Chuyên đề: Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic - Hoá học lớp 11

---

Chuyên đề: Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic

Với Chuyên đề: Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic Hoá học lớp 11 tổng hợp các dạng bài tập, trên 250 bài tập trắc nghiệm có lời giải chi tiết với đầy đủ phương pháp giải, ví dụ minh họa sẽ giúp học sinh ôn tập, biết cách làm dạng bài tập Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic từ đó đạt điểm cao trong bài thi môn Hoá học lớp 11.

Tổng hợp Lý thuyết chương Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic

• Lý thuyết Tính chất của Anđehit và xeton Xem chi tiết
• Lý thuyết Tính chất của Anđehit Xem chi tiết
• Lý thuyết Tính chất của Xeton Xem chi tiết
• Lý thuyết Tính chất của Axit cacboxylic Xem chi tiết
• Lý thuyết về Anđehit và xeton Xem chi tiết

Phương pháp giải các dạng bài tập chương Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic

• 5 dạng bài tập Andehit, Xeton, Axit cacboxylic trong đề thi Đại học có giải chi tiết
• Dạng 1: Bài tập về tính chất hóa học của Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic
• Dạng 2: Đồng phân, gọi tên Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic
• Dạng 3: Phản ứng tráng gương của Anđehit
• Dạng 4: Bài tập về phản ứng cộng H₂ của Anđehit
• Dạng 5: Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn Anđehit
• Dạng 6: Phản ứng oxi hóa hoàn toàn Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic
• Dạng 7: Dạng bài tập tính axit của axit cacboxylic
• Dạng 8: Phản ứng este hóa
• Dạng 9: Điều chế, nhận biết Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic

Bài tập trắc nghiệm

• 100 câu trắc nghiệm Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic có lời giải chi tiết (cơ bản)
• 100 câu trắc nghiệm Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic có lời giải chi tiết (nâng cao)

Bài tập về phản ứng cộng H₂ của Anđehit

A. Phương pháp giải & Ví dụ minh họa

Cộng H₂ ( phản ứng khử) :

    Anđehit + H₂ −^{tº, Ni}→ Ancol bậc 1

    Xeton + H₂ −^{tº, Ni}→ Ancol bậc 2

Phản ứng này có thể xác định được số lượng nhóm chức andehit và có thể xác định được số lượng liên kết pi có thể có ở gốc R.

        C_nH_{2n+2 – 2k –m} (CHO)_m + ( k+m) H₂ −^{tº, Ni}→ C_nH_2n+2-m(CH₂OH)_m

- Nếu n_{H2phản ứng} = n_andehit ⇒ andehit ban đầu là andehit no đơn chức

Nhận xét:

    + Khối lượng hỗn hợp tăng sau phản ứng = khối lượng của H₂ phản ứng.

    + Nếu anđehit tham gia phản ứng là anđehit không no thì ngoài phản ứng khử nhóm CHO thành nhóm CH₂OH còn có phản ứng cộng H₂ vào các liên kết bội trong mạch cacbon.

- Nếu n_{H2 phản ứng} ≥ n_andehit ⇒ andehit ban đầu có thể là andehit no đơn chức hoặc không no đa chức.

Ví dụ minh họa

Bài 1: Cho hh HCHO và H₂ đi qua ống đựng bột Ni nung nóng. Dẫn toàn bộ hh thu được sau phản ứng vào bình nước lạnh để ngưng tụ hơi chất lỏng và hòa tan các chất có thể tan được, thấy khối lượng bình tăng 11,8g. Lấy dd trong bình cho tác dụng với dd AgNO₃ trong NH₃ thu được 21,6g Ag. Khối lượng CH₃OH tạo ra trong phản ứng hợp hidro của HCHO là

Hướng dẫn:

Gọi số mol ban đầu của andehit focmic là: a mol

Hỗn hợp sau phản ứng ngưng tụ gồm: CH₃OH, HCHO hòa tan vào nước.

Khối lượng bình tăng: m↑ = 11,8 = (a-x).30 + 32.x = 30a + 2x

Anđehit tác dụng với AgNO₃/NH₃: n_HCHO = n_Ag/4 = 0,05 mol = a – x (2)

Từ 1, 2 ⇒ x = 0,32 và a = 0,37; ⇒ m_CH3OH = 0,32.32 = 10,24 g

Bài 2: Cho 0,1 mol andehit A có mạch cacbon không phân nhánh tác dụng hoàn toàn với hidro, thấy cần dùng 6,72 lit H₂ (đkc) và thu được chất hữu cơ B. Cho lượng B này tác dụng với Na dư thì thu được 2,24 lit khí (đkc). Mặt khác, nếu lấy 8,4 gam A tác dụng dung dịch AgNO₃/NH₃ dư thì thu được hỗn hợp X gồm 2 muối và 43,2 gam Ag.

a. Xác định CTCT A, B.

b. Tính khối lượng hỗn hợp muối.

Hướng dẫn:

Số mol H₂ phản ứng: n_H2 = 6,72/22,4 = 0,3 mol ⇒ trong A có 3 liên kết π.

Số mol H₂ sinh ra khi cho B tác dụng Na: n_H2 sinh ra = 0,1 mol ⇒ trong A có 2 nhóm CHO

Vậy A là anđehit không no 2 chức ⇒ CTPT là C_nH_2n-2(CHO)₂

Phương trình phản ứng

C_nH_2n-2(CHO)₂ + 4AgNO₃ + 4NH₃ + H₂O → C_nH_2n-2(COONH₄)₂ + 2NH₄NO₃ + 4Ag

0,1                                    0,4

Phân tử khối của A: M_A = 8,4/0,1 = 84 ⇒ n = 2

Vậy CTCT của A và B lần lượt là: OHC-CH=CH-CHO và HO-2HC-CH=CH-CH₂OH

b. Khối lượng hỗn hợp muối thu được là (muối gồm C₂H₃(COONH₄)₂ và NH₄NO₃

m = 151.0,1 + 0,2.80 = 31,1 g

Bài 3: Cho 7 gam chất A có CTPT C₄H₆O tác dụng với H₂ dư có xúc tác tạo thành 5,92 gam ancol isobutylic.

a. Tên của A là:

A. 2-metylpropenal.        B. 2-metylpropanal.

C. but-2-en-1-ol.        D. but-2-en-1-al.

b. Hiệu suất của phản ứng là:

A. 85%.        B. 75%.        C. 60%.        D. 80%.

Hướng dẫn:

Căn cứ vào sản phẩm thu được ta thấy A phải có mạch nhánh, hở. Mặt khác từ công thức phân tử của A ta thấy trong A có 2 liên kết pi (π). Vậy A là 2-metylpropenal.

Phương trình phản ứng :

Theo (1) và giả thiết ta có : n_{2-metylpropenal(pư)} = n _{ancol-butylic} = 5,92/74 = 0,08 mol

Vậy hiệu suất phản ứng là : H = 0,08.70/7.100% = 80%

Bài 4: Hiđro hóa hoàn toàn 2,9 gam một anđehit A được 3,1 gam ancol. A có công thức phân tử là :

Hướng dẫn:

Căn cứ vào đáp án ta thấy các anđehit đều no nên không có phản ứng cộng H₂ vào mạch C.

Phương trình phản ứng :

Gọi số mol nhóm chức CHO trong A là x mol, theo phương trình phản ứng ta thấy, khối lượng sản phẩm sau phản ứng tăng thêm = khối lượng H₂ phản ứng = 2x. Suy ra :

2x = 3,1 – 2,9 = 0,2 ⇒ x = 0,1.

- Nếu A là anđehit đơn chức thì M_A = 2,9/0,1 = 29 (loại)

- Nếu A là anđehit 2 chức thì số mol của anđehit là 0,05 mol → M_A = 2,9/0,05 = 58 .

Đặt công thức của A là R(CHO)₂, ta có : R + 58 = 58 ⇒ R = 0.

Vậy A là HOC – CHO.

Bài 5: Cho 14,6 gam hỗn hợp 2 anđehit đơn chức, no liên tiếp tác dụng hết với H₂ tạo 15,2 gam hỗn hợp 2 ancol.

a. Tổng số mol 2 ancol là :

A. 0,2 mol.        B. 0,4 mol.        C. 0,3 mol.        D. 0,5 mol.

b. Khối lượng anđehit có KLPT lớn hơn là :

A. 6 gam.        B. 10,44 gam.        C. 5,8 gam.        D. 8,8 gam.

Hướng dẫn:

Đặt CTPT TB của 2 anđehit no, đơn chức, kế tiếp nhau là .

Phương trình phản ứng :

. Vậy hai anđehit là CH₃CHO và C2H₅CHO.

Áp dụng sơ đồ đường chéo cho số nguyên tử C trung bình của hai anđehit :

⇒ n_C2H5CHO là 0,1 mol.

Vậy khối lượng của C₂H₅CHO là 58.0,1 = 5,8 gam.

B. Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Khử hoá hoàn toàn một lượng andehyt đơn chức, mạch hở A cần V lit khí H₂ . Sản phẩm thu được cho tác dụng với Na cho V/4 lit H₂ đo cùng điều kiện. A là:

A. CH₃CHO        C. Andehyt chưa no có 1 liên kết đôi trong mạch cacbon.

B. C₂H₅CHO        D. Andehyt chưa no có một liên kết ba trong mạch cacbon.

Lời giải:

Đáp án: C

Bài 2: Cho 11,6g anđehit propionic tác dụng vừa đủ với V(l) H₂(đktc) có Ni làm xúc tác. V có giá trị là

A. 6,72        B. 8,96        C.4,48        D.11,2

Lời giải:

Đáp án: C

R–CHO + H₂ −^{tº, Ni}→ R–CH₂OH

n_H2 = n_andehit = 11,6/58 = 0,2 mol ⇒ V = 0,2.22,4 = 4,48 lít

Bài 3: Hiđro hóa hoàn toàn 2,9 gam một anđehit A được 3,1 gam ancol. A có công thức phân tử là

A. CH₂O.        B. C₂H₄O.        C. C₃H₆O.        D. C₂H₂O₂.

Lời giải:

Đáp án: A

R–CHO + H₂ −^{tº, Ni}→ R–CH₂OH

n_H2 = 0,1 mol ⇒ n_andehit = 0,1 mol; M_andehit = 29

Bài 4: Cho 14,6 gam hỗn hợp 2 anđehit đơn chức, no liên tiếp tác dụng hết với H₂ tạo 15,2 gam hỗn hợp 2 ancol. Khối lượng anđehit có KLPT lớn hơn là

A. 6 gam.        B. 10,44 gam.        C. 5,8 gam.        D. 8,8 gam

Lời giải:

Đáp án: C

R–CHO + H₂ −^{tº, Ni}→ R–CH₂OH

n_andehit = n_H2 = (15,2-14,6)/2 = 0,3 mol ⇒ M_andehit = 14,6/0,3 = 146/3

⇒ 2 andehit là C₂H₅CHO và CH₃CHO; n_C2H5CHO : n_CH3CHO = 1 :2

⇒ n_C2H5CHO = 0,1.58 = 5,8 g

Bài 5: Hiđro hoá hoàn toàn hỗn hợp M gồm hai anđehit X và Y no, đơn chức, mạch hở, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng (M_X < M_Y), thu được hỗn hợp hai ancol có khối lượng lớn hơn khối lượng M là 1 gam. Đốt cháy hoàn toàn M thu được 30,8 gam CO₂. Công thức và phần trăm khối lượng của X lần lượt là

A. HCHO và 50,56%.        B. CH₃CHO và 67,16%.

C. CH₃CHO và 49,44%.        D. HCHO và 32,44%.

Lời giải:

Đáp án: A

CTPT của 2 andehit là:

n_andehit = ½ = 0,5 mol; n_CO2 = 30,8/44 = 0,7 mol; ⇒ n = 1,4

⇒ 2 andehit là HCHO (0,3 mol) và CH₃CHO (0,2 mol);

%m_HCHO = 30.0,3/(30.0,3+0,2.44).100% = 50,56 %

Bài 6: X, Y là 2 andehit no, đơn chức mạch hở kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng. Lấy 2,2 gam X và 2,32 gam Y cho tác dụng với H₂ (Ni/tº). Sản phâm thu được cho tác dụng với Na dư thu được 952 ml khí đktc. Giả thiết hiệu suất phản ứng là 100%. Công thức của X, Y và khối lượng Na tham gia phản ứng là:

A.CH₃CHO, HCHO và 0,9775 g        B. HCHO, CH₃CHO và 1,955 g

C.CH₃CHO, C₂H₅CHO và 1,955 g        D. C₂H₅CHO và C₃H₇CHO và 0,9775 g

Lời giải:

Đáp án: B

R–CHO + H₂ −^{tº, Ni}→ R–CH₂OH

        R–CH₂OH + Na → R–CH₂ONa + 1/2H₂

n_H2 = 0,0425 mol ⇒ n_andehit = 0,0425.2 mol ⇒ M_andehit = 4,52/0,0425.2 = 53,2

⇒ 2 andehit là: HCHO và CH₃CHO; m_Na = 0,085.23 = 1,955 g

Bài 7: Cho hỗn hợp khí X gồm HCHO và H₂ đi qua ống đựng bột Ni nung nóng. Sau khi phản ứng xảy hoàn toàn, thu được hỗn hợp khí Y gồm hai chất hữu cơ. Đốt cháy hết Y thì thu được 11,7 gam H₂O và 7,84 lít khí CO₂ (đktc). Thành phần phần trăm theo thể tích của H₂ trong X là

A. 46,15%.        B. 35,00%.        C. 53,85%.        D. 65,00%.

Lời giải:

Đáp án: A

        HCHO + H₂ −^{tº, Ni}→ CH₃OH

        HCHO + O₂ → CO₂ + H₂O

        CH₃OH + O₂ → CO₂ + 2H₂O

n_CO2 = 0,35 mol; n_H2O = 0,65 mol ⇒ %V_H2 = 46,15%

Bài 8: Hiđro hóa hoàn toàn m gam hỗn hợp x gồm hai anđehit no, đơn chức, mạch hở, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng thu được (m + 1) gam hỗn hợp hai ancol. Mặt khác, khi đốt cháy hoàn toàn cũng m gam X thì cần vừa đủ 17,92 lít khí CO₂ (đktc). Giá trị của m là

A. 17,8.        B. 24,8.        C. 10,5.        D. 8,8.

Lời giải:

Đáp án: A

n_anđehit = 0,5 mol

⇒ m = (14.1,4 + 16).0,5 = 17,8 (gam)

Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn Anđehit

A. Phương pháp giải & Ví dụ minh họa

Lý thuyết và Phương pháp giải

Oxi hóa không hoàn toàn anđehit sẽ thu được axit cacboxylic

Ví dụ minh họa

Bài 1: Oxi hóa 1,76 gam một anđehit đơn chức được 2,4 gam một axit tương ứng. Anđehit đó là:

Hướng dẫn:

Đặt công thức của anđehit là RCHO.

Phương trình phản ứng :

        2RCHO + O₂ −^{tº, xt}→ 2RCOOH (1)

mol:    2x               x                    2x

số mol O₂ phản ứng x = (2,4-1,76)/32 = 0,02 mol

Khối lượng mol của RCHO là : R + 29 = 1,76/0,02.2 = 44 ⇒ R = 15 (R : CH₃-)

Bài 2: Đem oxi hóa 2,61 gam anđehit X thì thu được 4,05 gam axit cacboxylic tương ứng. Vậy công thức của anđehit là :

Hướng dẫn:

số mol O₂ phản ứng x = (4,05 - 2,61)/32 = 0,045 mol

- Nếu anđehit có dạng RCHO thì :

n_RCHO = 2n_O2 = 0,09 mol ⇒ R + 29 = 2,61/0,09 = 29 ⇒ R = 0 (loại).

- Nếu anđehit có dạng R(CHO)₂ thì :

n_R(CHO)2 = n_O2 = 0,045 mol ⇒ R + 29.2 = 2,61/0,045 = 58 ⇒ R=0 (Thỏa mãn).

B. Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Oxi hóa 17,4 gam một anđehit đơn chức được 16,65 gam axit tương ứng (H = 75%). Anđehit có công thức phân tử là :

A. CH₂O.        B. C₂H₄O.        C. C₃H₆O.        D. C₃H₄O.

Lời giải:

Đáp án: C

–CHO + 1/2 O₂ −^{tº, xt}→ –COOH

m_RCHO = 17,4.75% = 13,05 g , n_O2 = 0,1125 mol

M_(RCHO) = R + 29 = 58 ⇒ R = 29 (R:C₂H₅-) ⇒ C₂H₅CHO.

Bài 2: Oxi hóa 1,8 gam HCHO thành axit với hiệu suất H% thu được hỗn hợp X. Cho X tham gia phản ứng tráng gương thu được 16,2 gam Ag. Giá trị của H là :

A. 60.        B. 75.        C. 62,5.        D. 25.

Lời giải:

Đáp án: B

Gọi số mol HCHO bị oxi hóa thành axit là x, số mol HCHO dư là y.

n_HCHO = x+y = 1,8/30

n_Ag = 2x + 4y = 16,2/108 = 0,15

Giải hệ pt ⇒ x= 0,045 mol, y = 0,025 mol

H= 0,045/0,06= 75%

Bài 3: Một hỗn hợp gồm andehit acrylic và một andehit đơn chức X. Đốt cháy hoàn toàn 1,72 gam hỗn hợp trên cần 2,296 lít khí oxi (đktc). Cho toàn bộ sản phẩm chát hấp thụ hết vào dung dịch Ca(OH)₂ dư thu được 8,5 gam kết tủa. Công thức cấu tạo của X là:

A.HCHO        B. C₂H₅CHO        C. CH₃CHO        D. C₃H₅CHO

Lời giải:

Đáp án: C

n_CO2 = 0,085 mol; n_O2 = 0,1025 mol;

m_H2O = 1,72 + 0,1025.32 – 0,085.44 = 1,26 ⇒ n_H2O = 0,07 mol;

m_O(X) = 1,72 – 0,085.12 – 0,07.2 = 0,56 g ⇒ n_O = 0,035

⇒ n_andehit = 0,035 mol ⇒ M_andehit = 49 ⇒ X là andehit no đơn chức : C_nH_2nO;

Giải hệ 3 ẩn:

x+ y = 0,035

3x + ny = 0,085

56x + (14n+16)y = 1,72 ⇒ n = 2

Bài 4: Đốt cháy hoàn toàn một hợp chất hữu cơ X, thu được 0,351 gam H₂O và 0,4368 lít khí CO₂ (ở đktc). Biết X có phản ứng với Cu(OH)₂ trong môi trường kiềm khi đun nóng. Chất X là

A. CH₃COCH₃.        B. O=CH-CH=O.

C. CH₂=CH-CH₂-OH.        D. C₂H₅CHO

Lời giải:

Đáp án: D

n_H2O = 0,351/18 = 0,0195 mol; n_CO2 = 0,0195 ⇒ anđehit no đơn chức

Bài 5: Hỗn hợp Y gồm 2 anđehit đồng đẳng kế tiếp. Đốt 2,62g hỗn hợp Y tạo 2,912 lit CO₂ (đktc) và 2,34g H₂O. Công thức 2 anđehit là:

A. HCHO và C₂H₄O        B. C₃H₄O và C₄H₆O

C. C₂H₄O và C₃H₆O        D.C₃H₆O và C₄H8O

Lời giải:

Đáp án: C

n_H2O = 2,34/18 = 0,13 mol; n_CO2 = 2,912/22,4 = 0,13 mol ⇒ andehit no đơn chức mạch hở.

CT của Y: C_nH_2nO; M_Y = 2,62n/0,13 ⇒ n = 2,6 ⇒ 2 andehit là C₂H₄O và C₃H₆O

Bài 6: Đốt cháy hoàn toàn 7,2g hợp chất hữu cơ A thu được 0,4 mol CO₂ và 0,4 mol H₂O. Biết A chỉ chứa một loại nhóm chức và 0,05 mol A tham gia phản ứng tráng gương thì tạo ra 0,1 mol Ag. Công thức cấu tạo thu gọn của A là

A. C₃H7CHO        B. CH₃CHO        C. C₂H₅CHO        D. C₂H₃CHO

Lời giải:

Đáp án: A

A là andehit no đơn chức; M_A = 7,2n/0,4 ⇒ n =4

Bài 7: Đốt cháy hết 8,8 gam hỗn hợp gồm 1 ankanalA và 1 ankanol B (có cùng số nguyên tử cacbon) thu được 19,8gam CO₂ và 9 gam H₂O. Tìm công thức phân tử của A

A. CH₃CHO        B. CH₃-CH₂-CHO        C. HCHO        D. (CH₃)2CH-CHO

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO + (3n-1)/2 → O₂ nCO₂ + n H₂O

C_nH_2n+2O + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + (n+1) H₂O

n_CO2 = 0,45 mol; n_H2O = 0,5 mol ⇒ n_B = 0,05 mol;

m_{O (hh)} = 8,8 – 0,45.12 – 0,5.2 = 2,4 g ⇒ n_(O)hh = 0,15 mol ⇒ n_A = 0,1 mol

⇒ n.0,15 = 0,45 ⇒ n = 3

Bài 8: Đốt cháy hỗn hợp 2 anđehit no, đơn chức thu được 0,4 mol CO₂. Hidro hóa hoàn toàn 2 anđehit này cần 0,2 mol H₂ thu được hỗn hợp 2 rượu no, đơn chức. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 2 rượu thì số mol H₂O thu được là:

A. 0,4 mol        B. 0,6mol        C. 0,8 mol        D. 0,3 mol

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + n H₂O

C_nH_2nO + H₂ −^{tº, Ni}→ C_nH_2n+2O

C_nH_2n+2O + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + (n+1) H₂O

⇒ n_{H2O thu đc} = n_CO2 + n_H2 = 0,4 + 0,2 = 0,6 mol.

Bài 9: Đốt cháy hoàn toàn 2,22 gam một axit hữu cơ no A thu được 1,62 gam H₂O. A là

A. C₃H₇COOH.        B. C₂H₅COOH.

C. HCOOH.        D. CH₃COOH.

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO₂ + (3n-2)/2 O₂ → n CO₂ + n H₂O

n_H2O = 1,62/18 = 0,09 mol ⇒ n_A = 0,09/n ⇒ M_A = 74/3 ⇒ n = 3

Phản ứng oxi hóa hoàn toàn Anđehit, Xeton, Axit Cacboxylic

A. Phương pháp giải & Ví dụ minh họa

- Phản ứng đốt cháy andehit, xeton

(a là số liên kết π ở gốc hiđrocacbon)

    + Đối với anđehit/xeton no, đơn chức (a=0, b=1) ta có :

⇒ Nếu n_H2O = n_CO2 ⇒ andehit/xeton ban đầu phải là andehit/xeton no đơn chức.

    + Đối với andehit/xeton không no (có một liên kết pi) đơn chức ta luôn có

⇒ n_{andehit/xeton} = n_CO2 – n_H2O

    + Nếu n_CO2 > n_H2O ⇒ andehit/xeton ban đầu là andehit/xeton no đa chức hoặc là andehit/xeton chưa no đơn chức hoặc là andehit/xeton chưa no đa chức.

    + Không bao giờ có nCO₂ < nH₂O

- Phương trình đốt cháy axit cacboxylic

* Nhận xét :

    + Nếu a =0; b = 1 (axit cacboxylic no, đơn chức) thì n_CO2 = n_H2O

    + n_O(axit) + n_O(O2) = n_O(CO2) + n_O(H2O)

    + nC_nH_2n+2-2a-2bO_2b =

    + Số nguyên tử cacbon trong axit =

Ví dụ minh họa

Bài 1: Hiđro hoá hoàn toàn m gam hỗn hợp X gồm hai anđehit no, đơn chức, mạch hở, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng thu được (m + 1) gam hỗn hợp hai ancol. Mặt khác, khi đốt cháy hoàn toàn cũng m gam X thì cần vừa đủ 17,92 lít khí O₂ (ở đktc). Giá trị của m là :

Hướng dẫn:

Theo định luật bảo toàn khối lượng ta có :

m_H2 = (m+1) – m = 1, n_H2 = 0,5 mol

Đặt công thức trung bình của hai anđehit là .

Phương trình phản ứng :

Theo (1), (2) và giả thiết ta có:

Bài 2: Hiđro hoá hoàn toàn hỗn hợp M gồm hai anđehit X và Y no, đơn chức, mạch hở, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng (M_X < M_Y), thu được hỗn hợp hai ancol có khối lượng lớn hơn khối lượng M là 1 gam. Đốt cháy hoàn toàn M thu được 30,8 gam CO₂. Công thức và phần trăm khối lượng của X lần lượt là :

Hướng dẫn:

Theo định luật bảo toàn khối lượng ta có:

m_H2 = (m+1) – m = 1, 0,5 mol

Đặt công thức trung bình của hai anđehit là C_nH_2n+1CHO

Phương trình phản ứng:

Hai anđehit có công thức là HCHO và CH₃CHO.

Áp dụng sơ đồ đường chéo cho số nguyên tử C trung bình của hai anđehit :

⇒ % về khối lượng của HCHO là : %HCHO = 50,56%

Bài 3: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol một axit cacboxylic đơn chức cần vừa đủ V lít O₂ (đktc), thu được 0,3 mol CO₂ và 0,2 mol H₂O. Giá trị của V là :

Hướng dẫn:

Axit cacbonxylic đơn chức có 2 nguyên tử O nên có thể đặt là ROOH.

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố đối với oxi ta có :

n_O(ROOH) + n_O(O2) - n_O(CO2) + n_O(H2O) ⇒ 0,1.2 + n_O(O2) = 0,3.2 + 0,2.1

⇒ n_O(O2) = 0,6 mol → n_O2 = 0,3 mol ⇒ V_O2 = 6,72 lít.

Bài 4: Hỗn hợp X gồm axit axetic, axit fomic và axit oxalic. Khi cho m gam X tác dụng với NaHCO₃ (dư) thì thu được 15,68 lít khí CO₂ (đktc). Mặt khác, đốt cháy hoàn toàn m gam X cần 8,96 lít khí O₂ (đktc), thu được 35,2 gam CO₂ và y mol H₂O. Giá trị của y là :

Hướng dẫn:

Phản ứng của hỗn hợp X với NaHCO₃ :

        -COOH + HCO₃^- → -COO^- + CO₂ + H₂O (1)

Theo (1) và giả thiết ta suy ra : n_O(axit) = 2n -COOH = 2nCO₂ =1,4 mol

Áp dụng định luật BTNT đối với O, ta có :

n_O(oxit) + n_O(O2) = n_O(CO2) + n_O(H2O) ⇒ n_O(H2O) =1,4 + 2.0,4 - 2.0,8 = 0,6 ⇒ n_H2O = 0,6 mol

Bài 5: Trung hòa 3,88 gam hỗn hợp X gồm hai axit cacboxylic no, đơn chức, mạch hở bằng dung dịch NaOH, cô cạn toàn bộ dung dịch sau phản ứng thu được 5,2 gam muối khan. Nếu đốt cháy hoàn toàn 3,88 gam X thì thể tích oxi (đktc) cần dùng là :

Hướng dẫn:

Đặt công thức chung của hai axit là C_nH_2nO₂

    Phương trình phản ứng của X với NaOH :

        –COOH + NaOH → –COONa + H₂O (1)

    Theo (1) và phương pháp tăng giảm khối lượng, ta có :

    Phương trình phản ứng đốt cháy X :

Vậy thể tích oxi (đktc) cần dùng là : V = 0,15.22,4 = 3,36 lít.

B. Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Oxi hóa 17,4 gam một anđehit đơn chức được 16,65 gam axit tương ứng (H = 75%). Anđehit có công thức phân tử là :

A. CH₂O.        B. C₂H₄O.        C. C₃H₆O.        D. C₃H₄O.

Lời giải:

Đáp án: C

–CHO + 1/2 O₂ −^{tº, xt}→ –COOH

m_RCHO = 17,4.75% = 13,05 g , n_O2 = 0,1125 mol

M_(RCHO) = R + 29 = 58 ⇒ R = 29 (R:C₂H₅-) ⇒ C₂H₅CHO.

Bài 2: Oxi hóa 1,8 gam HCHO thành axit với hiệu suất H% thu được hỗn hợp X. Cho X tham gia phản ứng tráng gương thu được 16,2 gam Ag. Giá trị của H là :

A. 60.        B. 75.        C. 62,5.        D. 25.

Lời giải:

Đáp án: B

Gọi số mol HCHO bị oxi hóa thành axit là x, số mol HCHO dư là y.

n_HCHO = x+y = 1,8/30

n_Ag = 2x + 4y = 16,2/108 = 0,15

Giải hệ pt ⇒ x= 0,045 mol, y = 0,025 mol

H= 0,045/0,06= 75%

Bài 3: Một hỗn hợp gồm andehit acrylic và một andehit đơn chức X. Đốt cháy hoàn toàn 1,72 gam hỗn hợp trên cần 2,296 lít khí oxi (đktc). Cho toàn bộ sản phẩm chát hấp thụ hết vào dung dịch Ca(OH)₂ dư thu được 8,5 gam kết tủa. Công thức cấu tạo của X là:

A.HCHO        B. C₂H₅CHO        C. CH₃CHO        D. C₃H₅CHO

Lời giải:

Đáp án: C

n_CO2 = 0,085 mol; n_O2 = 0,1025 mol;

m_H2O = 1,72 + 0,1025.32 – 0,085.44 = 1,26 ⇒ n_H2O = 0,07 mol;

m_O(X) = 1,72 – 0,085.12 – 0,07.2 = 0,56 g ⇒ n_O = 0,035

⇒ n_andehit = 0,035 mol ⇒ M_andehit = 49 ⇒ X là andehit no đơn chức : C_nH_2nO;

Giải hệ 3 ẩn:

x+ y = 0,035

3x + ny = 0,085

56x + (14n+16)y = 1,72 ⇒ n = 2

Bài 4: Đốt cháy hoàn toàn một hợp chất hữu cơ X, thu được 0,351 gam H₂O và 0,4368 lít khí CO₂ (ở đktc). Biết X có phản ứng với Cu(OH)₂ trong môi trường kiềm khi đun nóng. Chất X là

A. CH₃COCH₃.        B. O=CH-CH=O.

C. CH₂=CH-CH₂-OH.        D. C₂H₅CHO

Lời giải:

Đáp án: D

n_H2O = 0,351/18 = 0,0195 mol; n_CO2 = 0,0195 ⇒ anđehit no đơn chức

Bài 5: Hỗn hợp Y gồm 2 anđehit đồng đẳng kế tiếp. Đốt 2,62g hỗn hợp Y tạo 2,912 lit CO₂ (đktc) và 2,34g H₂O. Công thức 2 anđehit là:

A. HCHO và C₂H₄O        B. C₃H₄O và C₄H₆O

C. C₂H₄O và C₃H₆O        D.C₃H₆O và C₄H8O

Lời giải:

Đáp án: C

n_H2O = 2,34/18 = 0,13 mol; n_CO2 = 2,912/22,4 = 0,13 mol ⇒ andehit no đơn chức mạch hở.

CT của Y: C_nH_2nO; M_Y = 2,62n/0,13 ⇒ n = 2,6 ⇒ 2 andehit là C₂H₄O và C₃H₆O

Bài 6: Đốt cháy hoàn toàn 7,2g hợp chất hữu cơ A thu được 0,4 mol CO₂ và 0,4 mol H₂O. Biết A chỉ chứa một loại nhóm chức và 0,05 mol A tham gia phản ứng tráng gương thì tạo ra 0,1 mol Ag. Công thức cấu tạo thu gọn của A là

A. C₃H7CHO        B. CH₃CHO        C. C₂H₅CHO        D. C₂H₃CHO

Lời giải:

Đáp án: A

A là andehit no đơn chức; M_A = 7,2n/0,4 ⇒ n =4

Bài 7: Đốt cháy hết 8,8 gam hỗn hợp gồm 1 ankanalA và 1 ankanol B (có cùng số nguyên tử cacbon) thu được 19,8gam CO₂ và 9 gam H₂O. Tìm công thức phân tử của A

A. CH₃CHO        B. CH₃-CH₂-CHO        C. HCHO        D. (CH₃)2CH-CHO

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO + (3n-1)/2 → O₂ nCO₂ + n H₂O

C_nH_2n+2O + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + (n+1) H₂O

n_CO2 = 0,45 mol; n_H2O = 0,5 mol ⇒ n_B = 0,05 mol;

m_{O (hh)} = 8,8 – 0,45.12 – 0,5.2 = 2,4 g ⇒ n_(O)hh = 0,15 mol ⇒ n_A = 0,1 mol

⇒ n.0,15 = 0,45 ⇒ n = 3

Bài 8: Đốt cháy hỗn hợp 2 anđehit no, đơn chức thu được 0,4 mol CO₂. Hidro hóa hoàn toàn 2 anđehit này cần 0,2 mol H₂ thu được hỗn hợp 2 rượu no, đơn chức. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp 2 rượu thì số mol H₂O thu được là:

A. 0,4 mol        B. 0,6mol        C. 0,8 mol        D. 0,3 mol

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + n H₂O

C_nH_2nO + H₂ −^{tº, Ni}→ C_nH_2n+2O

C_nH_2n+2O + (3n-1)/2 O₂ → nCO₂ + (n+1) H₂O

⇒ n_{H2O thu đc} = n_CO2 + n_H2 = 0,4 + 0,2 = 0,6 mol.

Bài 9: Đốt cháy hoàn toàn 2,22 gam một axit hữu cơ no A thu được 1,62 gam H₂O. A là

A. C₃H₇COOH.        B. C₂H₅COOH.

C. HCOOH.        D. CH₃COOH.

Lời giải:

Đáp án: B

C_nH_2nO₂ + (3n-2)/2 O₂ → n CO₂ + n H₂O

n_H2O = 1,62/18 = 0,09 mol ⇒ n_A = 0,09/n ⇒ M_A = 74/3 ⇒ n = 3

Bài 10: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol axit đơn chức cần V lít O₂ ở đktc, thu được 0,3 mol CO₂ và 0,2 mol H₂O. Giá trị V là

A. 6,72 lít.        B. 8,96 lít.        C. 4,48 lít.        D. 5,6 lít.

Lời giải:

Đáp án: A

n_O(O2) = 0,3.2 + 0,2 – 0,1.2 = 0,6 ⇒ n_O2 = 0,3 ⇒ V = 6,72 lít

Bài 11: Đốt cháy hoàn toàn 4,38 gam một axit E no, mạch thẳng thu được 4,032 lít CO₂ (đkc) và 2,7 gam H₂O. CTCT của E là

A. CH₃COOH.        B. C₁₇H₃₅COOH.

C. HOOC(CH₂)₄COOH.        D. CH₂=C(CH₃)COOH.

Lời giải:

Đáp án: C

C_nH_2n+2-2aO_a + O₂ → n CO₂ + (n +1 – a) H₂O

n_CO2 = 0,18 mol; n_H2O = 2,7/18 = 0,15 mol; n_CO2 > n_H2O; E no đa chức mạch thẳng; n_E = 0,03 mol ⇒ M_E = 146

Bài 12: Đốt cháy hoàn toàn 0,44 gam một axit hữu cơ, sản phẩm cháy được hấp thụ hoàn toàn vào bình 1 đựng P₂O₅ và bình 2 đựng KOH. Sau thí nghiệm thấy khối lượng bình 1 tăng 0,36g và bình 2 tăng 0,88g. CTPT của axit là:

A. C₂H₄O₂        B. C₃H₆O₂        C. C₅H₁₀O₂        D. C₄H₈O₂.

Lời giải:

Đáp án: D

n_CO2 = n_H2O = 0,02 mol ⇒ axit no, đơn chức C_nH_2nO₂ ⇒ n_axit = 0,02/n

⇒ M_axit = 22n ⇒ n = 4

Bài 13: Đốt cháy 4,09g hỗn hợp A gồm hai axit cacboxylic là đồng đẳng kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng của axit axetic người ta thu được 3,472 lít khí CO₂ (đktc). Công thức cấu tạo của các axit trong hỗn hợp phải là:

A. HCOOH và CH₃COOH        B. CH₃COOH và C₂H₅COOH

C. C₂H₅COOH và (CH₃)₂CHCOOH        D. C₂H₅COOH và CH₃CH₂CH₂COOH.

Lời giải:

Đáp án: B

n_CO2 = 0,155 mol; n_A = 0,155/n ⇒ M_A = 26,4n ⇒ n = 2,6

Bài 14: Đốt cháy hoàn toàn 1,18 gam một axit hữu cơ A no, sản phẩm sau phản ứng được hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch Ca(OH)₂ dư thì thu được 50g kết tủa và khối lượng bình tăng lên 29,2 gam. Mặt khác để trung hoà 0,15 mol A thì cần vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M. CTCT của A biết A có cấu tạo mạch thẳng:

A. HOOCCH₂CH₂COOH        B. HOOCCH(CH₃)COOH

C. CH₃–COOH        D. HOOC–COOH

Lời giải:

Đáp án: A

n_A = ½ nNaOH ⇒ A là axit 2 chức; n_CO2 = 0,5 mol

⇒ n_H2O = (29,2-0,5.44)/18 = 0,4 mol ⇒ n_axit = 0,1 mol

⇒ M_axit = 118 ⇒ A là: HOOCCH₂CH₂COOH

Bài 15: Một axit hữu cơ no A có khối lượng 10,5g tương ứng với 0,175 mol. Đốt cháy hoàn toàn A rồi cho sản phẩm qua nước vôi trong dư, thu được 52,5 g kết tủa. Tìm CTCT

A. C₂H₅COOH        B. HOOC–COOH

C. CH₃COOH        D. HCOOH

Lời giải:

Đáp án: C

n_CO2 = 52,5/100 = 0,525 mol;

C_nH_2n+2-2aO_2a + (3n+1-a)/2O₂ → n CO₂ + (n +1 – a) H₂O

⇒ n = 0,525/0,175 = 3

M_(TB)= 10,5/0,175 = 60 = 14.3 + 2 – 2a + 16a ⇒ a = 2

⇒ axit đơn chức ⇒ CH₃COOH