mà của lúa chiêm đang thì con gái, xanh đậm của những rặng tre, đây đó một vài cây phi lao xanh biếc và rất nhiều màu xanh khác nữa.
Cả cánh đồng thu gọn trong tầm mắt, làng nối làng, ruộng tiếp ruộng. Cuộc sống ở đây có một cái gì mặn mà, ấm áp.
Theo Hoài Thanh, Thanh Tịnh
a. Bài văn tả phong cảnh ở đâu?
b. Xác định mở bài, thân bài, kết bài của bài văn.
c. Tác giả tả cảnh theo trình tự nào?
Trả lời:
a. Bài văn tả phong cảnh quê Bác.
b.
- Mở bài:
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ.
Câu hát của người xưa cứ ngân nga trong tâm trí chúng tôi trên con đường chúng tôi đi về quê Bác.
- Thân bài:
Giữa khung cảnh “non xanh nước biếc", chúng tôi mải mê nhìn những cánh đồng chiêm mơn mởn, những chiếc cầu sắt mới tinh, duyên dáng, những mái trường, mái nhà tươi rói bên cạnh những rặng tre non.
Phong cảnh vùng này quả thật là đẹp. Đứng trên núi Chung, nhìn sang bên trái là dòng sông Lam uốn khúc theo dãy núi Thiên Nhẫn. Mặt sông hắt ánh nắng chiếu thành một đường quanh co trắng xoá. Nhìn sang bên phải là dãy núi Trác nối liền với dãy núi Đại Huệ xa xa. Trước mặt chúng tôi, giữa hai dãy núi, là nhà Bác với cánh đồng quê Bác. Nhìn xuống cánh đồng, có đủ các màu xanh: xanh pha vàng của ruộng mía, xanh rất mượt mà của lúa chiêm đang thì con gái, xanh đậm của những rặng tre, đây đó một vài cây phi lao xanh biếc và rất nhiều màu xanh khác nữa.
- Kết bài:
Cả cánh đồng thu gọn trong tầm mắt, làng nối làng, ruộng tiếp ruộng. Cuộc sống ở đây có một cái gì mặn mà, ấm áp.
c. Tả cảnh theo trình tự không gian.
- Bên trái
- Bên phải
- Trước mặt
- Nhìn xuống
Câu 2 (trang 13, 14 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
Diệu kì thay trong một ngày, Cửa Tùng có ba sắc màu nước biển. Bình minh, mặt trời như chiếc thau đồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển, nước biển nhuộm màu hồng nhạt. Trưa, nước biển xanh lơ và khi chiều tà thì đổi sang màu xanh lục.
Theo Thuỵ Chương
a. Tác giả tả cảnh biển Cửa Tùng theo trình tự nào?
b. Theo em, trình tự miêu tả ấy có phù hợp để tả cảnh biển Cửa Tùng không? Vì sao?
Trả lời:
a. Tác giả tả cảnh biển Cửa Tùng theo trình tự thời gian.
b. Trình tự miêu tả ấy phù hợp để tả cảnh biển Cửa Tùng. Vì ở mỗi thời điểm, một thời gian trong ngày, biển Cửa Tùng lại thay đổi một vẻ đẹp khác nhau.
Ghi nhớ
Bài văn tả phong cảnh thường gồm ba phần:
1. Mở bài: Giới thiệu chung về cảnh.
2. Thân bài: Tả đặc điểm nổi bật của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời gian.
3. Kết bài: Nếu nhận xét, tình cảm, cảm xúc,... về cảnh hoặc liên hệ thực tế.
Câu 3 (trang 14 sgk Tiếng Việt lớp 5 Tập 1): Đọc bài văn sau và thực hiện yêu cầu:
Rừng cọ quê tôi
Chẳng có nơi nào như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng.
Thân cọ vút thẳng trời hai ba chục mét cao, gió bão không thể quật ngã. Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xoà sát mặt đất. Lá cọ tròn xoè ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp loá nắng như rừng mặt trời mới mọc. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiếng hót líu lo mà không thấy bóng chim đầu.
Căn nhà tôi núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khuất trong rừng cọ. Ngày ngày đến lớp, tôi đi trong rừng cọ. Không đếm được có bao nhiêu tàu lá cọ xoè ô lợp kín trên đầu. Ngày nắng, bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu.
Quê tôi có câu hát:
Dù ai đi ngược về xuôi
Cơm nắm lá cọ là người sông Thao.
Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình.
Theo Nguyễn Thái Vận
a. Tìm mở bài, thân bài, kết bài của bài văn.
b. Xác định nội dung của mỗi đoạn văn ở phần thân bài.
Trả lời:
a.
- Mở bài: Chẳng có nơi nào như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng.
- Thân bài:
Thân cọ vút thẳng trời hai ba chục mét cao, gió bão không thể quật ngã. Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xoà sát mặt đất. Lá cọ tròn xoè ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp loá nắng như rừng mặt trời mới mọc. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiếng hót líu lo mà không thấy bóng chim đầu.
Căn nhà tôi núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khuất trong rừng cọ. Ngày ngày đến lớp, tôi đi trong rừng cọ. Không đếm được có bao nhiêu tàu lá cọ xoè ô lợp kín trên đầu. Ngày nắng, bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu.
- Kết bài:
Quê tôi có câu hát:
Dù ai đi ngược về xuôi
Cơm nắm lá cọ là người sông Thao.
Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình.
b. Xác định nội dung của mỗi đoạn văn ở phần thân bài.
- Đoạn 1: Tả đặc điểm của cây cọ.
- Đoạn 2: Vị trí, vai trò của cây cọ đối với quê hương.
* Vận dụng
Trả lời:
Hình cảnh em thích nhất trong bài “Chiều dưới chân núi” là chiều tà, trong ánh hoàng hôn, ba mẹ con tựa vào nhau ngắm côn trùng đang tìm đường về. Vì hình ảnh này gợi cho em sự bình yên.