Các dạng bài tập Hóa học 9 Chương 1: Các loại hợp chất vô cơ cực hay, có lời giải

---

Các dạng bài tập Hóa học 9 Chương 1: Các loại hợp chất vô cơ cực hay, có lời giải

Haylamdo biên soạn và sưu tầm Các dạng bài tập Chương 1: Các loại hợp chất vô cơ cực hay, có lời giải môn Hoá học lớp 9 gồm đầy đủ phương pháp giải, ví dụ minh họa và bài tập trắc nghiệm có lời giải chi tiết sẽ giúp học sinh ôn tập, biết cách làm dạng bài tập Hóa 9.

• Bài tập chuỗi phản ứng hóa học hợp chất vô cơ

• Bài tập nhận biết và phân biệt các chất vô cơ

• Bài tập Oxit bazo tác dụng với axit

• Bài tập oxit axit tác dụng với bazơ

• Bài tập axit tác dụng với bazo

• Bài tập muối tác dụng với muối

• Bài tập muối tác dụng với axit

• Bài tập muối tác dụng với bazơ

• Bài tập tổng hợp phản ứng trao đổi hóa vô cơ

• Dạng 1: Phân loại, gọi tên và viết công thức hóa học các hợp chất vô cơ

• Bài tập Phân loại, gọi tên và viết công thức hóa học các hợp chất vô cơ

• Dạng 2: Viết phương trình hóa học - Biểu diễn các biến đổi hoá học

• Bài tập Viết phương trình hóa học - Biểu diễn các biến đổi hoá học

• Dạng 3: Xác định chất phản ứng, hoàn thành phương trình phản ứng

• Bài tập xác định chất phản ứng, hoàn thành phương trình phản ứng

• Dạng 4: Oxit bazo tác dụng với axit

• Bài tập Oxit bazo tác dụng với axit

• Dạng 5: Oxit axit tác dụng với bazo

• Bài tập Oxit axit tác dụng với bazo

• Dạng 6: Axit tác dụng với kim loại

• Bài tập Axit tác dụng với kim loại

• Dạng 7: Axit tác dụng với bazơ

• Bài tập Axit tác dụng với bazơ

• Dạng 8: Axit, bazo, muối tác dụng với muối

• Bài tập Axit, bazo, muối tác dụng với muối

• Dạng 9: Kim loại tác dụng với muối

• Bài tập Kim loại tác dụng với muối

• Dạng 10: Phương pháp nhận biết các chất vô cơ

• Bài tập nhận biết các chất vô cơ

Cách viết phương trình hóa học

1. Phản ứng hoá học

Phản ứng hoá học: là quá trình biến đổi chất này thành chất khác.

2. Phương trình hoá học

Phương trình hoá học: biểu diễn ngắn gọn phản ứng hoá học.

◊ 3 bước lập phương trình hoá học:

- B1: Viết sơ đồ của phản ứng (CTHH của chất phản ứng và sản phẩm).

VD: Viết sơ đồ phản ứng: H₂ + O₂ → H₂O

- B2: Cân bằng số nguyên tử mỗi nguyên tố: tìm hệ số thích hợp đặt trước các công thức.

VD: Cân bằng số nguyên tử của mỗi nguyên tố: Thấy vế phải có 1 nguyên tố oxi, vế trái có 2 nguyên tố oxi → Thêm hệ số 2 trước H₂O để 2 vế cùng có 2 nguyên tố oxi. Tiếp theo cân bằng số nguyên tố hidro ở 2 vế bằng cách thêm hệ số 2 vào trước H₂.

- B3: Viết phương trình hoá học.

VD: Viết phương trình hoá học

        2H₂ + O₂ → 2H₂O

Chú ý:

Ở B2, thường sử dụng phương pháp “Bội chung nhỏ nhất” để đặt hệ số bằng cách:

♦ Chọn nguyên tố có số nguyên tử ở hai vế chưa bằng nhau và có số nguyên tử nhiều nhất (cũng có trường hợp không phải vậy).

♦ Tìm bội chung nhỏ nhất của các chỉ số nguyên tử nguyên tố đó ở hai vế, đem bội chung nhỏ nhất chia cho chỉ số thì ta có hệ số.

♦ Trong quá trình cân bằng không được thay đổi các chỉ số nguyên tử trong các công thức hóa học.

Bài tập vận dụng

Bài 1: Viết các phương trình hoá học biểu diễn các phản ứng hoá học ở các thí nghiệm sau:

a) Nhỏ vài giọt axit clohiđric vào đá vôi.

b) Hoà tan canxi oxit vào nước.

c) Nhúng một thanh sắt vào dung dịch đồng(II) sunfat.

Hướng dẫn:

a) 2HCl + CaCO₃ → CaCl₂ + H₂O + CO₂.

b) CaO + H₂O → Ca(OH)₂.

c) Fe + CuSO₄ → FeSO₄ + Cu.

Bài 2: Có những bazơ sau: Fe(OH)₃, Ca(OH)₂, KOH, Mg(OH)₂. Hãy cho biết những bazơ nào:

a) Bị nhiệt phân huỷ?

b) Tác dụng được với dung dịch H₂SO₄?

Hướng dẫn:

a) Bazơ bị nhiệt phân huỷ: Fe(OH)₃, Mg(OH)₂

b) Tác dụng được với dd H₂SO₄: Fe(OH)₃, Ca(OH)₂, KOH, Mg(OH)₂.

Cách giải bài tập Oxit bazơ tác dụng với axit

Lý thuyết và Phương pháp giải

       Oxit bazơ + axit → muối + nước

VD: FeO + H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂O

CuO + HCl → CuCl₂ + H₂O

Phương pháp giải bài tập oxit bazơ tác dụng với axit:

- Bước 1: Viết PTHH.

- Bước 2: Tính toán theo PTPU (có thể đặt ẩn).

- Bước 3: Tính toán theo yêu cầu của đề bài.

Bài tập vận dụng

Bài 1: Cho 4,48g oxit bazơ CaO tác dụng vừa đủ với axit H₂SO₄. Sau khi cô cạn sản phẩm, thu được bao nhiêu gam muối khan?

Hướng dẫn:

- Bước 1: Viết PTHH

        CaO + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂O

- Bước 2: Tính toán theo PTPU

        Theo phương trình phản ứng: n_CaO = n_CaSO4

        Theo đề bài:

⇒ n_CaSO4 = 0,08 (mol)

- Bước 3: Tính toán theo yêu cầu của đề bài

        Vậy m_{muối khan} = m_CaSO4 = 0,08.136 = 10,88 (gam)

Bài 2: Hòa tan hoàn toàn 2,81 gam hỗn hợp gồm Fe₂O₃, MgO, ZnO trong 500 ml H₂SO₄ 0,1 M (vừa đủ). Sau phản ứng, hỗn hợp muối sunfat khan thu được khi cô cạn dung dịch có khối lượng là bao nhiêu?

Hướng dẫn:

♦ Cách 1 (Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng)

- Bước 1: Viết PTHH

        Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O       (1)

        MgO + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂O       (2)

        ZnO + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂O       (3)

- Bước 2+3: Tính toán theo PTPU và tính kết quả theo yêu cầu của đề bài

        Từ 3 PTHH trên, ta thấy n_H2SO4 = n_H2O = 0,1.0,5 =0,05 (mol)

        Theo định luật bảo toàn khối lượng, ta có:

            m_oxit + m_H2SO4 = m_muối + m_H2O

⇒ m_muối =(m_oxit + m_H2SO4) - m_H2O= (2,81 + 0,05.98) – 0,05.18 = 6,81 g

Vậy khối lượng muối khan thu được sau phản ứng là 6,81 g

♦ Cách 2 (Phương pháp tăng giảm khối lượng)

        Áp dụng tăng giảm khối lượng, ta thấy 1 O được thay thế bởi 1 nhóm SO₄:

        Fe₂O₃ → Fe₂(SO₄)₃

        MgO → MgSO₄

        ZnO → ZnSO₄

⇒ 1 mol oxit tăng 96-16 = 80 g

⇒ Khối lượng muối sau phản ứng là:

m_muối = m_oxit + n_H2SO4 . 80 =2,81 + 0,1.0,5.80 = 6,81 g

Nhận xét:

-Trong phản ứng của oxit bazơ tác dụng với axit H₂SO₄ thì n_H2SO4 = n_H2O

⇒ Tương tự, trong phản ứng của oxit bazơ tác dụng với axit HCl thì n_HCl = 2.n_H2O

VD: Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

-Trong bài toán oxit bazơ tác dụng với axit ta có thể áp dụng phương pháp bảo toàn khối lượng.

        m_oxit + m_axit = m_muối + m_nước

-Trong bài toán oxit bazơ tác dụng với axit ta có thể áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng.

⇒ Với axit H₂SO₄, ta có công thức: m_muối = m_oxit + 80. n_H2SO4

⇒ Với axit HCl, ta có công thức: m_{muối clorua} = m_oxit + 27,5.n_HCl

Bài 3: Hòa tan hoàn toàn 2,8 gam hỗn hợp gồm Fe₂O₃, MgO, CuO cần dùng 200 ml HCl 0,5M. Hỗn hợp muối clorua khan thu được khi cô cạn dd có khối lượng là bao nhiêu?

Hướng dẫn:

♦ Cách 1 (Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng)

    Ta biết n_HCl = 2.n_H2O = 0,5.0,2 = 0,1 (mol)

⇒ n_H2O = 0,05 (mol)

    Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có:

        m_oxit + m_{axit clohiđric} = m_{muối clorua} + m_nước

        m_{muối clorua} = (m_oxit + m_{axit clohiđric}) - m_nước

        m_{muối clorua} = (2,8 + 0,1.36,5) - 0,05.18 = 5,55 g

    Vậy khối lượng muối khan thu được là 5,55 g.

♦ Cách 2 (Phương pháp tăng giảm khối lượng)

    Ta có: n_HCl = 0,2.0,5 = 0,1 mol.

    Áp dụng công thức

        m_{muối clorua} = m_oxit + 27,5.n_HCl

        m_{muối clorua} = 2,8 + 27,5.0,1 = 5,55 g

Cách giải bài tập Oxit axit tác dụng với bazo

Lý thuyết và Phương pháp giải

TH1: Khi oxit axit (CO₂, SO₂…) tác dụng với dung dịch kiềm (KOH, NaOH…)

PTHH:

CO₂ + NaOH → NaHCO₃        (1)

CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O        (2)

Phương pháp giải

Bước 1: Xét tỉ lệ: .

- Nếu T ≤ 1 thì sản phẩm thu được là muối axit ⇒ Chỉ xảy ra phản ứng (1)

- Nếu 1 < T < 2 thì sản phẩm thu được là muối axit và muối trung hòa ⇒ Xảy ra cả 2 phản ứng (1) và (2)

- Nếu T ≥ 2 thì sản phẩm thu được là muối trung hòa ⇒ Chỉ xảy ra phản ứng (2).

Bước 2: Viết PTHH và tính toán theo PTHH (nếu xảy ra cả 2 phản ứng thì cần đặt ẩn và giải theo hệ phương trình)

Bước 3: Tính toán theo yêu cầu của đề bài

TH2: Khi oxit axit (CO₂, SO₂…) tác dụng với dung dịch kiềm thổ (Ca(OH)₂, Ba(OH)₂…)

PTHH:

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + H₂O        (1)

2CO₂ + Ca(OH)₂ → Ca(HCO₃)₂        (2)

Phương pháp giải

Bước 1: Xét tỉ lệ: .

-Nếu T ≤ 1 thì sản phẩm thu được là muối trung hòa ⇒ Chỉ xảy ra phản ứng (1)

-Nếu 1 < T < 2 thì sản phẩm thu được là muối axit và muối trung hòa ⇒ Xảy ra cả 2 phản ứng (1) và (2)

-Nếu T ≥ 2 thì sản phẩm thu được là muối axit ⇒ Chỉ xảy ra phản ứng (2).

Bước 2: Viết PTHH và tính toán theo PTHH (nếu xảy ra cả 2 phản ứng thì cần đặt ẩn và giải theo hệ phương trình).

Bước 3: Tính toán theo yêu cầu của đề bài.trên.

Lưu ý: Nếu không đủ dữ kiện để xét T, ta chia trường hợp có thể xảy ra và giải theo từng trường hợp như các bước ở trên.

Bài tập vận dụng

Bài 1: Nung 20 g CaCO₃ và hấp thụ hoàn toàn khí CO₂ sinh ra vào 0,5 lit dung dịch NaOH 0,56 M .Tính nồng độ mol của muối thu được. (thể tích thay đổi không đáng kể)

Hướng dẫn:

n_NaOH = 0,56 . 0.5 = 0,28 mol

Do 1 < 1,4 < 2 ⇒ sản phảm gồm muối axit và muối trung hoà

PTHH:

CO₂ + NaOH → NaHCO₃        (1)

x                x                x

CO₂ + 2NaOH → Na₂CO₃ + H₂O        (2)

y            2y

Đặt số mol CO₂ phản ứng ở PT (1), (2) lần lượt là x và y mol.

Ta có hệ phương trình:

Vậy số mol của NaHCO₃ là 0,12 mol.

⇒C_M(NaHCO₃)= 0,12:0,5 = 0,24 M

Bài 2: Sục từ từ V lít khí SO₂ ở đktc vào 100 ml dung dịch Ba(OH)₂ 1,5M, thu được 23,3 gam kết tủa. Tính giá trị của V.

Hướng dẫn:

Ta có: n_Ba(OH)2 = 0,15 mol; n_BaSO3 = 0,1 mol.

Vì n↓ < n_Ba(OH)2 nên kết tủa chưa cực đại ⇒ Có các trường hợp sau:

- Trường hợp 1: Ba(OH)₂ dư ⇒ muối tạo thành chỉ có BaSO₃

    PTHH: SO₂ + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

                  0,1                           0,1 (mol)

⇒ V_SO2 = 0,1 x 22,4 = 2,24 lít

- Trường hợp 2: SO₂ hết nhưng đã hòa tan 1 phần kết tủa.

    PTHH: SO₂ + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O        (1)

               0,15           0,15            0,15 (mol)

Theo (1) thì n_BaSO3 = 0,15mol, nhưng theo đề thì n_BaSO3 = 0,1mol ⇒ n_BaSO3 bị hòa tan: 0,15 – 0,05 = 0,1 mol

SO₂ + H₂O + BaSO₃ → Ba(HSO₃)₂        (2)

  0,05                0,05 (mol)

⇒ V_SO2 = (0,15 + 0,05) x 22,4 = 4,48 lít