Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ (Lý thuyết Toán lớp 10) - Chân trời sáng tạo

---

Haylamdo biên soạn và sưu tầm với tóm tắt lý thuyết Toán 10 Bài 2: Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ sách Chân trời sáng tạo hay nhất, chi tiết sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Toán 10.

Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ (Lý thuyết Toán lớp 10) - Chân trời sáng tạo

Lý thuyết Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ

1. Bảng số liệu

Dựa vào các thông tin đã biết và sử dụng mối liên hệ toán học giữa các số liệu, ta có thể phát hiện ra được số liệu không chính xác trong một số trường hợp.

Ví dụ: Bảng dưới đây thống kê số cây trồng được của mỗi lớp khối 10 ở một trường Trung học phổ thông trong đợt tham gia phong trào “Trồng cây xanh phủ đồi núi”.

Cho biết mỗi bạn học sinh đều trồng đúng 3 cây. Biết rằng, trong bảng trên có một lớp bị thống kê sai, hãy tìm lớp đó.

Hướng dẫn giải

Vì mỗi bạn học sinh đều trồng đúng 3 cây nên số cây trồng được của mỗi lớp đều phải là số chia hết cho 3.

Quan sát bảng số liệu ta thấy số 51, 72 chia hết cho 3, còn số 65 không chia hết cho 3.

Vậy số liệu của lớp 10C bị thống kê sai.

2. Biểu đồ

Ta có thể biểu diễn số liệu thống kê dưới dạng biểu đồ.

Một số dạng biểu đồ thường gặp: biểu đồ cột, biểu đồ cột kép, biểu đồ quạt, biểu đồ tranh,…

Quan sát các biểu đồ ta có thể đưa ra các nhận xét về số liệu thống kê.

Ví dụ: Biểu đồ cột dưới dây cho biết thông tin về kết quả học lực của học sinh khối 10 trường THPT Quang Trung.

Hãy cho biết các phát biểu sau là đúng hay sai?

a) Số học sinh khá lớn hơn tổng số học sinh giỏi, trung bình và yếu.

b) Số học sinh khá gấp 5 lần số học sinh giỏi.

Hướng dẫn giải

a) Quan sát biểu đồ ta thấy:

Số học sinh khá của khối 10 là 140 học sinh.

Tổng số học sinh giỏi, trung bình và yếu là: 38 + 52 + 13 = 103 học sinh.

Vì 140 > 103.

Do đó số học sinh khá lớn hơn tổng số học sinh giỏi, trung bình và yếu.

Vậy phát biểu a) là đúng.

b) Ta có số học sinh giỏi là 38 học sinh.

Vì $\frac{140}{38}\approx 3,68$ < 5.

Vậy số học sinh khá gấp khoảng 3,68 lần số học sinh giỏi.

Vậy phát biểu b) là sai.

Bài tập Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ

1. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1. Lớp trưởng lớp 10A thống kê số học sinh và số cây trồng được theo từng tổ trong buổi ngoại khóa như sau:

Bạn lớp trưởng cho biết số cây mỗi bạn trong lớp trồng được đều không vượt quá 3 cây. Biết rằng bảng trên có một tổ bị thống kê sai. Tổ mà bạn lớp trưởng đã thống kê sai là:

A. Tổ 1;

B. Tổ 2;

C. Tổ 3;

D. Tổ 4.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Ta xét từng phương án:

Phương án A:

Số cây tối đa tổ 1 trồng được là: 11 . 3 = 33 (cây)

Vì 30 (cây) < 33 (cây) nên thống kê số cây tổ 1 trồng được không sai.

Phương án B:

Số cây tối đa tổ 2 trồng được là: 10 . 3 = 30 (cây)

Vì 30 (cây) = 30 (cây) nên thống kê số cây tổ 2 trồng được không sai.

Phương án C:

Số cây tối đa tổ 3 trồng được là: 12 . 3 = 36 (cây)

Vì 38 (cây) > 36 (cây) nên thống kê số cây tổ 3 trồng được là sai.

Phương án D:

Số cây tối đa tổ 4 trồng được là: 10 . 3 = 30 (cây)

Vì 29 (cây) < 30 (cây) nên thống kê số cây tổ 4 trồng được không sai.

Vậy ta chọn phương án C.

Câu 2. An vẽ biểu đồ thể hiện tỉ lệ số lượng mỗi loại cây ăn quả trong một nông trại theo bảng thống kê dưới đây:

Biểu đồ An vẽ như sau:

Hãy cho biết biểu đồ An vẽ chính xác chưa? Nếu chưa thì cần điều chỉnh như thế nào cho đúng?

A. Biểu đồ An vẽ đã chính xác;

B. Chưa chính xác, cần đổi chỗ “Cây táo” và “Cây mận” ở phần chú thích;

C. Chưa chính xác, cần đổi chỗ “Cây xoài” và “Cây táo” ở phần chú thích;

D. Chưa chính xác, cần đổi chỗ “Cây chanh” và “Cây mận” ở phần chú thích.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

Theo bảng thống kê thì số lượng cây táo nhiều hơn số lượng cây mận và số cây táo bằng số cây xoài.

Nên trên biểu đồ hình quạt, hình quạt biểu diễn tỉ lệ cây táo phải nhiều hơn tỉ lệ cây mận và tỉ lệ cây táo bằng tỉ lệ cây xoài.

Do đó biểu đồ An vẽ chưa chính xác.

Ở phần chú thích, An nên đổi chỗ “Cây táo” và “Cây mận” thì sẽ được biểu đồ chính xác.

Vậy ta chọn phương án B.

Câu 3. Biểu đồ sau đây thể hiện cơ cấu lao động phân theo khu vực kinh tế của Ấn Độ, Brazil và Anh năm 2013 (đơn vị %):

Dựa vào biểu đồ, chọn phát biểu đúng trong các phát biểu sau:

A. Ở Ấn Độ, gần 50% lao động làm việc ở Khu vực 2;

B. Ở Anh, gần 80% lao động làm việc ở Khu vực 1;

C. Ở Brazil, tỉ lệ lao động ở Khu vực 2 thấp hơn ở Ấn Độ nhưng cao hơn ở Anh;

D. Ở Anh, tỉ lệ lao động ở Khu vực 3 cao hơn Ấn Độ và Brazil.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

Phương án A sai. Vì ở Ấn Độ, gần 50% lao động làm việc ở Khu vực 1.

Phương án B sai. Vì ở Anh, gần 80% lao động làm việc ở Khu vực 3.

Phương án C sai. Vì 22,6 > 21,6 nên ở Brazil, tỉ lệ lao động ở Khu vực 2 cao hơn ở Ấn Độ.

Phương án D đúng. Vì 79,3 > 62,9 > 28,7 nên tỉ lệ lao động ở Khu vực 3 của Anh cao hơn của Ấn Độ và Brazil.

2. Bài tập tự luận

Bài 1. Một đội gồm 15 thợ điêu khắc được chia đều vào 3 tổ. Trong một ngày, mỗi người thợ làm được 2 hoặc 3 sản phẩm. Cuối ngày, đội trưởng thống kê lại số sản phẩm mà mỗi tổ làm được ở bảng sau:

Đội trưởng đã thống kê đúng chưa? Tại sao?

Hướng dẫn giải

Mỗi tổ có 15 : 3 = 5 người thợ.

Trong một ngày, mỗi người thợ làm được 2 hoặc 3 sản phẩm nên mỗi tổ làm được từ 10 đến 15 sản phẩm.

Do đó, bảng trên ghi Tổ 3 làm được 17 sản phẩm là không chính xác.

Vậy đội trưởng thống kê chưa đúng.

Bài 2. Sản lượng nuôi tôm phân theo địa phương của các tỉnh Cà Mau và Tiền Giang được thể hiện ở hai biểu đồ sau (đơn vị: tấn):

a) Hãy cho biết các phát biểu sau là đúng hay sai:

i. Sản lượng nuôi tôm mỗi năm của tỉnh Tiền Giang đều cao hơn tỉnh Cà Mau.

ii. Ở tỉnh Cà Mau, sản lượng nuôi tôm năm 2018 tăng gấp hơn 4 lần so với năm 2008.

iii. Ở tỉnh Tiền Giang, sản lượng nuôi tôm năm 2018 tăng gấp hơn 2,5 lần so với năm 2008.

b) Để so sánh sản lượng nuôi tôm của hai tỉnh Cà Mau và Tiền Giang, ta nên sử dụng loại biểu đồ nào?

Hướng dẫn giải

a) Quan sát biểu đồ ta thấy:

i. Sản lượng nuôi tôm mỗi năm ở Tiền Giang đều thấp hơn 30 000 tấn, sản lượng nuôi tôm mỗi năm ở Cà Mau đều cao hơn 75 000 tấn.

Do đó sản lượng nuôi tôm mỗi năm của tỉnh Cà Mau đều cao hơn rất nhiều so với tỉnh Tiền Giang.

Vậy phát biểu i. là sai.

ii. Ở tỉnh Cà Mau:

- Sản lượng nuôi tôm năm 2018 khoảng hơn 175 000 tấn.

- Sản lượng nuôi tôm năm 2008 khoảng hơn 90 000 tấn.

Vì $\frac{175000}{90000}\approx 2$ .

Do đó sản lượng nuôi tôm năm 2018 ở tỉnh Cà Mau tăng khoảng gần 2 lần so với năm 2008.

Vậy phát biểu ii. là sai.

iii. Ở tỉnh Tiền Giang:

- Sản lượng nuôi tôm năm 2018 khoảng 29 000 tấn.

- Sản lượng nuôi tôm năm 2008 khoảng 10 000 tấn.

Vì $\frac{29000}{10000}=2,9$ .

Do đó sản lượng nuôi tôm năm 2018 ở tỉnh Tiền Giang tăng gấp khoảng 2,9 (> 2,5) lần so với năm 2008.

Vậy phát biểu iii. là đúng.

b) Để so sánh sản lượng nuôi tôm của hai tỉnh Cà Mau và Tiền Giang, ta nên sử dụng loại biểu đồ cột ghép.

Bài 3. Hoa vẽ biểu đồ biểu thị tỉ lệ chi phí xây dựng nhà ở của gia đình theo bảng thống kê dưới đây:

Bạn hãy cho biết biểu đồ Hoa vẽ đã chính xác chưa. Nếu chưa thì cần điều chỉnh lại như thế nào cho đúng?

Hướng dẫn giải

Theo bảng thống kê thì các loại chi phí giám sát thi công, thép và xi măng bằng nhau nên trên biểu đồ quạt, hình quạt biểu diễn tỉ lệ giám sát thi công, thép và xi măng phải bằng nhau. Do đó biểu đồ bạn Hoa vẽ chưa chính xác.

Ta cần đổi chỗ phần chữ chú thích trên biểu đồ của xi măng cho gạch thì biểu đồ chính xác.

Học tốt Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ

Các bài học để học tốt Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ Toán lớp 10 hay khác:

• Giải sgk Toán 10 Bài 2: Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng và biểu đồ