X

Lý thuyết Toán 10 Chân trời sáng tạo

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) - Chân trời sáng tạo


Haylamdo biên soạn và sưu tầm với tóm tắt lý thuyết Toán 10 Bài 1: Toạ độ của vectơ sách Chân trời sáng tạo hay nhất, chi tiết sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt môn Toán 10.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) - Chân trời sáng tạo

Lý thuyết Toạ độ của vectơ

1. Tọa độ của vectơ đối với một hệ trục tọa độ

1.1. Trục tọa độ

Trục tọa độ (gọi tắt là trục) là một đường thẳng trên đó đã xác định một điểm O (gọi là điểm gốc) và một vectơ ecó độ dài bằng 1 gọi là vectơ đơn vị của trục.

Ta kí hiệu trục đó là O;e.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

1.2. Hệ trục tọa độ

Hệ trục tọa độO;i,jgồm hai trục O;iO;jvuông góc với nhau. Điểm gốc O chung của hai trục gọi là gốc tọa độ. Trục O;iđược gọi là trục hoành và kí hiệu là Ox, trục O;jđược gọi là trục tung và kí hiệu là Oy. Các vectơ ijlà các vectơ đơn vị trên Ox và Oy. Hệ trục tọa độ O;i,jcòn được kí hiệu là Oxy.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Chú ý: Mặt phẳng mà trên đó đã cho một hệ trục tọa độ Oxy được gọi là mặt phẳng tọa độ Oxy, hay gọi tắt là mặt phẳng Oxy.

1.3. Tọa độ của một vectơ

Trong mặt phẳng Oxy, cặp số (x; y) trong biểu diễn a=xi+yj được gọi là tọa độ của vectơ a, kí hiệu a=x;y, x gọi là hoành độ, y gọi là tung độ của vectơ a.

Ví dụ:

+) Cho a=3i+2j.

Ta có cặp số (3; 2) là tọa độ của vectơ a.

Ta kí hiệu là a=3;2.

Trong đó 3 là hoành độ của vectơ a và 2 là tung độ của vectơ a.

+) Cho p=5j=0i5j.

Ta có cặp số (0; –5) là tọa độ của vectơ p.

Ta kí hiệu là p=0;5.

Trong đó 0 là hoành độ của vectơ p và –5 là tung độ của vectơ p.

Chú ý:

a=x;ya=xi+yj.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Ví dụ:

+) Ta có h=1;7h=1.i+7j=i+7j.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Nghĩa là, a=2;4.

1.4. Tọa độ của một điểm

Trong mặt phẳng tọa độ, cho một điểm M tùy ý. Tọa độ của vectơ OM được gọi là tọa độ của điểm M.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Nhận xét:

• Nếu OM=x;y thì cặp số (x; y) là tọa độ của điểm M, kí hiệu M(x; y), x gọi là hoành độ, y gọi là tung độ của điểm M.

• M(x; y) OM=xi+yj.

Ví dụ:

+) Nếu OM=3;8 thì cặp số (–3; 8) là tọa độ của điểm M.

Ta kí hiệu là M(–3; 8).

Trong đó –3 là hoành độ của điểm M và 8 là tung độ của điểm M.

+) Cho điểm M(4; 9) OM=4i+9j.

Chú ý: Hoành độ của điểm M còn được kí hiệu là xM, tung độ của điểm M còn được kí hiệu là yM. Khi đó ta viết M(xM; yM).

Ví dụ: Trong mặt phẳng Oxy, cho ba điểm M, N, P được biểu diễn như hình bên.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

a) Hãy biểu diễn các vectơ OM, ON, OP qua hai vectơ ij.

b) Tìm tọa độ của các vectơ m, n, p và các điểm M, N, P.

Hướng dẫn giải

a) Ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

b) Từ kết quả ở câu a), ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

2. Biểu thức tọa độ của các phép toán vectơ

Cho hai vectơ a=a1;a2, b=b1;b2 và số thực k. Khi đó:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Ví dụ: Cho hai vectơa=10;8, b=2;5.

a) Tìm tọa độ của các vectơ Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

b) Tính các tích vô hướng Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Hướng dẫn giải

a) Với a=10;8, b=2;5 ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

b) Với a=10;8, b=2;5 ta có:

+) a.b=10.2+8.5=2040=20;

+) Từ kết quả câu a), ta có 2a=20;164b=8;20.

Ta suy ra 2a=20;164b=8;20.

Khi đó ta có 2a.4b=20.8+16.20=160+320=160.

Vậy a.b=20 2a.4b=160.

3. Áp dụng của tọa độ vectơ

3.1. Liên hệ giữa tọa độ của điểm và tọa độ của vectơ trong mặt phẳng

Cho hai điểm A(xA; yA), B(xB; yB). Ta có: AB=xBxA;yByA.

Ví dụ: Cho ba điểm A(2; 5), B(–1; 1), C(5; –7). Tìm tọa độ của các vectơ AC, CB, BA.

Hướng dẫn giải

Với A(2; 5), B(–1; 1), C(5; –7) ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

3.2. Tọa độ trung điểm của đoạn thẳng và trọng tâm của tam giác

Cho hai điểm A(xA; yA) và B(xB; yB). Tọa độ trung điểm M(xM; yM) của đoạn thẳng AB là:

xM=xA+xB2,yM=yA+yB2.

Cho ∆ABC có A(xA; yA), B(xB; yB), C(xC; yC). Tọa độ trọng tâm G(xG; yG) của tam giác ABC là:

xG=xA+xB+xC3,yG=yA+yB+yC3.

Ví dụ: Cho ∆DEF có tọa độ các đỉnh là D(3; 1), E(5; 8), F(9; 4).

a) Tìm tọa độ trung điểm H của cạnh EF.

b) Tìm tọa độ trọng tâm G của ∆DEF.

Hướng dẫn giải

a) Với E(5; 8), F(9; 4):

Vì H là trung điểm của cạnh EF.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vậy H(7; 6).

b) Với D(3; 1), E(5; 8), F(9; 4):

Vì G là trọng tâm của ∆DEF.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vậy G173;133.

3.3. Ứng dụng biểu thức tọa độ của các phép toán vectơ

Cho hai vectơ a=a1;a2, b=b1;b2và hai điểm A(xA; yA), B(xB; yB). Ta có:

aba1b1+a2b2=0;

abcùng phương ⇔ a1b2 – a2b1 = 0;

a=a12+a22;

AB=xBxA2+yByA2;

cosa, b=a.ba.b=a1b1+a2b2a12+a22.b12+b22 ( a,bkhác 0).

Ví dụ: Trong mặt phẳng Oxy, cho ∆MNP có M(2; 1), N(–3; –2), P(7; –8).

a) Tìm tọa độ H là chân đường cao của ∆MNP kẻ từ N.

b) Giải tam giác MNP.

Hướng dẫn giải

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

a) Với M(2; 1), N(–3; –2), P(7; –8).

Gọi H(x; y).

Ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vì H(x; y) là chân đường cao của ∆MNP kẻ từ N nên ta có NH ⊥ MP.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Do đó NH.MP=0.

⇔ (x + 3).5 + (y + 2).( –9) = 0.

⇔ 5x – 9y – 3 = 0(1).

Ta thấy hai vectơ MH, MPcùng phương

⇔ (x – 2).( –9) – (y – 1).5 = 0.

⇔ –9x – 5y + 23 = 0(2).

Từ (1), (2), ta có hệ phương trình: Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vậy H247;117.

b) Với M(2; 1), N(–3; –2), P(7; –8) ta có:

+) MN=5;3NM=5;3

MN=MN=52+32=34.

+) MP=5;9.

MP=MP=52+92=106.

+) NP=10;6.

NP=NP=102+62=234.

+) cosM=cosMN, MP=MN.MPMN.MP=5.5+3.934.1060,033.

Suy ra M^88°7'.

+) cosN=cosNM, NP=NM.NPNM.NP=5.10+3.634.234=817.

Suy ra N^61°56'.

+) Ta có M^+N^+P^=180°(định lí tổng ba góc của một tam giác).

P^=180°M^N^180°88°7'61°56'=29°57'.

Vậy MN=34, MP=106, NP=234,

M^88°7', N^61°55', P^29°57'.

Bài tập Toạ độ của vectơ

Bài 1. Trong mặt phẳng Oxy, cho Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo.

a) Tìm tọa độ các vectơ a, b, c.

b) Tìm tọa độ của u, với u=2a3b+c

c) Tìm tọa độ của v, với v+a=bc.

d) Tìm các số thực h, k sao cho <![if !vml]><![endif]>.

Hướng dẫn giải

a) Ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

b) Ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

c) Ta có bc=37;42=4;2.

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

d) Ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vậy k=225,h=35 thỏa yêu cầu bài toán.

Bài 2. Trong mặt phẳng Oxy, cho ∆ABC biết A(–3; 2), B(4; 3) và điểm C nằm trên trục Ox.

a) Tìm tọa độ trọng tâm G của ∆ABC và điểm C, biết G nằm trên trục Oy.

b) Giải ∆ABC.

c) Tìm tọa độ trực tâm H của ∆ABC.

Hướng dẫn giải

a) Vì C nằm trên trục Ox nên ta có tọa độ C(xC; 0).

Vì G nằm trên trục Oy nên ta có tọa độ G(0; yG).

Ta có G là trọng tâm của ∆ABC.

Ta suy ra xG=xA+xB+xC3yG=yA+yB+yC30=3+4+xC3yG=2+3+03xC=1yG=53

Vậy G0;53, C1;0.

b) Với A(–3; 2), B(4; 3), C(–1; 0) ta có:

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

+) cosA=cosAB, AC=AB.ACAB.AC=7.2+1.252.22=35

Suy ra A^=53°8'

+) cosB=cosBA, BC=BA.BCBA.BC

Do đó =7.5+1.352.34=191785.

Suy ra B^=22°50'.

+) Ta có A^+B^+C^=180° (định lí tổng ba góc của một tam giác).

C^=180°A^B^180°53°8'22°50'=104°2'.

Vậy AB=52, AC=22, BC=34,

A^53°8', B^22°50', C^104°2'.

c)

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Gọi H(x; y).

=> BH=x4;y3CH=x+1;y.

Ta có H(x; y) là trực tâm của ∆ABC.

Suy ra BHACCHAB

Khi đó ta có BH.AC=0CH.AB=0

Toạ độ của vectơ (Lý thuyết Toán lớp 10) | Chân trời sáng tạo

Vậy H34;74.

Bài 3. Trong mặt phẳng Oxy, cho ba vectơa=1;2, b=3;1, c=6;5. Tìm m để u=ma+b cùng phương với c.

Hướng dẫn giải

Ta có ma=m;2m.

Ta suy ra u=ma+b=m3;2m+1.

Ta có u cùng phương với c ⇔ (m – 3).5 – (2m + 1).6 = 0.

⇔ –7m – 21 = 0

⇔ m = –3.

Vậy m = –3 thỏa yêu cầu bài toán.

Học tốt Toạ độ của vectơ

Các bài học để học tốt Toạ độ của vectơ Toán lớp 10 hay khác:

Xem thêm tóm tắt lý thuyết Toán lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác: