Cách vẽ ảnh của vật qua thấu kính phân kì cực hay
Cách vẽ ảnh của vật qua thấu kính phân kì cực hay
Với Cách vẽ ảnh của vật qua thấu kính phân kì cực hay Vật Lí lớp 9 gồm đầy đủ phương pháp giải, ví dụ minh họa và bài tập trắc nghiệm có lời giải chi tiết sẽ giúp học sinh ôn tập từ đó đạt điểm cao trong bài thi môn Vật Lí 9.
Phương pháp giải:
Học sinh cần nắm được kiến thức về đường truyền 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì, cách dựng ảnh một vật qua thấu kính phân kì.
1. Đường truyền của hai tia sáng đặc biệt qua thấu kính phân kì:
(1: : Tia tới song song với trục chính thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
(2: : Tia tới đến quang tâm thì tia ló tiếp tục truyền thẳng theo phương của tia tới.
(3: : Tia tới đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính (tia này đặc biệt khác với thấu kính hội tụ:
2. Ảnh của vật tạo bởi thấu kính phân kì:
- Vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính.
- Vật đặt rất xa thấu kính, ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
- Nếu đưa vật ra xa thấu kính nhưng theo phương song song với trục chính thì ảnh nhỏ dần và xa thấu kính dần.
- Vật đặt sát thấu kính cho ảnh ảo bằng vật.
Ví dụ minh họa
Ví dụ 1.
Tia tới SI song song với trục chính của thấu kính phân kỳ cho tia ló
A. đi qua tiêu điểm của thấu kính.
B. song song với trục chính của thấu kính.
C. cắt trục chính của thấu kính tại quang tâm O.
D. có đường kéo dài đi qua tiêu điểm.
Hướng dẫn giải:
Đáp án: D
Tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì thì tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm.
Ví dụ 2.
Đặt một vật sáng AB dạng mũi tên trước thấu kính phân kỳ thu được ảnh A’B’. Kết luận nào dưới đây về ảnh A’B’ là chính xác?
A. ảnh ảo, ngược chiều với vật và nhỏ hơn vật.
B. ảnh ảo, cùng chiều với vật và nhỏ hơn vật.
C. ảnh ảo, ngược chiều với vật và lớn hơn vật.
D. ảnh thật, cùng chiều và lớn hơn vật.
Hướng dẫn giải:
Đáp án: B
Vì vật sáng đặt ở mọi vị trí trước thấu kính phân kì luôn cho ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật và luôn nằm trong khoảng tiêu cự của thấu kính. Nên ảnh A’B’ là ảnh ảo, cùng chiều với vật và nhỏ hơn vật.
Ví dụ 3.
Một tia sáng chiếu đến thấu kính phân kì. Tia sáng có phương song song trục chính của thấu kính, tia ló có đường kéo dài cắt trục chính tại một điểm cách quang tâm O của thấu kính 12cm. Tiêu cự của thấu kính này là bao nhiêu? Hãy giải thích.
Hướng dẫn giải:
Tiêu cự của thấu kính là 12cm
Vì tia tới song song với trục chính thì đường kéo dài của tia ló sẽ cắt trục chính của thấu kính tại tiêu điểm F của thấu kính. Do đó OF = 12cm.
Bài tập trắc nghiệm tự luyện
Câu 1. Để có tia ló song song với trục chính của một thấu kính phân kỳ thì
A. tia tới song song trục chính.
B. tia tới đi qua tiêu điểm cùng phía với tia tới so với thấu kính.
C. tia tới có phần kéo dài qua tiêu điểm khác phía với tia tới so với thấu kính.
D. tia tới đi qua quang tâm O của thấu kính.
Đáp án: C
Tia tới đi qua tiêu điểm thì tia ló song song với trục chính (tia này đặc biệt khác với thấu kính hội tụ
Câu 2. Khi đặt một trang sách trước một thấu kính phân kỳ thì
A. ảnh của dòng chữ nhỏ hơn dòng chữ thật trên sách.
B. ảnh của dòng chữ bằng dòng chữ thật trên sách.
C. ảnh của dòng chữ lớn hơn dòng chữ thật trên sách.
D. ảnh của dòng chữ có thể nhỏ hơn hoặc lớn hơn dòng chữ thật trên sách.
Đáp án: A
Ảnh của một vật qua thấu kính phân kì luôn nhỏ hơn vật. Vì vậy ảnh của dòng chữ qua thấu kính phân kì sẽ nhỏ hơn dòng chữ thật trên trang sách.
Câu 3. Đối với thấu kính phân kỳ, khi vật đặt rất xa thấu kính thì ảnh của vật tạo bởi thấu kính
A. ở tại quang tâm.
B. ở cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
C. ở khác phía so với vật.
D. ở chính giữa tiêu điểm và quang tâm của thấu kính
Đáp án: B
- Vật đặt rất xa thấu kính, ảnh ảo của vật có vị trí cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự.
Câu 4. Ảnh ảo của một vật tạo bởi thấu kính phân kỳ và thấu kính hội tụ giống nhau ở chỗ
A. đều lớn hơn vật.
B. đều nhỏ hơn vật.
C. đều ngược chiều với vật.
D. đều cùng chiều với vật.
Đáp án: D
Ảnh ảo của vật qua thấu kính phân kì hoặc thấu kính hội tụ đều cùng chiều với vật. Nhưng ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội tụ thì lớn hơn vật, còn ảnh ảo tạo bởi thấu kính phân kì thì nhỏ hơn vật
Câu 5. Vật sáng AB được đặt vuông góc với trục chính tại tiêu điểm của một thấu kính phân kỳ có tiêu cự f. Nếu dịch chuyển vật lại gần thấu kính thì ảnh ảo của vật sẽ
A. càng lớn và càng xa thấu kính.
B. càng lớn và càng gần thấu kính.
C. càng nhỏ và càng gần thấu kính.
D. càng nhỏ và càng xa thấu kính.
Đáp án: B
- Nếu đưa vật ra xa thấu kính, theo phương song song với trục chính thì ảnh nhỏ dần và xa thấu kính dần. Ngược lại nếu đưa vật lại gần thấu kính thì ảnh lớn dần và gần thấu kính hơn.
Câu 6. Một tia tới song song với trục chính của thấu kính phân kì. Em hãy vẽ tia ló qua thấu kính phân kì.
Tia tới song song với trục chính của thấu kính thì tia ló có đường kéo dài đi qua tiêu điểm của thấu kính.
Câu 7. Nếu đưa một vật ra rất xa thấu kính phân kỳ, theo phương song song với trục chính thì ảnh của vật thay đổi như thế nào?
Nếu đưa vật ra xa thấu kính nhưng theo phương song song với trục chính thì ảnh của vật nhỏ dần và xa thấu kính dần.
Câu 8. Nếu đưa một vật ra rất xa thấu kính phân kỳ, theo phương song song với trục chính thì ảnh của vật thay đổi như thế nào?
Minh có một thấu kính, nhưng Minh không biết đây là thấu kính hội tụ hay phân kì. Để xác định xem thấu kính này là loại gì thì Minh chiếu một tia sáng tới thấu kính. Tia tới và tia ló ra khỏi thấu kính như trên hình vẽ. Theo em đây là thấu kính loại gì? Em hãy giải thích tại sao?
Thấu kính này là thấu kính phân kì
Vì nếu đây là thấu kính hội tụ thì khi tia tới song song với trục chính của thấu kính sẽ cho tia ló đi qua tiêu điểm. Như vậy tia ló phải hướng xuống dưới và cắt trục chính. Trong hình vẽ tia ló hướng lên trên và không cắt trục chính, vì thế đây không phải là thấu kính hội tụ. Suy ra đây là thấu kính phân kì.
Câu 9. Vật AB đặt trước một thấu kính cho ảnh A’B’, ảnh và vật nằm về cùng một phía đối với thấu kính. Như vậy đã đủ điều kiện để khẳng định đây là thấu kính phân kì chưa? Nếu chưa thì phải thêm điều kiện để khẳng định thấu kính đó là thấu kính phân kì?
Minh có một thấu kính, nhưng Minh không biết đây là thấu kính hội tụ hay phân kì. Để xác định xem thấu kính này là loại gì thì Minh chiếu một tia sáng tới thấu kính. Tia tới và tia ló ra khỏi thấu kính như trên hình vẽ. Theo em đây là thấu kính loại gì? Em hãy giải thích tại sao?
Chưa đủ điều kiện để khẳng định. Vì thấu kính hội tụ hoặc phân kì khi cho ảnh ảo thì ảnh và vật đều ở cùng một phía so với thấu kính.
Nếu có thêm điều kiện ảnh nhỏ hơn vật, hoặc ảnh ở gần thấu kính hơn vật thì có thể khẳng định đây là thấu kính phân kì. Vì thấu kính hội tụ khi cho ảnh ảo thì ảnh này lớn hơn vật và ở xa thấu kính hơn vật.
Câu 10. Vật sáng AB đặt trước một thấu kính phân kì như trên hình vẽ. Hãy vẽ ảnh của AB qua thấu kính phân kì và nêu đặc điểm của ảnh.
Minh có một thấu kính, nhưng Minh không biết đây là thấu kính hội tụ hay phân kì. Để xác định xem thấu kính này là loại gì thì Minh chiếu một tia sáng tới thấu kính. Tia tới và tia ló ra khỏi thấu kính như trên hình vẽ. Theo em đây là thấu kính loại gì? Em hãy giải thích tại sao?
Ảnh A’B’ là ảnh ảo cùng chiều và nhỏ hơn vật
